شاه‎کلید دولت در پساتحریم؟
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- شاید اگر از ابتدای مذاکرات هسته‎ای ایران با شش قدرت جهانی، گروهی جمع می‎شدند و تعداد خوان‎های این مذاکرات را می‎شمردند، شمار این خوان‎ها به جایی می‎رسید که فردوسی و هفت‌خوان رستم او در برابر فراز و فرود این مذاکرات و پستی‎ها و بلندی‎هایش سر تعظیم فرو می‌آورد...
با پایان این مذاکرات نفس‎گیر، پس از ۲۲ ماه، بزرگترین دستاورد دیپلماتیک سال های اخیرحاصل شد و بن‌بست عمیقی که سال‌ها خاورمیانه را با وقوع یک جنگ فاجعه‌بار دیگر تهدید می‌‌کرد، شکست. ۲۳ تیر ماه سال جاری بود که خبر توافق هسته‎ای ایران و ۱+۵ منتشر شد؛ حالا پس از گذشت حدود سه ماه، با تصویب این توافق در مجلس شورای اسلامی و با تأیید شورای نگهبان، خوان هفتم این توافق هم به فرجام رسیده و اجرای برجام کلید خورده است.
اعلام توافق جامع هسته‌ای را می‎توان نقطه آغاز مسیری دانست که شاید به اندازه حصول این توافق پیچیده و دشوار باشد و اغراق نیست اگر بگوییم بعد از اجرای برجام هفت خوان دیگری در داخل کشور خواهیم داشت که در آن باید برای مسائل بسیاری از افزایش صادرات و کاهش واردات گرفته تا حضور هیأت‎های اقتصادی و ... برنامه‎ریزی‌های صحیحی صورت گیرد؛
شاید بتوان لغو تحریم‌ها علیه ایران را بزرگترین دستاورد این توافق دیپلماتیک دانست که دستیابی به آن برای کشور ما به عنوان یکی از اهداف اولیه مذاکرات محسوب می‎شد و تیم مذاکره‎کننده تا دقیقه ۹۰ برای تحقق آن تلاش نفس‎گیری داشت؛

حالا تنها چند قدم تا لغو تحریم‎های ایران فاصله داریم و بدون شک دولتمردان باید برای ورود ایران به مرحله جدید برنامه مدونی داشته باشند و از فرصت پیش آمده برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور بیشترین بهره را ببرند.
برخی از کارشناسان لغو تحریم‌ها را شمشیر دو لبه‎ای می‎دانند که از یک سو می‎تواند باعث جذب سرمایه‎گذاران خارجی و افزایش صادرات از کشور شود و از طرف دیگر ممکن است درب‎های گمرک کشور را به روی کالاهای خارجی بازتر کند که اگر حالت دوم اتفاق بیفتد، شاهد خودکشی اقتصادی کشور و ذبح تولید داخل خواهیم بود.
کارشناسان اقتصادی در خصوص ورود سرمایه‎های خارجی به کشور نیز این نگرانی را مطرح می‎کنند که ممکن است در این روند صنایع کوچک و متوسط مورد غفلت قرار گیرند و سر این صنایع مهم و اشتغال‎زای کشور بی‎کلاه بماند بنابراین باید در این برنامه‎ریزی‎ها به حوزه تولید توجه کافی شود.

«دنیای اقتصاد» با برخی فعالان اقتصادی خراسان رضوی به گفت‎وگو نشسته و نظر آن‎ها را درباره آثار لغو تحریم‌ها و اولویت اقدامات دولت در دوران پساتحریم جویا شده است.

ایجاد فضای جذاب برای سرمایه‎گذاران
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی با اعتقاد بر اینکه توافق هسته‌ای به سمتی رفت که منافع ملی مردم و کشور به اندازه کافی لحاظ شد، در خصوص آثار لغو تحریم‌ها اینطور پاسخ می‎دهد: برخی معتقد هستند منظور از آثار لغو تحریم‌ها، ارزانی است اما بایدگفت گرانی حاصل تحریم‎ها نبوده است.
جواد باقری شیروانی با بیان اینکه اثر تحریم‌ها بر گرانی حداکثر 10 تا 15 درصد بوده است که آن هم با توجه به رکود وحشتناک در طول سال‌های گذشته ایجاد شده بود، اظهار می‌کند: تحریم‌ها به دلیل رکود بیش از حد اثر خود را بر گرانی از دست داده است بنابراین اعتقاد نداریم که لغو تحریم‌ها باعث ارزانی کالاها شود بلکه باعث تسهیل در امور و فعالیت‌ها می‌شود.
این عضو اتاق بازرگانی استان با اشاره به اینکه در حال حاضر هیچ یک از بخش‌های اقتصاد ما فعالیت سودآور ندارد، تصریح می‎کند: با لغو تحریم‌ها امکان تبادل و دسترسی آسان‎تر به مواد اولیه فراهم می‎شود و بنابراین چرخ کارخانه‎ها راحت‌تر می‎چرخد. وی ادامه می‎دهد: در دوران پساتحریم نکته حائز اهمیت این است که بتوانیم به سرعت قراردادهای فاینانس و ریفاینانس را منعقد کنیم و امیدواریم از این طریق بخشی از سودهای سنگینی که به سیستم بانکی ایران پرداخت می‌شود، جبران شود تا شاید بتوانیم اندکی در تولید شاهد ثبات قیمت‎ها باشیم.

