جنگ در اوکراین نقش کودها را به‌عنوان اهرمی استراتژیک برجسته کرده‌است
امنیت غذایی زیر تیغ کود
با آغاز درگیری‌های روسیه و اوکراین نقش کودهای شیمیایی و اینکه چگونه کنترل می‌شود، به‌عنوان یک اهرم استراتژیک برجسته‌‌‌‌‌‌‌تر شده‌است. محموله‌‌‌‌‌‌‌ای که ماه‌ها در بندر روتردام هلند به دام افتاده بود، آنقدر گرانبها بود که سازمان ملل‌متحد برای آزادسازی آن مداخله کرد. نهاد برنامه جهانی غذا، کشتی کرایه کرد تا آن را به موزامبیک بفرستد، تا از آنجا با کامیون به مقصد نهایی، مالاوی منتقل شود. بار محموله غلات یا ذرت نبود، بلکه 20هزار‌تن کود روسی بود و به‌نظر نمی‌رسد به این زودی‌‌‌‌‌‌‌ها بتواند به مقصد برسد.
براساس گزارشی از بلومبرگ، پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد حدود 20درصد از جمعیت مالاوی در طول خشکسالی فصلی تا ماه مارس با ناامنی غذایی حاد مواجه باشند، این رویداد استفاده از کود برای رشد محصولات را حیاتی‌‌‌‌‌‌‌تر می‌کند. این کشور از جمله 48کشور واقع در آفریقا، آسیا و آمریکای‌لاتین است که توسط صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان مکان‌هایی شناخته می‌شوند که در معرض بیشترین خطر ناشی از شوک‌‌‌‌‌‌‌های هزینه‌های غذا و کمبود کود به‌واسطه درگیریها در اوکراین قرار دارند. با گذشت یک سال از آغاز درگیریها در اوکراین، عواقب آن برای بازارهای جهانی کود توسط سازمان ملل به‌عنوان خطر کلیدی برای دسترسی به مواد غذایی در 2023 تلقی می‌شود.
در کنار ملاحظات بشردوستانه، درک این مساله بیش از پیش حیاتی می‌‌‌‌‌‌‌نماید که جهان برای تامین قسمت اعظم کودهای شیمیایی خود به تنها چند کشور متکی است. از جمله این کشورها می‌توان به روسیه، بلاروس و چین اشاره کرد که به‌واسطه تحرکات آنها اکنون زنگ خطر در اکثر پایتخت‌‌‌‌‌‌‌های جهانی به صدا درآمده است. همانطور که نیمههادیها به مساله اصلی آتش افروزی ژئوپلیتیکی تبدیل شده‌اند، رقابت بر سر تامین کود نیز، آمریکا و متحدانش را در دام وابستگی استراتژیک به عامل کلیدی تعیین‌‌‌‌‌‌‌کننده که امنیت غذایی است، گیر انداخته است.
اکنون صنعت کود و اینکه چه کسی آن را کنترل می‌کند، به خط‌مقدمی در دستور کار سیاسی در سراسر جهان بدل شده‌است. وزارت امورخارجه آمریکا درحال تقویت تخصص خود در مورد کودهاست، در مبارزات انتخاباتی مطرح می‌شود و در کانون توجه قرار گرفته‌است. این مساله همچنین به صحنه رقابت روایت‌‌‌‌‌‌‌هایی کشیده شده که چه کسی مقصر پیامدهای درگیری روسیه و اوکراین است.
شوک سال‌گذشته در صنعت جهانی 250میلیارد دلاری کود، نقش روسیه و بلاروس را به‌عنوان صادرکنندگان تقریبا 25درصد کل کود موردنیاز گیاهان جهان برجسته کرده‌است، درحالی‌که محصولات کشاورزی روسیه شامل سه نوع کود اصلی پتاس، فسفات و نیتروژن، هدف تحریم‌ها قرار نگرفت، با این حال با توجه به اختلال‌‌‌‌‌‌‌ها در صادرات از طریق ترکیبی از محدودیت‌ها در بنادر، کشتیرانی، بانکداری و بیمه دچار مشکل شده‌است.
میلیاردر روسی، آندری ملنیچنکو، بنیان‌گذار گروه یوروچم و فعال صنعت کود در این زمینه استدلال می‌کند که تحریم‌های اتحادیه اروپا تجارت را به حدی فلج کرده‌است که باعث کاهش گسترده در عرضه محموله‌‌‌‌‌‌‌های کود تا حدود 13میلیون تن در سال‌شده‌است. از طرفی ملنیچنکو خود به‌عنوان یک مهره تاثیرگذار در معرض تحریم است. محموله‌‌‌‌‌‌‌ای که در هلند گرفتار شده بوده، بار کود روسی بود که در بندر روتردام بلاتکلیف مانده بود و در نهایت به‌عنوان بخشی از توافق گسترده با سازمان ملل، اجازه حمل‌ونقل از طریق دریای‌سیاه را دریافت کرد.
