یک کارشناس بانکی تشریح کرد
سازگاری قوانین ایران با FATF
اقتصاد ایران در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم دارای نقاط قوت مختلفی است که از جمله این موارد می‌توان به چارچوب‌های مرتبط با شناسایی هویت مشتریان، نبود اسکناس در حجم بالا در دست مردم، وجود عزم جدی در سطح نمایندگان سه قوه برای مبارزه با پولشویی و همچنین وجود چارچوب نظام‌مند و با قاعده در فرآیند انتقال پول اشاره کرد. از نگاه کارشناسان، اقتصاد ایران مزیت‌های بالایی در زمینه مبارزه با پولشویی دارد و نباید از این نقاط مثبت غافل شد.
محتوای FATF چیست؟
FATF یک قرارداد نیست، بلکه یک سازمان بین دولتی است. «گروه ویژه اقدام مالی» در سال ۱۹۸۹ به ابتکار کشورهای عضو گروه «جی۷» تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پولشویی در بازارهای مختلف مالی در سراسر جهان انجام دهد و نتیجه آن را در جلسات هر چهار ماه یک بار خود به اطلاع کشورهای عضو برساند تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی کنند و درمورد سرمایه‌گذارانی که به «کشورهای مشکوک» می‌روند، احتیاط کنند. مقررات مبارزه با پولشویی شامل قوانینی است که اشخاص و شرکت‌ها را موظف می‌کند درمورد نحوه کسب درآمدشان به دولت‌ها توضیح دهند. از این رو پول‌هایی که از راه‌های نامشروع مانند قاچاق، رشوه و تخلف‌های مالی به دست آمده است، برای ورود به بازارهای مالی با دشواری بیشتری روبه‌رو می‌شود و سلامت نظام مالی و اقتصادی قابل تضمین‌تر خواهد بود. کارشناسان FATF بر اساس گزارش‌های رسمی کشورهای مختلف از جمله درمورد شفافیت مالی، قوانین مالیاتی و مانند آن نظرات مشورتی خودشان را درمورد میزان ریسک سرمایه‌گذاری در آن کشورها اعلام می‌کنند که مورد استناد سرمایه‌گذاران بین‌المللی قرار می‌گیرد. FATF در مورد پولشویی ۴۰ توصیه و در مورد تامین مالی تروریسم ۹ توصیه دارد که بر اساس آنها کشورهای مختلف را بررسی و رده‌بندی می‌کند. توصیه‌های این نهاد می‌تواند از طریق وضع قوانین داخلی توسط کشورها، به اجرا دربیاید و زمینه‌های پولشویی و تامین مالی تروریسم را کاهش دهد.
سازگاری ایران برای کنترل پولشویی
هفته گذشته بحث FATF دوباره در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد. در حال حاضر کارشناسان تاکید می‌کنند که داشتن ارتباطات مالی با کشورهای دیگر مستلزم خروج از لیست سیاه FATF است. محمدحسین دهقان، کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه مبارزه با پولشویی در گفت‌وگو با «اکو ایران» بیان کرد که بسیاری از توصیه‌های FATF جنبه فنی دارد و کشور ما نیز بسیاری از توصیه‌ها را به درستی در قوانین و مقررات خود در نظر گرفته و از آنها استفاده می‌کند. به‌عبارت دیگر در کشور ما بسیاری از استانداردهای FATF که جنبه فنی دارند، رعایت می‌شود و این نکته جزو نقاط قوت کشور در بحث رعایت توصیه‌های FATF است. او افزود که به‌عنوان نمونه توصیه فنی شماره ۱۰ این سازمان، در ارتباط با چارچوب‌های شناسایی مشتریان است. قطعا با توجه به شناختی که از کشور و نیازهای آن داریم، می‌دانیم که بسیاری از استانداردهای شناخت مشتری با استفاده از استانداردهای دنیا، بومی‌سازی شده است.