pic۱



باقری به این نکته نیز اشاره می‎کند که کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران و استان در حال تلاش است تا بتواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را در صنایع کشور رصد، احصا و معرفی کند و می‎افزاید: معتقدم سرمایه‎گذاران خارجی عمدتا علاقمند به سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی هستند که در اختیار دولت است به این دلیل که بخش عمده اقتصاد کشور به ویژه بخش‌های کلان در اختیار دولت و شبه‎دولتی‌هاست. وی ضمن ابراز نگرانی از اینکه سر بخش خصوصی واقعی و صنایع کوچک و متوسط از رفع تحریم‌ها و سرمایه‌گذاری خارجی بی‌کلاه بماند، راه‌حل آن را در معرفی دقیق، فنی و با استانداردهای جهانی ظرفیت‌های اقتصادی صنایع کوچک و متوسط، بخش‌های کشاورزی، گردشگری و ... می‎داند و عنوان می‎کند: تلاش می‌کنیم این اتفاق بیفتد و انتظار داریم دولت هم همین نگاه را داشته باشد.
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی استان با تأکید بر اینکه صرفا حضور شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ در صنایعی از قبیل خودرو، پتروشیمی و ... مشکل اقتصاد کشور را حل نمی‌کند، می‌گوید: حضور این شرکت‌های سرمایه‌گذاری بسیار ارزشمند است اما باید از سرمایه‎های متوسط سرمایه‌گذاران خارجی هم در مزیت‌های اقتصاد داخلی کشور استفاده کنیم و از صنایع کوچک و متوسط خود را به عنوان موتور محرکه اشتغال و اقتصاد غفلت نکنیم.

باقری تأکید می‏کند: باید اشتغال خود را در صنایع کوچک و متوسط حفظ کنیم؛ دولت باید برای ورود سرمایه‌های خرد به این صنایع کوچک و متوسط تدبیری بیندیشد؛ راهکار این است که این صنایع با ارائه فنی و استاندارد جهانی از ظرفیت‌های خود پای کار بیایند و دولت هم با بهبود فضای کسب و کار این سیگنال را به سرمایه‌گذاران خارجی بدهد که هم از این حوزه‌ها حمایت می‎کند و هم در این زمینه برای تقویت برنامه دارد تا اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی هم جلب شود.

این عضو اتاق بازرگانی استان با اشاره به طولانی شدن توافق هسته‌ای و آسیب‎هایی که به تولید کشور وارد شده است، تصریح می‎کند: در حال حاضر شرایط ویژه و انگیزه خاصی را برای سرمایه‌گذاری در بین سرمایه‏گذاران داخلی نمی‌بینیم؛ سرمایه‎گذار خارجی برای ورود به سرمایه‌گذاری، غیر از حوزه‎های کلانی که مستقیما با دولت در ارتباط است، به سرمایه‌گذاران داخلی نگاه می‌کند؛ باید فضا برای سرمایه‌گذاری داخلی فضای مطمئن و جذابی شود. وی با بیان اینکه نرخ سود بانکی 24 درصد امکان رشد تولید را فراهم نمی‎کند، خاطرنشان می‎کند: باید بسترهای مورد نیاز سرمایه‌گذاری را در داخل کشور فراهم و تسهیل کنیم که من برنامه آنچنانی در این حوزه نمی‌بینم.
باقری با تأکید بر اینکه همواره گفته‎ایم که تحریم‌های خارجی بخشی از مشکلات ماست و بخشی از مشکلات ناشی از تحریم داخلی است، اظهار می‌کند: نباید انتظار داشته باشیم با رفع تحریم‌ها اتفاق خاصی بیفتد یا معجزه‌ای صورت گیرد.

