«دنیایاقتصاد» نقشآفرینی بانوان در پارلمان بخش‌خصوصی را بررسی می‌کند
سهم نامتوازن زنان در «اتاق»
کافی است سری به یکی از جلسات هیات‌نمایندگان در اتاق‌ها بزنید تا متوجه شوید تناسب چندانی بین زنان و مردان حاضر در پارلمان بخش‌خصوصی وجود ندارد؛ این در حالی است که اتاق به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی، هیچ مانعی برای ورود زنان در هیات‌نمایندگان و هیات‌رئیسه قائل نشده‌است. از سوی دیگر تنها چند ماه تا انتخابات اتاق‌های بازرگانی مانده‌است، به‌همین‌دلیل شاید خوب باشد بررسی کنیم که نقش زنان در انتخابات پارلمان بخش خصوصی، تا چه اندازه موثر است؟ این پرسشی است که همزمان با وقایع اخیر جامعه به ذهن افراد متبادر می‌شود. عده‌ای از زنان عضو هیات‌نمایندگان اتاق ایران، معتقدند که در پارلمان بخش خصوصی، زنان به دلیل تبعیض‌های جنسیتی، نتوانسته‌اند به اندازه مردان به هیات‌رئیسه اتاق‌های بازرگانی راه‌یابند. عده‌ای دیگر نیز تصور می‌کنند که زنان پیشرو، با حضور خود در اتاق بازرگانی و عملکرد خوب خود، راه دیگر زنان را برای ورود به این فضا هموار کرده‌اند، یعنی اگر زنان خودشان بخواهند و تلاش کنند، مشکلی سد راه ورود آنها به هیات‌رئیسه و هیات‌نمایندگان نیست. البته جدا از این دو اظهارنظر، بر کسی پوشیده نیست که تعداد زنان در اتاق‌های بازرگانی بسیار کمتر از مردان است.
اندک‌بودن تعداد زنان نسبت به مردان امری عجیب نیست. زنان ایرانی با بیش از ۶۰درصد نرخ ورود به دانشگاه، از تحصیلکرده‌ترین افراد خاورمیانه هستند، با این‌حال نرخ مشارکت اقتصادی آنها یک‌پنجم مردان است، زیرا هنوز با معضلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که زنان در کشورهای مدرن، سال‌هاست آنها را پشت‌سر گذاشته‌اند. لایحه‌های حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت هم بی‌نتیجه مانده و خاک می‌خورد. قانون‌گذار هم برای حمایت از آنها در برابر خشونت‌ها در محل کار و خانه، قدمی برنداشته است. شاید به همین دلیل است که بسیاری از زنان، حتی اگر کسب‌وکار موفقی دارند، ترجیح می‌دهند در پیشرفت همان کسب‌وکار گام بردارند و کمتر درگیر کارهای داوطلبانه و مدنی مانند فعالیت در اتاق‌های بازرگانی شوند.
برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که در اتاق، شرایط به گونه‌ای است که زنان و مردان در صورت تمایل امکان فعالیت خواهند داشت، بنابراین اگر تعداد زنان کم است، باید سعی کنیم آنها را نسبت به مسوولیت‌های اجتماعی خود، آگاه کنیم. یکی از این فعالان سیده‌فاطمه مقیمی است. او می‌گوید: معتقدم که اگر به تاریخ اتاق مراجعه کنیم، در سال‌های قبل، حضور و ماندن در اتاق بازرگانی آنقدر برای زنان ارزشمند نبود که درباره انتخابات اتاق و هیات‌رئیسه تصمیم‌گیری کنند، اما اکنون، چند دوره است که زنان دیدگاه‌های خاص ارائه می‌دهند و نقش قابل‌توجهی در تصمیم‌گیری‌های اتاق ایفا می‌کنند. او ادامه می‌دهد: به هر حال، وقتی افرادی به‌عنوان زنان پیشرو وارد انتخابات می‌شوند، زنان دیگر نیز جرات حضور در این ماراتن را می‌یابند. زمانی‌که من و دیگر زنان وارد اتاق شدیم، همین حضور ما موجب امید به زنان و همچنین جلب‌نظر مثبت مردان شد. حالا زنان در کمیسیون‌های مختلف اتاق حضور دارند و جلسات کمیسیون را سازماندهی می‌کنند.