اختلال در بازار باعث افزایش قیمت‌ها در تابستان گذشته شد و در نهایت منجر به ذخیره‌سازی توسط گروه‌هایی شد که قادر به تهیه کود بودند، درحالی‌که هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها از زمان همه‌‌‌‌‌‌‌گیری به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته‌است، قیمت این نهاده‌‌‌‌‌‌‌ها بالاتر از سطح قبل از همه‌‌‌‌‌‌‌گیری هستند. در همین حال عرضه در مناطق فقیرتر به‌شدت تضعیف شده‌است. وضعیت صنعت با اعمال تحریم‌ها بر غول تولید پتاس بلاروس در کنار تصمیم چین برای اعمال محدودیت‌هایی بر صادرات به‌منظور حفاظت از عرضه داخلی، وخیم‌‌‌‌‌‌‌تر شده‌است. این کشور تولیدکننده عمده کودهای نیتروژن و فسفات است. تحلیلگران تخمین می‌زنند تا اواسط 2023 مشکلات و محدودیت‌ها باقی‌بماند.
الکسیس ماکسول؛ تحلیلگر واحد اینتجلینس بلومبرگ در این مورد می‌گوید: اگرچه قیمت‌ها بیش از 50درصد از اوج سال‌گذشته کاهش یافته‌است، کشاورزان در آسیای جنوب‌شرقی و آفریقا بیشتر از همتایان خود در آمریکای‌شمالی، هند یا چین در معرض خطر هستند.
بانک توسعه آفریقا هشدار داده که محدودیت در تامین کود احتمالا به‌معنای کاهش 20درصدی در تولید مواد غذایی است.
این درحالی است که نهاد برنامه جهانی غذا، خانوارها در کشورهای درحال توسعه را در معرض خطر بحران عمده‌‌‌‌‌‌‌ای در تولید و دسترس‌بودن مواد غذایی می‌‌‌‌‌‌‌بیند که علت آن بحران کود، شوک‌‌‌‌‌‌‌های ناشی از تغییرات آب‌وهوایی و درگیریها عنوان‌شده‌است.
پیامدهای ژئوپلیتیکی به اندازه‌‌‌‌‌‌‌ای گسترده شده‌است که کانادا را به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده پتاس در جهان (روسیه و بلاروس به‌ترتیب در رتبه‌‌‌‌‌‌‌های دوم و سوم قرار دارند) نیز درگیر تبعات مشکلات اوکراین کرده‌است. وزیر کشاورزی برزیل بلافاصله پس از شروع درگیریها در اوکراین به کانادا سفر کرد تا از حصول محموله‌‌‌‌‌‌‌های بیشتر برای این ابرقدرت صادرکننده مواد غذایی کسب اطمینان کند. در مقابل اما با جواب متفاوتی روبه‌رو شد؛ جاستین ترودو گفته بود که به‌دنبال افزایش صادرات کالاهای استراتژیک از جمله پتاس به اروپاست.
اوکراین که سال‌ها به‌عنوان سبد نان اروپا درنظر گرفته می‌‌‌‌‌‌‌شد، وزیر آن مایکولا سولسکی در ژانویه هشدار داد که برداشت غلات تابستان امسال تحت‌تاثیر مشکلات تامین کود قرار خواهد گرفت، چراکه زمین‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزی مواد مغذی کمتری در پاییز خریداری و استفاده کرده‌‌‌‌‌‌‌اند.
به‌نظر می‌رسد رقابت برای تامین کود، منجر به تلاش‌های دولت‌ها در تشویق به خودکفایی شده‌است. در ادامه قانونی که یارانه 50میلیارد دلاری برای تولید نیمههادیها در آمریکا اختصاص داد، دولت جو بایدن 500میلیون دلار کمک بلاعوض برای افزایش «تولید کودهای ساخت آمریکا» در اختیار تولیدکنندگان قرار داده‌است. آمریکا از تولیدکنندگان و واردکنندگان اصلی کود است و درحال‌حاضر کشاورزان این کشور هنوز به اندازه کافی کود در دسترس دارند؛ با این حال همسایگان جنوبی این کشور از وضعیت خوبی برخوردار نیستند. به گفته موسسه بین‌المللی تحقیقات سیاست غذایی مستقر در واشنگتن، آمریکای‌لاتین برای تامین 83درصد از کودهای مصرفی خود، عمدتا وابسته به واردات از روسیه، چین و بلاروس است.
