سه ریسک یک شرکت روانکار بررسی شد
آنالیز ریسک و سود «شبهران»
محصولات شرکت
براساس بند دوم اساسنامه شرکت نفت بهران، موضوع اصلی فعالیت این شرکت عبارت است از تولید و فروش انواع روغن‌های صنعتی و روان‌کننده‌های متنوع. از محصولات اصلی این شرکت می‌توان به روغن‌موتور دیزلی، روغن‌موتور بنزینی، روغن‌های فرآیندی صادراتی، روغن‌های صنعتی و روغن پایه صادراتی اشاره کرد که به ترتیب ۳۰درصد، ۲۶درصد، ۱۱درصد، ۱۰درصد و ۱۰درصد از درآمد شرکت را خود اختصاص می‌دهند. مهم‌ترین مواد اولیه شرکت نیز عبارتند از لوب‌کات، سایر، مواد بسته‌بندی و روغن پایه خریداری‌شده که به‌ترتیب ۵۸درصد، ۱۷درصد، ۹درصد و ۸درصد از بهای تمام‌شده مواد را به خود اختصاص می‌دهند.
روند تولید، فروش و سودآوری
بررسی گزارش‌های فصلی شرکت نفت بهران حاکی از آن است که درآمد‌های عملیاتی در چهارفصل گذشته نسبت به دوره‌های مشابه سال قبل از آن شاهد رشد‌های قابل‌توجهی بوده است. این قلم از صورت سود و زیان در زمستان ۱۴۰۰، بهار ۱۴۰۱، زمستان ۱۴۰۱ و پاییز ۱۴۰۱ به‌ترتیب رشدی برابر با ۵۲درصد، ۸۳درصد، ۶۸درصد و ۴۱درصد را به ثبت رسانده است. در این میان سود ناخالص شرکت در چهارفصل توانسته است ۶۶درصد، ۹۵درصد، ۵۵درصد و ۷۱درصد رشد را تجربه کند. همچنین دو سود دیگر شرکت، یعنی سود عملیاتی و سود خالص به طور میانگین در هر فصل رشدی معادل ۹۲درصد، ۱۰۱درصد، ۴۰درصد و ۶۹درصد داشتند.
با توجه به اینکه رشد اصلی هر شرکت ناشی از رشد میزان تولید و فروش آن است، برای اینکه متوجه شویم شرکت نفت بهران توانسته است رشد کند یا خیر به مقایسه روند میزان فروش آن طی چهارفصل گذشته پرداخته‌ایم. مقایسه بهار ۱۴۰۱، تابستان ۱۴۰۱، پاییز ۱۴۰۱ و زمستان ۱۴۰۱ با دوره مشابه سال ۱۴۰۰ حاکی از آن است که میزان فروش شرکت به‌ترتیب نوسانی معادل مثبت ۵/ ۵درصد، مثبت ۵/ ۱۴درصد، مثبت ۹/ ۱۸درصد و مثبت ۲/ ۲۰درصد را به ثبت رسانده است. بنابراین برآیند میزان فروش این شرکت رشد را نشان می‌دهد. این رشد اندک است؛ اما با توجه به اینکه اکثر شرکت‌ها در بورس تهران دارای خطوط تولید مستهلک هستند و هر سال از ظرفیت اسمی خود فاصله می‌گیرند، در نتیجه مشاهده شرکتی که نه‌تنها افتی در میزان تولید نداشته بلکه توانسته است رشد نسبتا خوبی را به ثبت برساند، قابل‌توجه است. همچنین در آخرین گزارش ماهانه «شبهرن» در فروردین می‌توان مشاهده کرد که میزان فروش شرکت نسبت به فروردین سال ۱۴۰۱ رشد ۵۱درصدی را تجربه کرده است که قابل‌توجه است.
یکی از مهم‌ترین آمار‌های تولید و فروش، تغییرات موجودی انبار است. آن‌طور که گزارش‌های شرکت نفت بهران نشان می‌دهد، در این شرکت روند ورود و خروج تولیدات از انبار باثبات بوده و طی سه‌سال اخیر در زمان‌هایی که شرکت انتظار داشته در فصول بعدی نرخ فروش افزایش پیدا کند، اقدام به ذخیره محصولات در انبار کرده و در ماه‌های بعدی آنها را فروخته است.
