شرکت نفت سعودی ۲هزار میلیارد دلاری شد؛ فوربس و بلومبرگ تحلیل کردند
فریبکاری سعودی در سهام آرامکو
در دومین روز معامله سهام شرکت دولتی نفت عربستان (سعودی آرامکو)، ارزش این شرکت از مرز ۲ هزار میلیارد دلار گذشت و بر این اساس برآورد ولیعهد سعودی‌ها از ارزش آرامکو محقق شد. با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باورند که سعودی‌ها برای رسیدن به این رقم و تحقق وعده محمد بن‌سلمان از ارزش آرامکو صادقانه رفتار نکرده‌اند. از این رو در آینده احتمالا شاهد کاهش قیمت سهام و ارزش این شرکت خواهیم بود. حدود ۴ سال پیش بن‌سلمان همزمان با اعلام برنامه عربستان برای خصوصی‌سازی بخشی از شرکت نفت عربستان، اعلام کرد که ارزش این شرکت ۲ هزار میلیارد دلار است. بعد از آن، نقد‌های بسیاری به این رقم وارد شد و در نهایت بانک‌های سرمایه‌گذاری ارزش آرامکو را ۲/ ۱ تا ۵/ ۱ هزار میلیارد دلار برآورد کردند. این نقدها موجب شد سعودی‌ها از هدف ارزش‌گذاری ۲ هزار میلیارد دلاری خود عقب‌نشینی کرده و ارزش آرامکو را ۷/ ۱ هزار میلیارد دلار اعلام کنند، با این حال کارشناسان و سرمایه‌گذاران بین‌المللی همچنان این رقم را بیش برآورد دانسته و در نهایت نیز حاضر به خرید سهام این شرکت نشدند. عدم استقبال سرمایه‌گذاران خارجی از عرضه اولیه آرامکو موجب شد که سعودی‌ها تصمیم بگیرند سهام این شرکت را تنها در بورس داخلی عربستان (تداول) به فروش برسانند و در کنار آن دست به اقدامات تشویقی گسترده‌ای برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی در عرضه اولیه آرامکو زدند. آنها همچنین از برنامه خود برای عرضه ۵درصد سهام این شرکت در عرضه اولیه دست کشیدند و تنها ۵/ ۱ درصد از آن را برای فروش عرضه کردند. این اقدامات در نهایت موجب شکل‌گیری تقاضای شدیدی برای عرضه اولیه سهام این شرکت شد. به‌طوری‌که ۶/ ۴ برابر مقدار سهام عرضه شده تقاضا برای آن شکل گرفت. با این حال سعودی‌ها همچنان تنها ۵/ ۱ درصد از سهام آرامکو را در ۵ دسامبر مصادف با ۸ آذر عرضه کردند و ارزش عرضه اولیه آرامکو به ۶/ ۲۵ میلیارد دلار رسید که بزرگ‌ترین عرضه اولیه تاریخ نام گرفت. چهارشنبه هفته گذشته یعنی حدود یک هفته بعد از عرضه اولیه معامله سهام آرامکو در بورس داخلی عربستان آغاز شد. در اولین روز معامله، قیمت سهام این شرکت با ۱۰ درصد رشد همراه شد و ارزش آرامکو به ۸۷/ ۱ هزار میلیارد دلار رسید. روز پنج‌شنبه به‌عنوان دومین روز معامله سهام آرامکو در تداول، سهام این شرکت به رشد خود ادامه داد و رشد قیمت ۱۰ درصدی دیگری را به ثبت رساند. از این رو ارزش سهام آرامکو از ۲ هزار میلیارد دلار گذشت و آنچه که حدود چهار سال پیش بن‌سلمان وعده داده بود، محقق شد.
حال به‌نظر می‌رسد بن‌سلمان به یک پیروزی بزرگ در برابر سرمایه‌گذاران خارجی که در ارزش سهام آرامکو تردید داشتند دست یافته است. با این حال بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌ها بر این باورند که سعودی‌ها برای رسیدن به ارزش ۲ هزار میلیارد دلاری دست به فریبکاری و دستکاری قیمت‌ها زده‌اند. فوربس در این خصوص می‌نویسد: «سوال اینجا است که آیا واقعا آرامکو تحت شرایط فعلی ۲هزار میلیارد دلار ارزش دارد؟ آرامکو با توجه به سطح بالای دخالت دولت در فعالیت‌ها و بازار سهام خود، چه ارزشی دارد؟ آیا کسی خارج از عربستان سعودی باور میکند که حرکت قیمت سهام آرامکو طبیعی و بدون دستکاری باشد؟ یا اینکه تصور می‌شود رشد قیمت‌ها تحت تاثیر مداخلات شدید دولت بوده است؟» بلومبرگ نیز با اعلام این خبر و اشاره به اظهارات برادر ناتنی ولیعهد در کسوت وزیر انرژی عربستان ریسک‌هایی که این اقدام برای این کشور به همراه دارد را مورد توجه قرار داده است. در این گزارش آمده است: «رسیدن ارزش آرامکو به این رقم به یک افتخار برای شاهزاده محمد تبدیل شده است و به احتمال زیاد او در برابر سرمایه‌گذاران مردد بین‌المللی اعلام پیروزی خواهد کرد. اما این پیروزی با هزینه‌هایی همراه خواهد بود.» شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان گفته بود: «من می‌دانم که او (ولیعهد) افتخار میکند. او همه ما را سرافراز کرد زیرا تصمیمات خوبی گرفت.»