ضرورت مدیریت سرمایه‎گذاری‎ها
دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه دولت بیش از دو سال از عمر خود را بر رفع مناقشات هسته‌ای تمرکز کرد، می‎گوید: این اقدام تمرکز درست و به‎جایی بود زیرا بحث تحریم‌ها در مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک مشکل جدی بود بنابراین انتظارات جامعه مبنی بر مشاهده آثار مثبت لغو تحریم‎ها انتظارات به حقی است اما برای تحقق آن نیاز به زمان است.
فیروز ابراهیمی معتقد است آثار واقعی لغو تحریم‌ها را از سال آینده شاهد خواهیم بود و ظرف امسال آثار لغو تحریم‌ها به کف جامعه نخواهد رسید و می‎افزاید: بخشی از منابع بلوکه شده کشور پیش از این در داخل مصرف شده است اما بخشی از این منابع که مصرف نشده باید در حوزه‎های زیربنایی، عمرانی و نوسازی صنعت به کار گرفته شود.


pic۲



دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت استان به ورود هیأت‎های اقتصادی از کشورهای مختلف نیز اشاره می‎کند و می‎گوید: باید سیاست‌گذاری و برنامه خاصی برای ساماندهی این حضور و بهره‎برداری از آن داشته باشیم؛ تمرکز اقتصادی کشور باید بر سرمایه‌گذاری‎های مشترک باشد. وی ادامه می‎دهد: نباید حاصل رفت‎وآمد این هیأت‎های اقتصادی افزایش واردات باشد زیرا این امر باقیمانده جان تولید ما را نیز خواهد گرفت بنابراین باید برنامه‎ریزان کشور برنامه تدوین‏شده‎ای برای مقابله با این شرایط داشته باشند تا بتوانیم به سوی نوسازی ناوگان صنعتی، حمل‎ونقل و زیرساخت‎های کشور برویم و این‎ها را مدیریت کنیم.
ابراهیمی با تأکید بر اینکه در وضعیت فعلی سرمایه‌گذاری‎های مشترک بهترین نوع سرمایه‌گذاری برای کشور است که می‎تواند برای هر دو طرف آورده خوبی داشته باشد، تصریح می‏کند: به موازات مذاکرات هسته‌ای کمترین انتظار از دولت این بود که برنامه‌ای برای پساتحریم داشته باشد تا بهره‎برداری بهینه‎ای از این دوران و فرصت‎های آن داشته باشد.

دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت استان با بیان اینکه تحقق آثار لغو تحریم‌ها تاکنون در سطح جامعه بیشتر جنبه انتظاری و امید داشته است، عنوان می‎کند: امضای برجام آرامشی را به حوزه‌های اقتصادی تزریق کرده بود و این آرامش برای این مرحله کفایت می‌کرد اما با رفع تحریم‌ها مشکلات جدی از حوزه تولید مرتفع می‌شود.
ابراهیمی یکی از موانع جدی حوزه اقتصاد در دوران تحریم‌ها را حمل‌ونقل و مبادله پول برمی‎شمارد و اظهار می‌کند: اکنون این مشکلات با لغو تحریم‌ها رفع می‎شود و این یکی از گام‎های بزرگ برای حوزه اقتصاد است. وی با بیان اینکه ظرف چند سال اخیر صنایع و ماشین‎آلات ما ناخواسته به سمت شرق آسیا منتقل شد، می‎گوید: تفاوت تکنولوژی شرق آسیا با کشورهای پیشرفته بسیار زیاد است و پس از لغو تحریم‌ها صنعت ما می‎تواند از تکنولوژی کشورهای پیشرفته بهره‎مند شود.

دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت استان معتقد است در حال حاضر تمایل به سرمایه‌گذاری بین سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نسبت به گذشته بیشتر است و می‌افزاید: با این حال مدیریت این مسائل اهمیت بسیاری دارد و دولت به موازات این اقدامات باید بر کاهش هزینه‌های سربار تولید از قبیل نرخ مالیات، نرخ سود بانکی و ... تمرکز کند.
ابراهیمی افزایش نرخ بیکاری را در سطح کشور جدی می‎داند و می‏گوید: این امر در سطح استان خراسان رضوی جدی‎تر است؛ بر اساس آخرین گزارش‎ها در بهار سال جاری نرخ بیکاری در استان 10 درصد افزایش یافت؛ این رقم بسیار نگران‌کننده است و تبعات اجتماعی بسیاری را بر استان تحمیل خواهد کرد؛ اگر مدیریت درستی داشته باشیم می‎توانیم برای آینده تدبیری بیندیشیم که نرخ بیکاری کاهش یابد و لازمه این امر بسیج تمام ظرفیت مدیریتی استان است.

لزوم کاهش مداخله دولت در اقتصاد
عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی نیز در این‌باره به «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند: از آنجا که لغو تحریم‌ها به مرحله عمل نرسیده و فعلاً در مرحله توافق است، در سال جاری نمی‌توان انتظار مشاهده آثار مثبت آن را داشت.