عضو هیات‌رئیسه اتاق تهران می‌افزاید: در واقع و در فضای اقتصادی، زن و مرد معنا ندارد. بحث، بحث مشارکت افرار توانمند کشور، در یک مجموعه و تشکل بخش‌خصوصی است، به‌همین‌دلیل هم اعضای هیات‌نمایندگان و هیات‌رئیسه می‌توانند همزمان متشکل از مرد و زن باشند. وی اظهار می‌کند: ما هم باید زنان را به حضور در انتخابات اتاق حساس کنیم. در طول این چند دوره که من عضو هیات‌رئیسه اتاق تهران بودم، حضور زنان پیشرو و همچنین کارنامه عملکرد مثبتی که آنها از خود باقی گذاشتند، زنان دیگر را متمایل به حضور پررنگ‌تر در هیات‌نمایندگان کرد. این حضور همچنین اعتماد مردان به‌عملکرد زنان را نیز جلب کرد. در اینجا یک بحث دیگر هم حائزاهمیت است و آن، اعتماد مردان عضو اتاق به‌عملکرد زنان است. مقیمی بیان می‌کند: فضا به گونه‌ای است که هرکس احساس مسوولیت داشته باشد و گمان کند در تحرکات اقتصادی تاثیرگذار است، می‌تواند کاندیدای حضور در اتاق شود. از سوی دیگر، فضای سالم نیز باید این‌گونه باشد و موقعیت‌های برابر، فارغ از جنسیت برای زنان و مردان وجود داشته باشد. او با اشاره به تجربه موفق زنان در حضور در اتاق یادآوری می‌کند: ما در بخش‌های مختلف اتاق نیز زنانی را می‌بینیم که هریک در حوزه مخصوص خود، عملکرد بسیار خوبی داشته‌اند. اگر ما این زنان را به‌عنوان الگو و همچنین نمایندگان زنان فعال درنظر داشته باشیم، متوجه می‌شویم زنان حساس و فعال می‌توانند با تلاش در کاندیداتوری مشارکت داشته باشند. وی می‌گوید: مساله کانون بازرگانان نیز در ورود بیشتر زنان به اتاق، تاثیرگذار بود. این کانون‌ها، در تهران و سراسر استان‌ها شکل گرفت.
زمانی‌که من کانون بازرگانان را راه‌اندازی کردم، تنها زن اتاق بودم. ما باید تلاش کنیم و لازم است که تغییر کنیم؛ زیرا فضای اتاق نیز مانند فضای جامعه گاهی مردسالار است، به‌همین‌دلیل ما زنان باید تاب‌آور باشیم و به مرور فضا را بهبود بخشیم. کسی که برنامه منسجم کاری و دورنمای کاری خود را ارائه می‌دهد با کسی که تنها شعار می‌دهد، قابل‌مقایسه نیست. مقیمی تاکید می‌کند: برای انتخاب اعضای هیات‌نمایندگان و هیات‌رئیسه نباید تنها به صرف زن‌بودن یا مردبودن امتیازی برای افراد قائل شویم.
در عین‌حال برخی از زنان حاضر در اتاق معتقدند که فضای اتاق مانند فضای دیگر ارگان‌های جامعه، مردسالار است، بنابراین به‌رغم اینکه مانعی برای حضور زنان در اتاق وجود ندارد، اما زنان که تجربه کمتری در فعالیت تشکیلاتی دارند، بدون حضور مردان در اتاق موفق نخواهند شد. یلدا راهدار یکی از اعضای هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در همین‌باره اظهار می‌کند: نمی‌توان پیش‌بینی کرد فضای فعالیت زنان در اتاق به چه شکل پیش‌می‌رود، اما به هر حال این دوره شرایط اتاق هم با توجه به فضای جامعه، خاص است. نظر به اینکه زنان فضای مطالبه‌گری متفاوتی دارند، شاید جسارت بیشتری برای شرکت در انتخابات اتاق نیز نشان دهند. به‌طور کلی فضای اتاق‌های بازرگانی به‌شدت مردانه است. حضور همین تعداد اندک زنان هم شاید بدون حمایت مردان ممکن نبود، زیرا زنان در فضای تشکلی و لابیگری، تجربه کمتری دارند. عضو هیات‌نمایندگان اتاق شیراز بیان می‌کند: هرقدر بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم پیش از این بیشتر فعالیت‌های داوطلبانه زنان، در تشکل‌های خیریه بوده‌است و زنان سابقه کمتری برای حضور در فعالیت‌های مدنی و اقتصادی دارند، به‌همین‌دلیل هم‌ترجیح می‌دهند بیشتر کارهای