دستکاری از جنس سعودی
فوربس که رسیدن ارزش آرامکو تحت تاثیر ثبت دو رشد قیمت ۱۰ درصدی در دو روز پیاپی را نیرنگ و فریب سعودی می‌داند به‌طور خلاصه به مواردی اشاره کرده است که می‌تواند رسیدن به چنین رقمی را محقق کند و سندی از فریبکاری سعودی‌ها در افزایش سهام آرامکو است.
اولین سند، گزارش‌های قبلی درخصوص دخالت دولت سعودی در بازار سهام دیگر شرکت‌ها در تداول با استفاده از صندوق سرمایه‌گذاری دولتی است. عربستان صندوق سرمایه‌گذاری عظیمی با نام «صندوق سرمایه‌گذاری سعودی» در اختیار دارد که با استفاده از آن در طرح‌های مختلفی سرمایه‌گذاری میکند. مانند بسیاری از طرح‌های دولتی در سراسر جهان جزئیات سرمایه‌گذاری این صندوق چندان روشن نیست. از این رو بعید نیست که دولت با استفاده از این صندوق برای خرید سهام آرامکو در دو روز ابتدایی معاملات این شرکت در تداول، ورود کرده و رشد شدید قیمت سهام آرامکو را رقم زده باشد. آن‌طور که فوربس می‌گوید چنین اقدامی پیش از این نیز در بورس داخلی عربستان (تداول) سابقه داشته است.
دومین سند، انتشار اخباری مبنی بر تحت فشار قرار دادن خانواده‌های ثروتمند عربستانی برای حضور در عرضه اولیه آرامکو است. آن‌طور که «دنیای‌اقتصاد» نیز پیش از این در گزارشی تحت عنوان «گروکشی بن‌سلمان از اقوام زندانی» نوشته بود، سعودی‌ها برای اطمینان از استقبال داخلی از عرضه اولیه سهام آرامکو، خانواده‌های ثروتمند سعودی را تحت فشار قرار دادند که در این رویداد شرکت کنند. گزارش‌ها در این خصوص نشان می‌داد برخی از این خانواده‌ها اقوام افرادی هستند که طی برنامه مبارزه با فساد بن‌سلمان در سال ۲۰۱۷ دستگیر و برای ماه‌ها در هتل ریتزکارلتون ریاض زندانی شده بودند. بخشی از ثروت این افراد به دولت انتقال یافت و بخشی نیز بلوکه شده بود. در جریان عرضه اولیه آرامکو به آنها گفته شد تنها در صورتی اجازه دسترسی به بخش بلوکه شده اموال خود را دارند که از آن برای خرید سهام آرامکو استفاده کنند.
سومین سند، مشارکت دولت در عرضه اولیه سهام آرامکو است. به این معنا که دولت سعودی حداقل ۲ میلیارد دلار از ۶/ ۲۵ میلیارد دلار عرضه اولیه آرامکو را خود خریداری کرده است.
چهارمین سند، به شکل رشد ارزش سهام در دو روز ابتدایی معامله این شرکت در بورس مربوط است. طی هر دو روز، رشد فوری ۱۰ درصدی قیمت‌ها دیده شده است. بورس تداول دارای دامنه نوسان ۱۰ درصد است. از این رو طی دو روز به‌طور خودکار نوسان قیمت‌ها در ادامه معاملات متوقف شده است. فوربس می‌گوید: «افزایش سریع قیمت در هر دو روز برای بیشتر سرمایه‌گذاران بین‌المللی باتجربه واقعی به‌نظر نمی‌رسد. این‌گونه رشد قیمت نشان می‌دهد که معاملات بیش از حد مصنوعی است یا حداقل نشانه‌ای از هیجانات غیر‌منطقی سرمایه‌گذاران محلی است.»
سند پنجم، تبلیغات غیرواقعی و دروغین پیش از عرضه اولیه در داخل عربستان است. براساس این گزارش، تبلیغات درخصوص سهام آرامکو بسیار اغراق شده، غیرقابل اثبات و در برخی مواقع کاملا دروغین بوده است. در یک آگهی به شهروندان گفته شده بود «درنگ نکنید؛ ارزش سهام آرامکو سه برابر خواهد شد.»
