«دنیای اقتصاد» چشم‌انداز تقاضای سرب را از مسیر خودروسازان بررسی می‌کند
فروغ ستاره‌های سربی
آن‌گونه که در گزارش وی در رویترز آمده است ۵۵ درصد تقاضای جهانی سرب در سال برای استفاده در ساخت باتری خودروهاست. آن‌گونه که آمارهای «گروه مطالعات بین‌المللی سرب و روی» نشان می‌دهد، میزان تقاضای جهانی برای سرب در ۴ ماه نخست سال جاری حدود ۳/ ۷ درصدکاهش یافته است اما از سوی دیگر در فاصله ماه ژانویه تا آوریل تقریبا ۵ درصد کاهش تولید جهانی سرب را هم شاهد بوده‌ایم که با توجه به وخامت بیشتر وضعیت کشورهایی نظیر پرو به‌عنوان تولید‌کننده بزرگ سرب در ۳ ماه اخیر احتمالا میزان کاهش تولید، بیشتر از این میزان هم خواهد شد. در بخش فرآوری و سرب بازیافتی در صنعت هم این بازار وضعیت بدی را پشت سر گذاشته است و بسیاری از شبکه‌های بازیافت سرب از بین رفته‌اند که همین امر نیز به سرب خام کمک زیادی کرده است تا بتواند خود را در کنار قلع و مس به‌عنوان قدرتمندترین فلزات بازار بورس فلزات لندن (LME) حفظ کند. اما از سوی دیگر باعث کاهش درآمد و تجارت بسیاری از شرکت‌های فرآوری سرب و حتی ورشکستگی برخی از آنان شده است. آن‌گونه که این ستون‌نویس رویترز می‌گوید چشم‌انداز بازار در کوتاه مدت مثبت است اما در بلند مدت همه چیز به کرونا بستگی دارد.
امید بازار به خرابی خودروها
کاهش محدودیت‌های ناشی از کنترل نسبی شیوع بیماری کووید-۱۹ در سراسر جهان منجر به افزایش تقاضای کوتاه مدت در بازار سرب می‌شود. بسیاری از کسانی که خودرو دارند، پس از چند هفته خلوت شدن خیابان‌ها، اعمال محدودیت‌های عبور و مرور و قرنطینه حالا سراغ اتومبیل‌های خود رفته‌اند. اما چیزی که با آن روبهرو شده‌اند، یک باتری اسیدی مرده است. تحلیلگران گروه خدمات مالی و بانکداری مکواری استرالیا، در این باره نوشته‌اند: خودروهایی که طی مدت قرنطینه مورد استفاده قرار نگرفته‌اند، هنگام شروع دوباره رانندگی و حرکت مستعد خرابی باتری هستند که در بسیاری از موارد حتی پیش از راه‌اندازی مجدد خودرو، باتری از بین رفته است. اندی هوم، ستون نویس رویترز هم می‌گوید که برای خودرویش چنین مشکلی پیش آمده و قبل از آنکه حتی ماشینش را روشن کند باتری آن از کار افتاده است.
آن‌گونه که بانک مکواری در گزارش خود آورده، این زنجیره خرابی گسترده باتری خودروها در سراسر جهان و نیاز به جایگزینی باتری‌ها باعث شده است تا اخیرا تقاضای جهانی برای سرب با افزایش مواجه شود. اهمیت این مساله از آنجاست که تقریبا ۵۵ درصد تقاضای جهانی سرب برای استفاده در ساخت باتری خودروهای سواری است. همین امر باعث شده است تا سرنوشت بازار جهانی سرب به طرز غیرقابل انکاری به بخش خودروسازی گره بخورد که در وضعیت کنونی و ماه‌های گذشته بازار به هیچ عنوان مطلوب نبود، اما اکنون سیگنال‌های قدرتمند صعودی در انتظار بازار سرب قرار گرفته است.