تخمین سود سال آینده
به‌منظور تخمین سود «شبهرن» ابتدا باید مفروضات اثر‌گذار بر شرکت را مورد بررسی قرار داد. مهم‌ترین متغیر‌ها در این شرکت عبارتند از نرخ فروش و نرخ مواد اولیه. مهم‌ترین محصولات «شبهرن» شامل روغن‌موتور دیزلی، روغن‌موتور بنزینی، روغن‌های صنعتی، روغن پایه صادراتی و روغن‌های فرآیندی هستند که برای آنها به ترتیب نرخ فروشی معادل 44هزار تومان در هر لیتر، 51هزار تومان در هر لیتر، 53هزار تومان در هر لیتر، 90سنت در هر لیتر و 40سنت در هر لیتر در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر مهم‌ترین ماده اولیه «شبهرن» عبارت است از لوب‌کات که نرخ آن برای سال 1402 معادل 16هزار تومان در هر مترمکعب در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر نرخ رشد میزان تولیدات، نرخ افزایش حقوق، نرخ تورم و رشد نرخ حمل‌ونقل از دیگر نرخ‌های مهم و اثر‌گذار به شمار می‌روند و به‌ترتیب برابر با 12درصد، 30درصد، 45درصد و 35درصد برآورد شده‌اند. در نهایت یکی از مهم‌ترین قیمت‌های اثر‌گذار بر «شبهرن» نرخ ارز است که برای سال 1402 به طور میانگین برابر با 40هزار تومان تخمین زده شده است.
با در نظر گرفتن فرض‌های بالا مبلغ فروش شرکت در سال 1401 و سال 1402 به ترتیب برابر با 16هزار و 762میلیارد تومان و 22هزار و 783میلیارد تومان خواهد بود که به معنای رشد 47درصدی و 36درصدی درآمد‌های عملیاتی شرکت نسبت به سال‌های 1400 و 1401 است. در این میان سود خالص شرکت در این دو سال به ترتیب برابر با 5هزار میلیارد تومان و 5هزار و 988میلیارد تومان خواهد بود. بنابراین رشد این قلم از صورت سود و زیان معادل 57درصد و 19درصد خواهد بود. در نهایت سود خالص شرکت در سال‌های 1401 و 1402 به اعداد 3هزار و 392میلیارد تومان و 4هزار و 199میلیارد تومان خواهد رسید که معادل افزایش 35درصدی و 24درصدی آنهاست.
اگر سرمایه شرکت ثابت فرض شود نسبت P/ Eآینده‌نگر براساس سود هر سهم سال 1402 برابر با 7/ 8واحد است.
ریسک‌های شرکت
یکی از مهم‌ترین ریسک‌های شرکت نفت بهران عبارت است از ریسک تغییرات نرخ ارز. با توجه به اینکه بخشی از فروش «شبهرن» از صادرات تامین می‌شود، بنابراین نوسان نرخ آن موجب افزایش یا کاهش مبلغ فروش و به تبع آن سودآوری شرکت می‌شود. از طرف دیگر رشد یا افت نرخ ارز در بلندمدت بر قیمت مواد اولیه شرکت نیز اثر می‌گذارد. بنابراین این ریسک در صورت عدم‌آماده بودن شرکت برای مقابله با آن به وسیله انبار کردن یا نکردن محصولات و مواد اولیه، می‌تواند مضر باشد.
ریسک دیگر نرخ بهره است. با توجه به اینکه افزایش یا کاهش نرخ بهره اثر متفاوت و معکوسی بر تامین مالی شرکت و همچنین سرمایه‌گذاری آن دارد، در نتیجه باید برای شرایط گوناگون آماده بود. هنگامی که این نرخ افزایش پیدا می‌کند، به دلیل اینکه هزینه فرصت پول افزایش می‌یابد، تامین مالی شرکت سخت‌تر می‌شود و ممکن است در تهیه مواد اولیه خود با مشکل روبه‌رو شود. از طرف دیگر رشد نرخ موجب می‌شود که شرکت به جای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه که در بلندمدت موجب افزایش میزان تولید می‌شود، اقدام به سپرده‌گذاری وجوه نقد در بانک کند.
در نهایت از دیگر ریسک‌های مهم می‌توان به ریسک بازار اشاره کرد. این ریسک به معنای آن است که ممکن است رقبای حاضر در این صنعت با فروش محصولات باکیفیت‌تر یا ارزان‌تر، به در اختیار گرفتن مشتریان نفت بهران اقدام کنند. این موضوع می‌تواند به کاهش سهم بازار «شبهرن» و افت فروش آن و در نهایت کاهش سودآوری این شرکت منجر می‌شود.