سند ششم، وعده‌های دولت به سرمایه‌گذاران خرد است. آنها به سرمایه‌گذاران خرد وعده داده‌اند در صورتی که بیش از ۶ماه سهام خریداری شده خود را نگه دارند ۱۰ درصد سهام اضافه خواهند گرفت. طبیعی است که در چنین شرایطی کمتر کسی اقدام به فروش سهام کند، از این رو قیمت‌ها به شکل غیرواقعی افزایش یافته‌اند و ارزش واقعی سهام این شرکت را نشان نمی‌دهد.
سند هفتم نیز از نگاه فوربس، به شکل دولت سعودی که یک دیکتاتوری است باز‌می‌گردد. دولت اقتدارگرا معمولا از طریق برنامه‌ریزی متمرکز و اجباری اقدام میکند. از این رو انتظار می‌رفت سعودی‌ها با دست زدن به اقداماتی که پیش از این گفته شد از جمله اعطای سهام جایزه، اجبار برای خرید سهام آرامکو، تبلیغات اغراق شده و... به هدف خود که افزایش قیمت سهام آرامکو و رسیدن ارزش این شرکت به ۲هزار میلیارد دلار است، برسند.
هزینه عربستان برای اثبات ادعای شاهزاده
در بخشی از گزارش فوربس و بلومبرگ به این موضوع پرداخته شده که هرچند ولیعهد رسیدن ارزش آرامکو به ۲ هزار میلیارد دلار را یک پیروزی برای خود می‌داند اما این هزینه‌ای برای دولت و کشور عربستان خواهد داشت.
به‌طور مثال آن‌طور که فوربس گزارش می‌دهد، درحال‌حاضر بحث از عرضه سهام آرامکو در بورس‌های بین‌المللی از جمله ژاپن و چین مطرح است. دخالت دولت برای قیمت‌گذاری مصنوعی سهام آرامکو موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران بین‌المللی بیش از پیش به خرید سهام این شرکت به دیده تردید بنگرند. بلومبرگ نیز بر این باور است که سرمایه‌گذاران خارجی پیش از این فرصتی برای سرمایه‌گذاری در سهام آرامکو با قیمت هر سهم ۳۲ ریال را داشتند و ترجیح دادند این سهم را خریداری نکنند. هیچ دلیلی وجود ندارد که آنها نظر خود را در یک قیمت بالاتر تغییر دهند. علاوه بر این بلومبرگ ریسک‌های دیگری را مطرح میکند که به‌طور جدی‌تری دولت سعودی و آرامکو را تهدید میکند. یکی از این تهدید‌ها احتمال نکول وام‌هایی است که برای خرید سهام این شرکت به خریداران خرد پرداخت شده است. بلومبرگ می‌گوید، وام‌های پرداخت شده در برابر افت قیمت سهام آرامکو آسیب‌پذیر هستند. از طرفی سرمایه‌ای که از بانک‌ها به این منظور خارج شده می‌توانست در بخش‌های دیگری از اقتصاد عربستان سرمایه‌گذاری شود.
این افزایش قیمت سهام می‌تواند در آینده به‌دلیلی برای کاهش قیمت آن بدل شود. به این معنا که افزایش قیمت سهام آرامکو موجب شده سهام این شرکت حتی نسبت به دیگر اوراق بهادر سعودی‌ها ارزندگی کمتری بیابد. در واقع با سود سالانه ۷۵ میلیارد دلاری و ارزش بیش از ۲ هزار میلیارد دلار، سود آرامکو ۷۵/ ۳ درصد از ارزش شرکت است. این مقدار سوددهی برابر با بازدهی اوراقی است که اوایل سال عربستان منتشر کرد و حتی از بازدهی اوراق بلندمدت دولتی کمتر است. علاوه بر این سود سهام آرامکو در مقایسه با دیگر شرکت‌های نفتی کمتر از قبل شده است. پیش از این سود آرامکو بیش از ۴درصد از ارزش این شرکت بود. سود اکسون موبیل بیش از ۵درصد و سود رویال داچ شل ۸/ ۶ درصد از سهام این شرکت است. حتی در داخل عربستان برخی شرکت‌ها بیش از این مقدار سود می‌دهند. به‌طور مثال سود سهام شرکت شاهزاده سعودی، ولید بن‌طلال ۸/ ۶ درصد از ارزش شرکت است. از این رو به‌نظر می‌رسد در قیمتهای کنونی رقابت آرامکو برای جذب سرمایه با دیگر شرکت‌ها چه در داخل و چه خارج عربستان دشوارتر از قبل شده است. از این‌رو، تحلیلگران شرکت سانفورد سی. برنشتاین در یادداشتی روز پنج‌شنبه به سرمایه‌گذاران توصیه کردند که فعلا منتظر بمانند، چراکه ناگزیر نقطه ورود بهتری به بازار سهام آرامکو فراخواهد رسید.