کاهش حجم معاملات
سرب در بازار فلزات پایه سومین بازیگر مقاوم بازار در دوران رکود ناشی از کرونا و در روزهای اخیر بازار بورس فلزات لندن (LME) بوده است. در حال حاضر بهای سررسیدهای سه ماهه معاملات سرب در بازار فلزات لندن حدود ۱۸۰۰ دلار در هر تن در حال نوسان است و تا حدی می‌توان گفت که پشت مرز روانی این قیمت قرار گرفته است که برابر با قیمت این فلز در اوایل ماه مارس است و بازار پس از سقوط شدید خود تا این اندازه توانسته خود را بازیابی کند. با این حال قیمت قراردادهای تحویل سه ماهه سرب در بازار فلزات لندن از ابتدای ژانویه تاکنون حدود ۶ درصد کاهش یافته است. جالب آنجاست که به‌رغم کاهش ۶درصدی قیمت سرب، تنها قلع و مس وضعیتی بهتر از سرب داشته‌اند و روی که فلز خواهر سرب به شمار می‌آید بیش از ۱۰ درصد کاهش در مدت زمان مشابه را تجربه کرده است. ذخایر سرب مورد معامله در بازار فلزات لندن طی ماه‌های گذشته به رغم فروپاشی تقریبی کل تقاضای بازار برای باتری در بخش خودروسازی، شاهد کاهش چشمگیری بود. کل ذخایر عرضه شده سرب بازار فلزات لندن در حال حاضر به میزان ۶۷ هزار و ۴۲۵ تن است که این رقم نشانگر رشد هزار و ۲۲۵ تنی موجودی عرضه شده این کامودیتی از ابتدای ژانویه تاکنون است. تُناژ باز سرب در بازار که میزان فلز اختصاص داده شده برای تحویل فیزیکی را شامل نمی‌شود اکنون با ۴۵ هزار و ۹۷۵ تن موجودی، نزدیک به پایین‌ترین آمار سالانه خود قرار دارد. این میزان کم موجودی‌ها نیز روی کونتانگو قیمت سرب در ماه‌های گذشته تاثیر‌گذار بود. شاخص قیمت تحویل نقدی سرب در بازار فلزات لندن نسبت به سررسیدهای سه ماهه آن در ماه‌های آوریل و مه نشان‌دهنده کونتانگو ضعیف ۲۷ دلار در تنی بود. کونتانگو به معنای شرایطی است که قیمت‌های سررسیدهای آتی (قیمت محموله‌های کالای مورد معامله قابل تحویل در ماه‌های آینده و دور تر)، بیش از قیمت محموله‌های نقدی آن یا سررسیدهای نزدیک‌تر آن کالا باشد. این امر در حالی است که با افزایش امیدواری به رشد تقاضا و تقویت بازار در ماه ژوئن، میزان کونتانگو بین قراردادهای نقدی و تحویل ۳ ماهه در هفته گذشته به ۹ دلار رسید.
باتری‌ها؛ تعیین‌کنندگان بازار
همان‌گونه که مشخص است چنین میزان موجودی اندکی در انبارهای ذخیره‌سازی بسیار عجیب است و با توجه به تعطیلی صنعت خودرو در سراسر جهان به دلیل شیوع کووید-۱۹ و کاهش تقاضا برای سرب، این میزان اندک ذخیره شده هیچ توجیه منطقی ندارد. در واقع، گروه مطالعات بین‌المللی سرب و روی (ILZSG) تخمین می‌زند که تقاضا برای سرب در چهار ماه اول سال جاری ۳/ ۷ درصد کاهش یافته است. این آمار شاید بسیار بد به نظر برسد؛ اما اگر افزایش تقاضا در بخش‌های دیگر برای سرب به وجود نمی‌آمد، کاهش میزان تقاضا می‌توانست بسیار شدیدتر باشد. شیوع بیماری کووید-۱۹ اگر از یکسو به کاهش تقاضا در بخش خودروسازی منجر شد؛ از سوی دیگر باعث افزایش تقاضای سرب برای باتری‌های اضطراری پشتیبان بیمارستان‌ها، شرکت‌های ارائه خدمات فناوری‌ها و شرکت‌های تولید و فرآوری مواد غذایی بود. با شیوع ویروس کرونا و شرایط اضطراری حاکم بر جهان الزامات احتیاطی و عملیاتی در این صنایع افزایش پیدا کرده و این افزایش سفارش باتری‌های بخش صنعتی تا حدی توانست میزان تقاضای از دست رفته بخش خودروسازی را جبران کند. با این حال، همان‌گونه که بازار سرب در سمت تقاضای خود با کاهش جدی مواجه شده است، در سمت عرضه نیز چنین مشکلی وجود دارد و در زنجیره عرضه نیز شاهد کاهش جدی هستیم.
براساس آمار ILZSG، میزان سرب خام استخراج شده از معادن جهان در فاصله میان ژانویه تا آوریل ۵ درصد کاهش یافته است. اصلی‌ترین عامل کاهش میزان استخراج سرب محدودیت‌های کرونایی در کشورهای اصلی استخراج‌کننده این فلز پایه است، مثلا پرو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تولید‌کنندگان سرب خام جهان در اثر اقدامات قرنطینه ملی بخش بزرگی از تولید خود را از دست داده است. میزان تولید سرب فرآوری شده نیز با ۸/ ۶ درصد کاهش مواجه شده است. اما می‌توان گفت جدی‌ترین آسیب را بخش بازیافت مواد سربی تجربه کرده است؛ چرا که شبکه‌های جمع‌آوری باتری‌های قراضه فعلا تعطیل شده‌اند و صنایع پایین‌دستی که از این سرب به‌عنوان خوراک بازار خود استفاده می‌کنند فعلا تعطیل هستند.