خیریه انجام دهند. با چنین شرایطی حضور در تشکل‌های اقتصادی، نیازمند روحیه جنگنده است، به‌همین‌دلیل زنان اکثرا از فعالیت داوطلبانه در تشکل‌های اقتصادی، سرخورده می‌شوند. او می‌گوید: کار در تشکل نیازمند تیم‌سازی و همراه‌کردن گروه‌های متفاوت با خود است که زنان به دلیل تجربه کمترشان، معمولا از پس آن برنمی‌آیند و به همین دلیل موفقیت‌های کمتری از مردان را به‌دست می‌آورند. از سوی دیگر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی، زمان بسیار زیادی از زندگی شخصی و کاری افراد را به خود اختصاص می‌دهد. هیچ آورده مالی نیز نخواهد داشت، به‌همین‌دلیل بسیاری از اوقات، هزینه این فعالیت‌ها، بیشتر از سود آن است. راهدار یادآوری می‌کند: حتی در تشکل‌های زنانه هم زمانی‌که می‌خواهیم هیات‌رئیسه انتخاب کنیم، افراد رغبتی به کاندیدا‌شدن در آن نشان نمی‌دهند. البته نسل جدید بازرگانان، متفاوت‌تر است و حتما فضای کسب‌وکار را تغییر خواهد داد، با این‌وجود فضای اتاق نیز مانند بقیه جامعه، بسیاری اوقات سنتی و مردانه می‌شود. برای مثال ما در هیات‌رئیسه اکثر اتاق‌ها، اصلا زنان را نمی‌بینیم. وی اضافه می‌کند: خود من چندین سال‌است که عضو هیات‌نمایندگان اتاق ایران هستم. همچنین در تشکل‌های ملی هم سمت‌های نایب‌رئیسی داشته‌ام، اما هربار از خودم و بقیه اعضا می‌پرسم؛ آیا هیچ زن شایسته‌ای از بین اعضای هیات‌نمایندگان نیست که از او در سمت‌های مدیریتی و معاونت‌های اتاق کمک بگیریم؟ او گلایه می‌کند: گاهی اصلا به شایستگی فرا از جنسیت، توجه نمی‌شود. ممکن است ما در اتاق، کار بیشتری انجام دهیم و توانمندتر باشیم اما جدی گرفته نشده‌ایم. البته نسل ما، نسل خط‌شکن بود. گاهی برخی مین‌ها را منفجر کردیم و ترکش‌های زیای خوردیم اما هنوز امیدواریم و به تلاش ادامه می‌دهیم.
مریم سلطانی، عضو اتاق ایران نیز بیان می‌کند: متاسفانه خود زنان نیز مشارکت کافی برای حضور در انتخابات ندارند. بخش خصوصی، برخلاف شعارهای خود آقایان، هنگامی که لیست ائتلاف می‌بندد، درصد کمی از زنان را در این لیست قرار می‌دهد. آیا به‌نظر آنان، تنها چند زن توانمند در اتاق وجود نداشته است؟ او می افزاید: از سال‌ها پیش در کانون زنان برای مشارکت بیشتر آنها در انتخابات اتاق تلاش می‌کنیم اما نتیجه خارق‌العاده‌ای نداشتیم. ما برای عملی‌کردن اهداف بزرگ خود، نیاز به شبکه‌سازی و شناسایی زنان کارآفرین داشتیم اما این اتفاق رخ نداده است. او بیان می‌کند: کانون زنان بازرگان، در استان‌های مختلف تشکیل شده‌است. آیا این زنان توانایی لازم را ندارند که بتوانند در هیات‌رئیسه اتاق‌ها هم حضور داشته باشند؟ تنها رئیس اتاق بازرگانی ایران، رئیس اتاق اهواز است.
او اظهار می‌کند: وقتی زنان حمایت نمی‌شوند و خودشان هم به دلیل تجربه‌نکردن این فضاها، اعتمادبه‌نفس کمتری دارند، ترجیح می‌دهند به امورات اقتصادی فردی خود بپردازند و کار در اتاق را رها کنند. او می‌گوید: ما برای اثبات خودمان، بسیار سخت‌تر از آقایان کار کردیم. می‌خواستیم ثابت کنیم که زنان هم می‌توانند در تشکل‌ها و اتاق‌ها مسوولیت بپذیرند و عملکرد خوبی داشته باشند. سلطانی در پایان بیان می‌کند: البته گاهی برخی زنان در چنین فضاهایی، حاشیه ایجاد می‌کنند. درست است که این امر مختص به زنان نیست و مردان نیز گاهی دست به حاشیه‌سازی می‌زنند؛ اما چون تعداد زنان کمتر است، حاشیه زنان بیشتر دیده می‌شود و همگان به غلط تصور می‌کنند زنان توانایی حضور در اتاق را ندارند.
