نگاهی به آخرین وضعیت «ایران‌خودرودیزل»
تولید خودروهای تجاری، کمتر از ظرفیت
ایران خودرو دیزل همان‌طور که از نامش پیداست، زیرمجموعه تجاری‌ساز ایران خودرو است و احتمالا بیشتر ایرانی‌ها آن را با کامیون‌های خاور زردرنگش می‌شناسند. این در حالی است که آبی‌پوشان جاده ساوه، محصولات دیگری هم تولید می‌کنند، مانند اتوبوس و وانت. البته همواره محصول اصلی ایران خودرودیزل همان کامیون‌های بنز زردرنگش بوده و هنوز هم هست (با موتوری جدید). این شرکت در گذشته که با رونق در تولید مواجه بود، فروش خوبی از ناحیه کامیون داشت، اما با فرارسیدن تحریم و بروز مشکلات مالی، با شرایط سختی مواجه شد. ایران خودرودیزل یکی از زیان‌ده‌ترین خودروسازان کشور به حساب می‌آید که گفته می‌شود در این سال‌ها به باری سنگین بر دوش شرکت مادر تبدیل شده است. شریک خارجی ایران خودرودیزل از قدیم، بنز آلمان بوده و در مقطعی نیز هیوندایی کره جنوبی و فوتون چین نیز میهمان آن بوده‌اند، هرچند طی یک دهه گذشته و به دلیل تحریم‌ها، این شراکت‌ها پستی و بلندی‌های زیادی را به خود دیده است. در دوران پسابرجام، شایعاتی مبنی بر خرید سهام ایران خودرودیزل توسط بنز مطرح شد، اما این اتفاق رخ نداد. در حال حاضر نیز این تجاری‌ساز قدیمی کشور با تیراژی بسیار کمتر از ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کند، هرچند همین که با فشار سنگین تحریم‌ها هنوز هم سرپا است، خود کم اتفاقی نیست.
ایران خودرودیزل مانند دیگر تجاری‌سازان کشور، در حال حاضر با دو مشکل اساسی مواجه است؛ یکی قطع ارتباط با شرکای خارجی و دیگر کمبود مشتری به ویژه در بخش اتوبوس و البته کامیون‌های سنگین. تورم سنگینی که گریبان بازارهای داخلی را طی دو سال و نیم گذشته گرفته، در بخش خودروهای سنگین نیز به چشم می‌آید و این موضوع سبب شده قیمت‌ها به شدت از قدرت خرید متقاضیان فاصله بگیرد. همین بنزهای زردرنگ قدیمی قیمتی بیش از میلیارد تومان دارند که خرید آنها در توان هر کسی نیست. در بخش اتوبوس نیز با وجود ظرفیت بالای ایران خودرودیزل، ضعف مشتری اجازه رونق تولید را نمی‌دهد. اتوبوس‌ها نیز بالغ بر سه میلیارد تومان قیمت دارند و مشتری اصلی آنها شهرداری‌ها هستند. این در حالی است که ارتباط منطقی و پایداری میان ایران خودرو دیزل و شهرداری‌ها به چشم نمی‌آید. از همین رو تقاضا برای اتوبوس‌های ایران خودرودیزل مدت‌هاست بسیار پایین است.
در این مورد حسن کریمی‌سنجری، مدیرعامل چرخشگر تبریز، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: در حال حاضر دو مشکل اساسی گریبان تجاری‌سازان به خصوص ایران خودرو دیزل را گرفته است؛ یکی کاهش درآمدهای عمومی و دیگری قطع ارتباط با شرکای خارجی به دلیل تحریم. وی می‌افزاید: با کاهش درآمدهای عمومی، تقاضا برای خرید خودروهای تجاری کاهش یافته و این موضوع خود را در میزان خرید کامیون‌ها نشان می‌دهد. کریمی با بیان اینکه تحریم نیز سبب شد شرکای خارجی ایران خودرو دیزل از کشور بروند، تاکید می‌کند: ایران خودرو دیزل با بنز و هیوندایی همکاری داشت، اما به دلیل تحریم، ارتباط با آنها قطع شد و از همین رو تولید به مشکل خورد.
به گفته کریمی، این شرکت در حال حاضر تنها با فوتون چین کار می‌کند، هرچند تولید یادگار قدیمی بنز نیز با موتوری جدید همچنان ادامه دارد. وی اما در پاسخ به این پرسش که چرا تولید اتوبوس در ایران خودرو دیزل بسیار پایین است، می‌گوید: تیراژ پایین اتوبوس با مساله تقاضا در ارتباط است؛ اتوبوس مشتریانی خاص دارد که شامل شهرداری‌ها و زیرمجموعه‌های وزارت کشور می‌شوند و وقتی آنها تقاضای چندانی برای خرید اتوبوس نداشته باشند، طبیعی است که تیراژ این محصول پایین باشد. به گفته کریمی، شهرداری‌ها گاهی ترجیح می‌دهند به جای خرید اتوبوس داخلی، مدل‌های خارجی وارد کنند و از همین رو تقاضا برای اتوبوس‌های ایران خودرو دیزل پایین می‌آید، آن هم در حالی که ظرفیت تولید بالایی برای تولید این محصول وجود دارد. وی همچنین با اشاره به واردات کامیون‌های کارکرده، این اقدام را نیز عاملی برای پایین آمدن تولید مدل‌های داخلی عنوان کرده و تاکید می‌کند: ایران خودرو دیزل از ظرفیت مناسبی برای تولید کامیون برخوردار است و می‌تواند بازار را از واردات این محصول به خصوص مدل‌های کارکرده آن بی‌نیاز کند.
