از ایده تا عمل در مسیر تولید ریل ملی
سابقه تولید ریل در کشورهای منطقه
سابقه تولید ریل در دنیا به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد. در منطقه غرب آسیا یا خاورمیانه تولیدکننده ریلی وجود ندارد، اما برخی کشورهای اروپایی، آمریکا، روسیه، ژاپن، چین، ترکیه و هند ریل تولید می‌کنند. ذوب‌آهن اصفهان در سال ۱۳۷۲، مطالعات و اقدام‌هایی برای تولید ریل U۳۳ انجام داد که در سال ۱۳۸۷ موفق به تولید این نوع ریل شد؛ با سختگیری‌ها در زمینه استاندارد بودن و به علت نبود تجهیزات لازم در خط تولید، صافکاری و تست و امکان صدور گواهینامه تحویل این ریل‌ها با تاخیر مواجه شد. ازاین‌رو برای دستیابی هرچه سریع‌تر به فناوری تولید ریل و بر پایه توافق‌های انجام‌شده با شرکت کوتنر آلمان، تولید ریل در کارگاه نورد ۶۵۰ و با اصلاحات لازم و مجهز کردن خط تولید به تجهیزات لازم برای تولید حدود ۷۰ تن در ساعت ریل به‌عنوان روش کوتاه‌مدت در دستور کار این شرکت قرار گرفت.
در این راستا در خط تولید ریل ذوب‌آهن، تجهیزات گران‌قیمت و خاص صافکاری افقی و عمودی ریل و دستگاه‌های مدرنی برای انواع کنترل حین تولید (آنلاین) و تست‌های غیر مخرب راه‌اندازی شد و قرارداد آن در سال 1393 بسته شد. با بررسی‌های انجام‌شده علاوه بر تولید ریل‌های UIC60 و U33، این طرح قابلیت تولید انواع ریل‌های مترو مانند UIC54 و سایر ریل‌های با وزن کمتر از 60 کیلوگرم در ازای هر متر را نیز خواهد داشت.
تولید ریل شامل دو بخش می‌شود، بخش اول، مرحله تولید فولاد ریل و بخش دوم آن نیز مرحله تولید نورد است که در این مراحل کارگران، مهندسان و متخصصان ایرانی بسیاری درگیر بوده‌اند.
تولید ریل ذوب‌آهن در نیمه نخست سال‌جاری
شرکت ذوب‌آهن اصفهان در شهریورماه سال‌جاری آمار تولید ۷هزار تن ریل را به ثبت رسانده است. از سوی دیگر موجودی انبارهای این شرکت، به میزان ۵۵۰۰ هزار تن ریل تایید شده که آماده حمل و نصب است. البته ذوب‌آهن تولید ۱۰۰ هزار تن ریل را برای سال ۹۹ هدف‌گذاری کرده تا با تحویل آن توسعه خطوط ریلی با سرعت بالایی انجام گیرد.
با توجه به سیاست وزارت راه و شهرسازی بر توسعه حمل‌ونقل ریلی، شرکت ذوب‌آهن در حال حاضر با توجه به نیازهای موجود کشور می‌تواند ۱۰۰ درصد نیازهای ریلی داخل را تامین کند و دراین‌باره با وزارت راه و شهرسازی در تعامل و هماهنگی کامل قرار دارد. شرکت ذوب‌آهن اصفهان متعهد است که تا افق چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ نیاز ریل کشور را تامین کند. کارگاه نورد 650 ذوب‌آهن قادر به تولید سالانه 400 هزار تن ریل است.
چندی پیش گواهینامه استاندارد ملی ایران برای تولید ریل راه‌آهن و پروانه کاربرد علامت استاندارد این محصول از سوی نیره پیروزبخت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان ملی استاندارد ایران به منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان اعطا شد؛ با این گواهینامه دیگر پرونده تمام انتقادها علیه ریل ذوب‌آهن اصفهان بسته شد.