احمد اثنی‎عشری با بیان اینکه اقتصاد بیمار و بحران‌زده با یک خبر درمان نمی‌شود و آثار آن به گذشت زمان و تحقق پیش زمینه‎های مناسب نیاز دارد، خاطرنشان می‌کند: مشکلات اقتصادی کشور را نمی‌توان منحصر به موضوع تحریم‌ها دانست؛ در دوران هشت ساله دولت قبل بدهی‎های بسیاری تلنبار شد و عملا واحدهای تولیدی و شرکت‌های پیمانکاری و سازمان‌های بزرگ اقتصادی با شرایط سخت نقدینگی و انبوه مطالبات وصول نشده مواجه هستند.
عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع استان ادامه می‌دهد: از سویی هزینه‎های دولت با توجه به پروژه‎های ناتمام و طرح‌های نیمه‌کاره و نیز فراوانی نیروهای شاغل در بخش دولتی و حکومتی افزایش فوق‎العاده‌ا‌ی داشته است؛ نیروهایی که فاقد بهره‌وری مناسب بوده و هزینه‎های کمرشکنی دارند. وی با بیان اینکه آثار لغو تحریم‌ها پس از تحقق کاهش قیمت‌ها خواهد بود زیرا هزینه مبادله کاهش می‌یابد، تصریح می‌کند: در شرایط فعلی واردات و صادرات گران تمام می‌شود؛ علت آن هزینه‌های مالی و هزینه‌های دور زدن تحریم‌هاست که با حذف یا کاهش این هزینه‌ها عملا قیمت تمام‌شده کمتر خواهد بود و شاهد ارزانی کالا در همین حد خواهیم بود.


pic۳


اثنی‎عشری با تأکید بر اینکه لغو تحریم‎ها امید می‌دهد اما معجزه نمی‌کند، می‌افزاید: هیچ یک از اقتصاددانان نیز چنین پیش‎بینی نکرده‎اند بنابراین نباید انتظار کاذب ایجاد کرد؛ تمام اقتصاد ما وابسته به تحریم‎ها نیست؛ گذشته تأسف‎باری داشته‎ایم که زدودن آثار مخرب آن به زمان نیاز دارد. برخی از اقتصاددانان پیش‏بینی می‎کنند زدودن این آثار مخرب به 25 سال زمان نیاز دارد. اقتصاد امروز حالت ماشینی را دارد که پشت چراغ قرمز دچار نقص فنی شده و تا این نقص برطرف نشده نمی‌تواند حرکت کند و ماشین‌های پشت سرهم مرتب بوق می‎زنند که چراغ سبز شده، چرا حرکت نمی‎کنید؛ مشکل قرمز بودن چراغ نیست؛ چراغ سبز است اما نمی‌توان حرکت کرد.
عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع استان با اشاره به اینکه دولت باید واقعیت‌های اقتصاد را برای مردم بازگو و توقعات آنان را مدیریت کند، عنوان می‎کند: تحریم‎ها بخشی از مشکل بود؛ همان چراغ که سبز می‎شود اما نقص‌ها به جای خود باقی است؛ مشکلاتی از قبیل فساد شدید اداری و اقتصادی، بیکاری، عقب‎ماندگی تکنولوژیکی، تولیدگران، فقدان بهره‌وری، بالا بودن هزینه‌های دولت، نبود انسجام کافی و وحدت لازم در بخش‌های مختلف حکومتی و دولتمردان، اختلاف سلیقه‎های حاد سیاسی و اقتصادی، نبود چشم‎انداز روشن و استراتژی‎های مدون، نبود اعتقاد کافی به اهمیت برنامه و داشتن آن، خودمحوری‌ها و ده‎ها مورد مشابه باعث شده است اقتصاد در یک کلاف سردرگم باقی بماند و باز کردن این گره‎ها بسیار مشکل و زمان‎بر است.

اثنی‎عشری معتقد است: اکنون دولت نباید تأکید بیش از حد بر کاهش تورم داشته باشد زیرا تورم همیشه بد نیست و بسیاری از کشورها همراه با تورم به رونق رسیده‌اند. وی ادامه می‌دهد: قیمت ارز نباید پایین نگه داشته شود؛ مداخله دولت در اقتصاد باید کاهش یابد؛ با بازگرداندن سپرده‎ها و پول‌های بلوکه شده در خارج پس از تحریم‌ها، نباید این پول‎ها مصرف شود بلکه باید صرف سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و تکنولوژیکی شود تا بتوان از آن بازدهی مناسب به دست آورد.
عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع استان اضافه می‎کند: اگر این پول‎ها را هزینه کنیم قطعاً روز به روز فقیرتر خواهیم شد و مشکلات کشور افزایش خواهد یافت؛ دوران سختی است؛ باید دولت و مردم تلاش کنند؛ باید به آستانه تحمل مردم توجه کرد تا انفجار ایجاد نشود؛ باید در حرف و عمل یکی بود؛ باید با واقع‏بینی تصمیم بگیریم؛ توفیق در گرو تصمیمات درست و اجرای شجاعانه آن است.