بازارگردانی سهام؛ از شعار تا عمل

آخرین روز شهریورماه بود که معاون عملیات بازار شرکت بورس تهران با صدور اطلاعیه‌ای به مدیران عامل شرکت‌های بورسی اعلام کرد که با توجه به اهمیت روزافزون الزامات نقدشوندگی بازار و لزوم تنظیم عرضه و تقاضای بازار به موجب آیین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و سهامداران، داشتن رکن بازارگردانی موثر از سوی ناشر و سهامداران شرکت‌ها جزو الزامات پذیرش شرکت‌‌هاست. طبق این اطلاعیه تمامی شرکت‌های بورسی از ۱۰ مهرماه و تمامی شرکت‌ها در فرابورس از تاریخ ۱۵ مهر ملزم به معرفی بازارگردان شدند.

پیش از این ابلاغیه تاکید بر فعال شدن بازارگردانی ترجیع‌بند مصاحبه‌ها و صحبت‌های فعالان بورسی و کارشناسان بازار سرمایه بود. آنان تاکید داشتند عملیات بازارگردانی یک ضرورت مهم برای بازار سرمایه است که از چند سال پیش نیاز به آن در بازار احساس می‌شد اما توجه چندانی به این موضوع نشده و تنها در زمان‌های ریزش بازار و بروز بحران و با توجه به شرایط ایجاد شده به سمت استفاده از بازارگردان‌‌ها حرکت شده است. ابلاغیه شرکت بورس نیز پس از آن صادر شد که بازار سرمایه با نوسانات و افت شدید مواجه شد و سیاست‌گذاران بورسی پس از پشت سر گذاشتن برخی آزمون و خطاها، بر لزوم بازارگردانی که یکی از ارکان مهم صیانت از حقوق سهامداران شناخته می‌شود، تاکید کردند.

با وجود این اما اکنون از بین حدود ۶۰۰ شرکت بورسی و فرابورسی بیش از نیمی از آنها هنوز بازارگردانی ندارند.

لغو پذیرش در بورس درصورت نداشتن بازارگردان

به گفته حسن قالیباف اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اکنون روی ۲۹۸ نماد عملیات بازارگردانی صورت می‌گیرد.

او دیروز با اعلام این رقم تاکید کرد که همه ناشران مکلف به ایجاد یا استفاده از عملیات بازارگردانی شده‌اند و سپس هشدار داد ممکن است ناشرانی که از تکالیف خود سر باز زنند، پذیرش آنها در بورس و فرابورس لغو و صلاحیت حرفه‌ای مدیران سلب شود.

بر اساس آنچه قالیباف گفته پیش از این بازارگردانی فقط برای ناشران جدید محدود شده بود اما با «آیین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سهامداران» که در شهریورماه امسال توسط شورای عالی بورس مصوب شده، همه ناشران مکلف به ایجاد یا استفاده از عملیات بازارگردانی شده‌اند.

به گفته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ناشرانی که از تکالیف خود سر باز زنند، مشمول جرایم و مجازات‌های مقرر در فصل ششم «قانون بازار اوراق بهادار» و «قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی» می‌شوند.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به بازگشایی نمادهایی چون شپنا، تاپیکو، ومعادن بعد از توقف تاکید کرد که نمادهای متوقف در راستای حمایت از سرمایه‌گذاران پس از تعیین بازارگردان موثر بازگشایی خواهند شد.

روابط عمومی شرکت بورس و اوراق بهادار تهران با تاکید بر اینکه عدم بازگشایی نمادها ارتباطی با روند شاخص ندارد یادآور می‌شود: به منظور حمایت از سهامداران در تاریخ ۲۹ شهریورماه ۱۳۹۹ با ارسال نامه به شرکت‌های پذیرش شده در بورس اوراق بهادار آنها را ملزم به معرفی بازارگردان کرد و در این راستا شرکت‌ها موظف به معرفی بازارگردان تا ۱۲ مهرماه بودند.

به تازگی محسن علی‌زاده، عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس ضمن تاکید بر رسیدگی به متخلفان بازارگردانی از ارسال نامه‌ای در این رابطه به سازمان بورس خبر داده بود.

او گفته بود در این نامه از رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار خواسته شده تا اقدامات سهامداران حقوقی را پس از الزام آنها به بازارگردانی به مجلس اعلام کند.

این نماینده‌ مجلس عضو در شورای عالی بورس از عدم تعهد حقوقی‌ها گلایه کرده و گفته بود: در شورای عالی بورس مصوب شد تا همه سهامداران حقوقی ملزم به بازارگردانی شوند اما اکنون شاهدیم که این اتفاق نیفتاده و بسیاری از سهامداران عمده و حقوقی این کار را انجام نداده‌اند. او سپس به دستورالعمل اخیر رئیس دستگاه قضا اشاره و تاکید کرد سازمان بورس و اوراق بهادار باید لیست متخلفان را به مجلس ارائه کند تا بعد از بررسی به قوه‌قضائیه ارسال شود.

بازارگردانی چیست؟

یکی از مهم‌‌ترین جذابیت‌‌های بازار سرمایه نسبت به بازارهای دیگر مثل بازار مسکن و خودرو، نقدشوندگی آن است. بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است که یکی از مهم‌ترین وظایف بازارگردان‌ها افزایش قدرت نقدشوندگی در بازار است. اقدام به خرید و فروش جهت محدود کردن دامنه نوسان قیمت، افزایش قدرت نقدشوندگی سهام از طریق خرید سهم‌‌ها در صف فروش یا عرضه سهم‌‌ها در صف خرید، کنترل قیمت سهام در یک محدوده برای جلوگیری از نوسان‌‌های شدید قیمت که دوباره با جلوگیری از تشکیل صف خرید و فروش‌ انجام می‌شود و همچنین حفظ نقدینگی در بازار که با حفظ جذابیت بازار به‌ واسطه افزایش نقدشوندگی آن حاصل می‌شود، جزو وظایف بازارگردان‌هاست.

شیوه فعالیت بازارگردان‌‌ها نیز این‌گونه است که حجم زیادی از اوراق بهادار در اختیار دارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارش‌ها را در بازارهای مالی انجام دهند. این سفارش‌ها هم می‌تواند سفار‌ش‌های خرید و هم فروش باشد که در عرض چند ثانیه اتفاق می‌افتد. اساسا، بازارگردان‌‌ها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذار را می‌گیرند. به‌عنوان نمونه اگر سرمایه‌گذاران به دنبال فروش اوراق بهادار باشند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند تا زمانی که همه فروشندگان تامین شوند و برعکس، اگر سرمایه‌گذاران اوراق بهاداری را خریداری کنند، بازارگردان‌‌ها این اوراق بهادار را به فروش می‌رسانند تا تمام سفارش‌ها پر شود. از این رو بازارگردان‌‌ها عرضه و تقاضا را در بازارهای مالی تامین و سهام را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می‌کنند.