کریمی اما در کنار چالش‌های ایران خودرو دیزل، به نقاط قوت آن نیز می‌پردازد و می‌گوید: این شرکت از حیث داشتن زیرمجموعه‌های اقماری، در بین تجاری‌سازان داخلی منحصر به فرد است؛ شرکت‌هایی مانند چرخشگر و ایدم به ایران خودرو دیزل وابسته‌اند و می‌توانند در راستای طراحی یک پلت‌فرم داخلی برای خودروهای تجاری، به این شرکت کمک کنند. وی همچنین ظرفیت بالای تولید اتوبوس و کامیون را نیز دیگر مزیت ایران خودرو دیزل عنوان می‌کند که در صورت افزایش تقاضا و رفع تحریم‌ها می‌تواند این شرکت را به روزهای خوب تولید در گذشته برگرداند.
بهبود تولید در ایران خودرو دیزل
اما نگاهی بیندازیم به آمار تولید ایران خودرودیزل در ۹ ماه امسال، آماری که مشخص می‌کند این شرکت اگرچه با بهبود تولید نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده، با این حال کمتر از ظرفیت اسمی خود تیراژ داشته است. طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط ایران خودرودیزل، این شرکت در ۹ ماه امسال ۴ هزار و ۹۳۳ دستگاه انواع محصولات تجاری سبک و سنگین را به تولید رسانده تا در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، بیش از ۲۷ درصد رشد را تجربه کرده باشد. در بین محصولات ایران خودرودیزل، این شرکت تنها ۴۷۹ دستگاه انواع ون و پیکاپ را به تولید رسانده که در مقایسه با سال گذشته کمتر بوده است. این شرکت در ۹ ماه سال گذشته ۶۷۳ دستگاه ون و پیکاپ تولید کرده بود، بنابراین طی سال جاری افتی حدودا ۳۰ درصدی را به خود می‌بیند.
در بخش کامیون‌های سبک نیز ایران خودرودیزل تیراژی تنها یک دستگاهی داشته، حال آنکه در مدت مشابه سال گذشته، ۲۹۲ دستگاه از این محصول را به تولید رسانده بود. افت سنگین تولید کامیون‌های سبک را اما ایران خودرودیزل با کامیون‌های سنگین خود جبران کرده است. طبق آمار، در ۹ ماه امسال یک هزار و ۵۴۰ دستگاه کامیون‌های سنگین در ایران خودرودیزل به تولید رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد بالغ بر ۲۰۰درصدی را به خود می‌بیند. این تجاری‌ساز کشور، دستی در تولید مینی‌بوس هم دارد و طبق آمار ارائه شده به بورس، توانسته تا پایان آذر امسال ۵۹دستگاه از این محصول را تولید کند.
در مقایسه با ۹ ماه سال گذشته البته آمار تولید مینی‌بوس این شرکت کاهشی بوده است، چه آنکه در آن مقطع ۱۴۰ دستگاه از این محصول تولید شده بود. با این حساب، تولید مینی‌بوس در ایران خودرو دیزل ۵۸ درصد افت کرده است. همچنین در بخش تولید اتوبوس نیز ایران خودرو دیزل آماری ۸۵ دستگاهی را از خود به جا گذاشته، آن هم در حالی که سال گذشته و در ۹ ماهه آن، هیچ اتوبوسی تولید نکرده بود. این شرکت همچنین مانند سال گذشته هیچ آمبولانسی در ۹ ماهه سال به تولید نرسانده است.
در سبد محصولات ایران خودرو دیزل اما نام یک وانت سبک نیز به چشم می‌آید؛ وانت آریسان. این خودرو پیش‌تر میهمان شرکت مادر (ایران خودرو) بود، اما گویا فقر محصول در ایران خودرو دیزل سبب شده آریسان طی امسال از «جاده مخصوص» به «جاده ساوه» برود و رونقی به تولید این شرکت بدهد. طبق آمار، ۲ هزار و ۴۶۹ دستگاه وانت آریسان در ایران خودرو دیزل طی ۹ ماه امسال به تولید رسیده است که تقریبا نصف کل تولید این شرکت را شامل می‌شود.
