ناگفته‌های گفتنی
خاطرات و تاملات الیاس شوفانی
متفکر برجسته فلسطینی درباره فلسطین، صهیونیسم و اسرائیل
«شارون» به امکان پیشروی تدریجی دل بسته بود؛ امری که مسائل را بر ریل دیگری قرار می‌داد و با احتمالات متعددی مواجه بود. در هر حال، این روشن است که پایه‌های مذاکرات جاری، در سایه داده‌های موجود، به هیچ وجه ممکن نیست به راه‌حلی بین دو موجودیت جدای از هم یا پیوسته به یکدیگر بینجامد. حتی تاسیس کشور فلسطینی - که احتمالی به‌طور کامل دور از دسترس است - و شکل گیری دو موجودیت جدا از یکدیگر، به فرض وقوع، بیش از آنکه به همزیستی مسالمت آمیز آنها بینجامد، زمینه‌ساز اصطکاک مستمر خواهد شد.
انتفاضه اقصی اثرات عمیق سیاسی زیادی بر فلسطینیان ساکن اراضی اشغالی ۱۹۴۸ بر جای گذاشت. ارزیابی شما از این تحول جدید در تحرک توده‌های عرب داخل سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ که شهروندی اسرائیل دارند، چیست؟
پیوند مستحکمی میان انتفاضه اقصی و خیزش اکتبر ۲۰۰۰ در مناطق اشغالی ۱۹۴۸ وجود دارد. رویدادهای خیزش اکتبر و نتایج خونین آن، نقطه عطف تندی در رابطه بخشی از ملت فلسطین در داخل به اصطلاح خط سبز، با کشور یهودی، از یکسو و با برادران خود در مناطق اشغالی ۱۹۶۷از سوی دیگر شکل داد. این خیزش آنها را از کشور یهودی دورتر و به هموطنان فلسطینی خود در کرانه باختری و نوار غزه نزدیک‌تر کرد. به هر حال، این رویدادها، به مرحله‌ای از همزیستی میان کشور یهودی و شهروندان عرب آن پایان داد و مرحله جدیدی از روابط را بنا نهاد که با دشمنی بیشتر شناخته می‌شود. در نظر نگرفتن مسائل این بخش از ملت فلسطین، با توجه به درهم‌تنیدگی با مسائل برادرانش در مناطق اشغالی ۱۹۶۷، سخت است. بخشی از ملت فلسطین که در چارچوب اسرائیل، جایی برای خود نمی‌بیند و در محاسبات خودگردانی فلسطینی هم گنجانده نشده است. پس جایگاه آن کجاست؟ این مساله‌ای است که بی‌‌تردید در آینده، بیشتر خود را نشان خواهد داد. واقعیت این است که این پاره از ملت فلسطین، در حال زایش رهبری خود از راه مبارزه است.
مسیر ظهور رهبری این بخش از ملت فلسطین نشان می‌دهد که سطح بازگویی منافع مردم از سوی رهبران جدید و در حال برآمدن آن بالاتر رفته است. هر چه این روند پیش رود، موضع‌گیری‌های این رهبران، بیشتر و بیشتر بازگوکننده منافع اجتماعی و سرنوشت سیاسی این بخش از ملت فلسطین خواهد شد. تداوم این روند می‌تواند فلسطینی‌های مقیم مناطق اشغالی ۱۹۴۸ را به سمت تغییر موضع خود درباره طرح‌های سازش جاری، سوق دهد. در نتیجه به مرور و بر خلاف وضع فعلی که رهبران فلسطینی مناطق اشغالی ۱۹۴۸، با خودگردانی فلسطینی تعاملی مثبت دارند و رفتار آن را بازگوکننده برنامه‌ای ملی تلقی می‌کنند، در آینده از خطی که خودگردانی فلسطینی در پیش گرفته، دورتر خواهند شد. بر این باورم که طولی نخواهد کشید که رهبران فلسطینی داخل اراضی اشغالی ۱۹۴۸، به اشتباه خود در این زمینه پی می‌برند؛ زیرا خواهند دانست که برنامه خودگردانی، موجودیت فلسطینی‌های داخل را در نظر نگرفته و به سرنوشت آنها اهمیتی نمی‌دهد. از طرفی، هر چه پیوند میان این رهبران با برادرانشان در کرانه باختری و نوار غزه محکم‌تر شود، وزن و تاثیر سیاسی آنها بر روند رویدادها در فلسطین و خارج فلسطین بیشتر خواهد شد.
ارزیابی شما از طرح سیاسی - فرهنگی مطرح شده از سوی دکتر عزمی بشاره، برای فلسطینی‌های داخل و به‌طور مشخص مقوله کشوری برای همه شهروندان چیست؟ آیا امکان سیاسی و تاریخی برای این موضوع می‌بینید که طرح فوق، به طرحی ملی برای فلسطینی‌های داخل تبدیل شود؟ همچنین نگاه شما به بحث کشور دو قومیتی چگونه است که اخیرا توسط اسعد غانم یکی از اساتید دانشگاهی فلسطینی ارائه شد؟
در بررسی طرح‌های برادران مقیم اراضی اشغالی ۱۹۴۸، باید وضعیت استثنایی زندگی آنها در نظر گرفته شود. به نظر من، دکتر «عزمی بشاره» طرح «کشوری برای همه شهروندان» را به‌عنوان راه‌حلی نهایی برای مساله بخشی از ملت فلسطین که مقیم مناطق اشغالی ۱۹۴۸ است، ارائه نکرد. من این طرح را پروژه‌ای مبارزاتی و مرحله‌ای می‌بینم که به‌دنبال دو هدف است: اول، بهبود شرایط زندگی اقلیت عرب اسرائیل و دوم، مشارکت در به لرزه درآوردن بنیان‌های ترکیبی صهیونیسم در شکل دادن به هویت اسرائیلی‌ها و در کشوری که مدعی یهودی و دمکراتیک بودن آن است.
طرح «کشوری برای همه شهروندان» یک چالش بزرگ در برابر ترکیب صهیونیسم و شعار «اسرائیل: کشوری یهودی و دموکراتیک» است. در مجموع، سقف طرح «کشوری برای همه شهروندان» طرحی تقاضا محور و مبارزاتی است؛ اما نمی‌تواند طرحی ملی و جامع در سایه وضعیت جاری ملت فلسطین تلقی شود. اما برداشت‌ها از این طرح هر چه باشد، زخم زدن به صاحب آن، از جایگاهی مغرضانه و تخریبی، مجاز نیست، بلکه بر عکس، لازم می‌دانم او تشویق شود تا در اندازه‌ای که شرایط ویژه‌اش اجازه می دهد، به مبارزه خود ادامه دهد. اطمینان دارم که «عزمی بشار» طرح خود را بر اساس دیدگاه قومی‌اش و به‌گونه‌ای همخوان با روند رویارویی فلسطینی - اسرائیلی، متحول کرده و به این نتیجه خواهد رسید که تحقق سازشی که از آن سخن می‌گوید، محال است و به ناچار این طرح را کنار خواهد گذاشت.
jaberiansari۱۹۶۹@gmail.com