پیشینه ایران در مبارزه با پولشویی
دهقان در بخش دیگری بیان کرد که بسیاری از توصیه‌های فنی FATF بهتر از بسیاری از کشورهای دنیا استفاده و پیاده‌سازی می‌شود. با این وجود در برخی قسمت‌ها مشکلات اجرایی وجود دارد. او صحبت‌های خود را این‌گونه ادامه داد که موضوعی که تا به حال کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که قبل از اینکه بحث توصیه‌های FATF در جهان تدوین و ابلاغ شود، بسیاری از این دستورالعمل‌ها در نظام قانون‌گذاری و اجرایی کشور وجود داشت و به‌صورت قاعده‌مند اجرایی می‌شد. به‌عنوان مثال در بحث نظام بانکی می‌توان گفت که هیچ حساب بانکی بدون نیاز به حداقل اطلاعات لازم در خصوص شناسایی هویت مشتری در کشور افتتاح نمی‌شود؛ درحالی‌که در برخی کشورهای دنیا افتتاح حساب بانکی بدون شماره شناسایی مشتریان صورت می‌گیرد. این موضوع به این خاطر است که بحث مقررات بانکی و مجازات اسلامی در صورت تخلف در بسیاری از مقررات در کشور وجود دارد. با وجود این نقاط قوت در برخی موارد خلأ قانونی وجود دارد و نیاز به اصلاح احساس می‌شود. بسیاری از کشورهای دنیا که مدعی هستند و کشور ما را در خصوص عدم رعایت قوانین و مقررات مبارزه با پولشویی متهم می‌کنند، خود در برخی از این مقررات ضعف جدی دارند. این کارشناس اقتصادی افزود که در بحث توصیه‌های FATF اصلا این بحث وجود ندارد که همه کشورهای عضو، تمام دستورالعمل‌ها را اجرایی کرده باشند؛ اما با این وجود در ارتباط با میزان و کیفیت پیروی از این دستورالعمل‌ها با هم تفاوت دارند. نکته قابل ملاحظه که در این بحث وجود دارد این است که به‌دلیل آنکه ضعف مقررات‌گذاری در زمینه مبارزه با پولشویی وجود دارد این قوانین و مقررات به‌صورت یک نسخه کلی برای تمام کشورها تهیه و تنظیم شده است و هر کشور به فراخور شرایط قانون‌گذاری خود می‌تواند از این دستورالعمل‌ها بهره ببرد.
نقاط قوت ایران در مبارزه با پولشویی
این کارشناس بانکی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به نقاط قوت ایران در مبارزه با پولشویی پرداخت. یکی از نقاط قوت کشور ما در بحث توصیه‌های FATF این است که در بحث مقررات نظام بانکی برای تمام مشتریان اعم از حقیقی و حقوقی، اتباع ایرانی و خارجی شناسه مجزایی وجود دارد. از آنجا که بیشترین جذابیت برای خلافکاران مالی، پول نقد زیاد است، نقطه قوت کشور ما نبود پول نقد زیاد به صورت اسکناس در دست مردم است. این میزان پول نقد (به صورت ریالی) در مقایسه با بیشترین میزانی که به صورت میانگین (در حدود ۵۰۰ یورو) در اتحادیه اروپا وجود دارد، بسیار پایین‌تر است. این موضوع حاکی از آن است که خیلی از ریسک‌های مرتبط با بحث پولشویی، پوشش داده شده است و نقل و انتقال پول نقد در حجم بالا در کشور به راحتی میسر نیست. موضوع دیگر وجود شورای عالی مبارزه با پولشویی است. وجود این نهاد به‌عنوان یک نقطه قوت برای کشور در زمینه مبارزه با پولشویی محسوب می‌شود.
این شورا ترکیب فراقوه‌ای دارد؛ به‌طوری‌که در ترکیب خود از افراد در سطوح بالای مدیریتی کشور بهره می‌برد. اعضای این ترکیب شامل نماینده تیم اقتصادی دولت، تیم اطلاعاتی دولت، ۳ نفر از قوه قضائیه، نمایندگان ناظر مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای امنیتی می‌شود. از سوی دیگر فرآیند تدوین و تصویب آیین‌نامه این شورا خیلی قانونمند است؛ به نحوی که ابتدا این آیین‌نامه بحث از مطرح شدن و تصویب در این شورا، در مرحله بعد به تایید رئیس قوه قضائیه می‌رسد. در مرحله آخر نیز به تصویب هیات دولت می‌رسد. وجود این ترکیب قوی در شورای عالی مبارزه با پولشویی و همچنین فرآیند قاعده‌مند تدوین و تصویب آیین‌نامه، نشان از عزم جدی ایران در مبارزه با پولشویی دارد. این موضوع خود یکی دیگر از نقاط قوت ایران در مبارزه با پولشویی است. نقاط قوت دیگر ایران که می‌توان در این زمینه به آن اشاره کرد، این است که نقل و انتقالات پول در کشور البته در حوزه ریال صرفا در بستر بانک صورت می‌گیرد.
این موضوع نشان می‌دهد که جابه‌جایی پول در کشور کاملا نظام‌مند و دارای چارچوب و قاعده است. این امر در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا نقل و انتقالات پول توسط اشخاص در قالب ارائه‌دهندگان خدمات انتقال ارزش وجوه صورت می‌گیرد. دهقان در پایان صحبت‌های خود اشاره کرد که در زمینه مبارزه با پولشویی، اقدامات خوبی در کشور انجام شده است؛ این امر در حالی است که برخی کشورهای عضو FATF به اندازه اقتصاد ایران نظام‌مند و قانونمند نیستند.