رکود بخش فرآوری سرب
شرکت «وسر‌متال» آلمان که دومین شرکت بزرگ بازیافت سرب و سومین شرکت بزرگ فرآوری و ذوب سرب در اروپا محسوب می‌شود تحت تاثیر فشار وارده بر زنجیره تامین مواد اولیه و کاهش چشمگیر تقاضا، مجبور شد بخش عملیاتی کارخانه خود را در ماه مارس به حالت تعلیق درآورد. همین امر شرکت ریسالکس فرانسه که مالک وسر‌متال محسوب می‌شود را مجبور کرد که این شرکت را در معرض ورشکستگی اعلام کند.بخش بازیافت باتری‌های سربی چین که صنعتی بسیار عظیم محسوب می‌شود نیز به همین شکل تحت تأثیر قرار گرفت. طبق اعلام دفتر ملی آماری چین، به رغم افزایش تعداد شبکه‌های جمع‌آوری باتری، به دلیل تعطیلی موقت این زنجیره جمع‌آوری تولید ملی سرب بازیافتی و فرآوری شده در چهار ماه نخست امسال ۲/ ۳ درصد کاهش یافته است. نکته قابل توجه دیگر میزان صادرات باتری‌های اسیدی در چین طی همین دوره است که با کاهش همراه شد. صادرات باتری‌های خودروهای سواری نسبت به سال گذشته ۱۴ درصد و باتری‌های صنعتی ۱۱درصد کاهش داشته است. تمام شواهد نشان دهنده تاثیر اختلال گسترده ماه‌های اخیر در بخش جهانی بازیافت باتری‌های اسیدی بر بازار سرب است. با این وجود، بازار سرب نسبت به چنین تغییراتی در بخش ضایعات حساس است چرا که باتری‌های بازیافتی بخش بزرگی از حجم تولید سرب جهان را تشکیل می‌دهند. فشارهای ناشی از کمبود بخش بازیافت باتری بر بازار سرب در زنجیره عرضه، باعث تاثیر حداقلی کاهش تقاضا بر بازار شده است. به گفته گروه مطالعات بین‌المللی سرب و روی، بازار سرب فرآوری شده جهانی در چهار ماه نخست سال جاری ۱۲ هزار تن مازاد عرضه داشته است.
روزهای روشن در راه است؟
افزایش میزان باتری‌های خراب خودروهایی که می‌خواهند به جاده‌ها بازگردند، در چشم‌انداز کوتاه‌مدت، بازار را با رشد چشمگیر تقاضا مواجه می‌کند. بازگشت کشورهای جهان به وضعیت عادی و لغو محدودیت‌های ناشی از کرونا منجر به افزایش سرعت بهبود تولید در صنعت خودروسازی و در نتیجه افزایش تقاضا برای سرب و باتری‌های اسیدی خواهد شد. در بخش صنعتی نیز اینچنین است و با بازگشایی مجدد اقتصادی این احتمال می‌رود که تقاضا برای سرب باز هم رو به افزایش برود که این مساله در کنار مشکلاتی که در زنجیره تولید و عرضه از سوی کشورهایی چون پرو وجود دارد باعث به هم خوردن توازن در بازار شود. به عبارت دیگر با افزایش مجدد تقاضا طی ماه‌های آینده و کاهش عرضه می‌توان انتظار قدرت‌گیری بیشتر قیمت را داشت. البته این امر هم سخت به نظر می‌رسد چرا که طی سال‌های اخیر، همواره با مازاد تولید سالانه فراوانی روبهرو بوده‌ایم که به‌رغم کاهش چشمگیر حجم تولید جهانی کماکان در سال جاری و آینده نیز انتظار می‌رود ادامه داشته باشد. البته بانک مکواری میزان مازاد تولید مورد انتظار سرب خود برای سال ۲۰۲۰ را کاهش داده است، اما با وجود کاهش تخمین خود هنوز هم میزان مورد انتظار آن حدود ۲۵۷ هزار تن تخمین زده می‌شود. مازاد تولید در سال ۲۰۲۱ نیز ۱۳۵ هزار تن برآورد شده است. از سوی دیگر باید در نظر داشت که با توجه به افزایش تعداد مبتلایان به بیماری کرونا در ایالات متحده آمریکا و بسیاری دیگر از کشورهای جهان ممکن است تمام سناریوهای محتمل برای بازار جهانی سرب به هم بریزد و بار دیگر قرنطینه و محدودیت‌های کرونایی بازار این فلز اساسی را در معرض سقوط قرار دهند.