در افق چشم‌انداز کشور، هرچند در سال‌های اخیر جایگاه حمل‌ونقل ریلی در کشور بیش از گذشته تعریف و تبیین شده است، اما برای تحقق هدف سند چشم‌انداز باید سالانه حدود 1200 تا 1500 کیلومتر راه‌آهن احداث کنیم تا در افق سال 1404 به 25 هزار کیلومتر ریل رسیده باشیم، درحالی‌که توان اجرایی کشور بر اساس بودجه احداث سالانه 200 تا 300 کیلومتر راه‌آهن است.
موارد استفاده ریل‌های ذوب‌آهن
علاوه بر تولید ریل‌های UIC 60 و U33 موردنیاز راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، ذوب‌آهن امکان تولید ریل UIC54 مترو و قطارهای شهری را نیز با توجه به سیاست‌های اخیر کشور در خصوص توجه بیشتر به تولید داخل میسر کرده است. ریل تولید ذوب‌آهن برای خطوط پرسرعت ذوب‌آهن قابل‌استفاده است و جای هیچ نگرانی وجود ندارد و ریل موردنیاز این پروژه مطابق استاندارد تولیدی ذوب‌آهن است.
باوجودی که ذوب‌آهن رقیبی در تولید ریل ندارد، اما به‌عنوان تنها فروشنده به بورس کالا ورود کرده است و خریداران بر اساس قیمت تعیین‌شده در بورس کالا محصول موردنظر خود را خریداری می‌کنند. برای اینکه در حق خریداران اجحاف نشود و ذوب‌آهن متهم به انحصار نشود، ریل تولیدی این شرکت در بورس کالا عرضه و فروخته می‌شود.
اگر هر مجموعه‌ای تمایل به واردات ریل داشته باشد تا زمانی که شرکت ذوب‌آهن تاییدیه کتبی آن مبنی بر نداشتن شرایط تولید آن و... را صادر نکند، وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز مجوز واردات ریل را نخواهد داد. البته در حال حاضر واردات ریل به کشور انجام نمی‌گیرد و این موضوع سبب پیشگیری خروج ارز از کشور می‌شود.
نیاز سالانه کشور به ریل
دو مشتری اصلی ریل ذوب‌آهن اصفهان، یکی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل و دیگری راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران است. شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل به حدود ۵۰ هزار تن ریل نیاز دارد، به‌عبارت‌دیگر نیاز سالانه کشور به ریل حدود 50 هزار تن ریل UIC60 است. همچنین به‌صورت کلی نیاز سالانه شرکت ساخت به ریل بین 30 تا 35 هزار تن است و اگر نیاز شرکت راه‌آهن را در بخش تعمیر و نگهداری و... نیز در نظر بگیریم، نیاز سالانه کشور به ریل به حدود 55 هزار تن خواهد شد. البته در حوزه مترو نیز نیاز به ریل وجود دارد از همین رو نیاز ریل کشور سالانه حدود 80 هزار تن برآورد می‌شود که شرکت ذوب‌آهن اصفهان قادر به تامین تمام این نیاز خواهد بود.
در زمینه ریل معدنی نیز تاکنون ۵۰۰ تن از ریل تولیدی برای معادن به مشتری تحویل شده و محصول آرک معدنی این شرکت نیز با سایز 36 تا چند ماه آینده به بازار عرضه خواهد شد. نخستین ریل ذوب‌آهن در راه‌آهن میانه – بستان‌آباد نصب شد و در محورهای میانه - اردبیل، همدان - سنندج، چابهار - زاهدان و ریل‌گذاری راه‌آهن رشت - کاسپین نیز به ترتیب در نوبت‌های بعدی قرار گرفتند.
آمادگی برای صادرات
شرکت ذوب‌آهن اصفهان برای تولید انواع ریل، مسیر بسیار دشواری را طی کرده است. امروز بر اساس استاندارد، تلرانس این محصول میکرونی به شمار می‌رود و صادرات آن می‌تواند برای این شرکت درآمد ارزی خوبی به همراه داشته باشد و بخش قابل‌توجهی از مشکلات این واحد فولادسازی را برطرف کند. مسوولان ذوب‌آهن به‌صراحت اعلام کرده‌اند که در صورت تامین نیاز داخل و نبود تقاضای داخلی بدون شک به سراغ صادرات این محصول خواهند رفت. این شرکت هم‌اکنون در حال رصد بازارهایی برای این منظور نیز هست.
