بانک مرکزی آمار چک را به‌روز کرد
رکورد کاهشی چکهای برگشتی
چک ابزار بااهمیت
چک به عنوان یکی از ابزارهای شناخته‌شده و معتبر در نظام پرداخت، نقش قابل‌توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان ایفا می‌کند. طی دو دهه اخیر به دلیل گسترش ابزار تجهیزات پرداخت الکترونیکی و توسعه سامانه‌های پرداخت جدید، تراکنش‌های بانکی به سمت استفاده از سامانه‌ها و ابزارهای الکترونیکی رفته است و به مرور زمان این ابزارهای جدید جایگزین ابزارهای سنتی مانند اسکناس و چک شدند. با این وجود نقش کلیدی و اهمیت کارکرد و امتیاز چک، علی‌الخصوص جایگاه اعتباری آن در مبادلات، باعث شده این ابزار همچنان از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور به شمار برود. این نقش کلیدی باعث شده آمار مربوط به این ابزار پرداخت از مدت‌ها قبل منتشر شود. از سال 95 و با راهاندازی سامانه چکاوک از سوی بانک مرکزی، آمار چکهای مبادله‌ای از طریق سایت بانک مرکزی منتشر می‌شود. این سامانه به منظور تسهیل انتقال اطلاعات چک و تسویه بین‌بانکی راهاندازی شد و کاهش مدت‌زمان تسویه بین‌بانکی، اعمال نظارت متمرکز توسط بانک مرکزی بر جریان گردش وجوه و اعمال کنترل‌های قانونی و مقرراتی از نتایج عملیاتی شدن این سامانه است.
آمار برگشتی‌ها در آغاز پاییز
بانک مرکزی به صورت ماهانه با انتشار آمار چکهای مبادله‌شده در سطح کشور، وضعیت کلی استفاده از این ابزار مالی را ارائه می‌کند. این نهاد مرجع با انتشار تازه‌ترین آمار چک در مهرماه، این اطلاعات را به‌روز کرد. این گزارش تازه جزئیاتی مانند تعداد و مبلغ چکهای مبادله‌شده، و همچنین تعداد و مبلغ چکهای وصول‌شده و برگشتی را به تفکیک استان‌های کشور ارائه می‌کند. بر اساس آخرین گزارش منتشر‌شده از سوی بانک مرکزی، آمارهای مربوط به مبادلات چکی در مهر سال جاری نشان می‌دهد در این دوره زمانی در کل کشور حدود 4/ 6میلیون فقره چک مبادله شده که نسبت به ماه گذشته 5درصد کاهش داشته است.
ارزش چکهای مبادله‌شده در این ماه به 318هزار میلیارد تومان بالغ می‌شود که نسبت به ماه قبل 9/ 4درصد کاهش یافته است. در نخستین ماه پاییز در کل کشور از 4/ 6میلیون چک مورد‌مبادله‌قرار‌گرفته حدود 9/ 5میلیون فقره وصول شده که نسبت به ماه گذشته 4/ 4درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر مبلغ این چکهای وصول‌شده به بیش از 283هزار میلیارد تومان می‌رسد که از کاهش 9/ 4درصدی مبلغ چکهای وصول‌شده نسبت به ماه گذشته حکایت دارد. از کل تعداد چکهای مبادله‌شده در مهرماه 4/ 92درصد وصول شده است که در 12 ماه گذشته بی‌سابقه است. در واقع آمار 6/ 7درصدی نسبت تعداد چکهای برگشتی به تعداد چکهای مبادله‌ای پایین‌ترین سطح در 12 ماه گذشته به حساب می‌آید. همچنین مبلغ چکهای وصول‌شده نسبت به چکهای مبادله‌ای نیز به 9/ 88درصد رسیده است.
این در حالی است که نسبت چکهای وصول‌شده به چکهای مبادله‌ای در شهریور‌ماه از نظر تعداد و مبلغ، اعداد 8/ 91 و 5/ 89درصد را به ثبت رسانده است. از سوی دیگر آمارهای بانک مرکزی درباره چک حاکی از آن است که در مهر 1401 بیش از 484هزار فقره چک برگشت داده شده است که ارزش آن‌ها به بیش از 35هزار میلیارد تومان می‌رسد. این اعداد نشان‌دهنده آن است که تعداد چکهای برگشتی نسبت به ماه گذشته با 3/ 12درصد کاهش مواجه شده است.
از سوی دیگر مبلغ چکهای برگشتی رفتار متفاوتی از خود بر جای گذاشت و نسبت به مرداد‌ماه 5/ 0درصد رشد کرد. نسبت کل چکهای برگشتی به چکهای مبادله‌ای در شهریور‌ماه از نظر تعداد و ارزش به ترتیب به 6/ 7 و 5/ 10درصد می‌رسد. نکته قابل‌توجه در آمارهای منتشر‌شده، درصد تغییرات نسبت‌های مختلف نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. در مهرماه سال 1400 نسبت تعداد چکهای برگشتی به مبادله‌ای 8/ 8درصد و نسبت مبلغ چکهای برگشتی به چکهای معاملاتی 1/ 13درصد به ثبت رسیده بود. با مقایسه آمارهای مهرماه 1401 با 1400 می‌توان دید نسبت چکهای برگشتی، چه در تعداد و چه در مبلغ، کاهش یافته است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد از کل تعداد چکهای برگشتی، 5/ 96درصد به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده‌اند.
آمار مبادله چک در سطح استان‌ها
بررسی آمارهای منتشر‌شده نشان می‌دهد در مهرماه 1401، در استان تهران حدود 2میلیون فقره چک به ارزش حدود 160هزار میلیارد تومان معامله شده است که از این مقدار حدود یک‌میلیون و 850هزار فقره چک به مبلغ 143هزار میلیارد تومان وصول شده است. این اعداد حاکی از وصول 3/ 89درصدی از نظر ارزش و 92درصدی از نظر تعداد نسبت به کل چکهای مبادله‌ای در تهران است. به طور کلی استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی 2/ 48درصد از کل چکهای مبادله‌ای کشور را به خود اختصاص داده‌اند که سهم تهران 3/ 29درصد، اصفهان 5/ 11درصد و خراسان رضوی 4/ 7درصد بوده است. از طرفی دیگر در شهریور 8/ 60درصد از چکهای مبادله‌ای از نظر مبلغ در این سه استان مبادله شده است که سهم تهران 7/ 46درصد، اصفهان 9/ 7درصد و خراسان رضوی 2/ 6درصد بوده است. در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چکهای وصولی به کل چکهای مبادله‌ای ، به ترتیب به استان‌های گیلان با 7/ 94، کرمانشاه 5/ 93درصد و خوزستان با 4/ 93درصد اختصاص یافته است. همچنین بیشترین نسبت ارزش چکهای وصولی به چکهای مبادله‌شده به ترتیب مختص استان‌های گیلان با 7/ 91، قزوین 7/ 90 و البرز با 4/ 90 درصد است.
