برق یک نیاز حیاتی برای توسعه پایدار است. از این رو عرضه آن در ساختاری اقتصادی، بهینه و کارآمد، یک الزام اساسی برای استمرار روند پیشرفت کشور محسوب می‌شود. شرکتی که در صنعت برق ایران اقدام به تولید برق می‌کند، از سویی محصولی تولید می‌کند که خریدار عمده آن سازمان‌های دولتی هستند و از سوی دیگر با شرکت‌های دولتی تولیدکننده برق برای فروش همین محصول رقابت می‌کند. در چنین شرایطی اهمیت ایجاد یک شناخت درست و شفاف نسبت به رفتار خریدار، برای تولیدکنندگان این صنعت اهمیتی جدی در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و هدفگذاری‌ها دارد. هم‌چنین تولیدکننده برق مانند هر بنگاهی برای عرضه محصول خود نیاز به کالاها و خدمات واسطه‌ای دارد که اهمیت شناخت مناسبات میان نیروگاه‌ها و تامین‌کنندگان را منعکس می‌سازد. شدت و نوع رقابت میان نیروگاه‌های خصوصی و دولتی با توجه به حضور همزمان هر دو بخش در تولید برق نیز مولفه حائز اهمیت دیگری در درک ویژگی‌های ساختاری تولید برق است. در نهایت درک چگونگی اثرگذاری روندهای کلان اقتصادی از جمله تغییرات در تورم یا نرخ ارز بر وضعیت شرکت‌های تولیدکننده برق برای شناخت فضای این صنعت ضروری است.

برنامه توسعه صنعت برق به‌رغم توان بالای فنی و مهندسی موجود در کشور و دسترسی به منابع انرژی ازجمله سوخت‌های فسیلی و منابع انرژی تجدید‌پذیر در مناطق وسیعی از کشور همچنان با انبوهی از مشکلات روبه‌رو است. برق یک کالای عمومی نیست که دولت‌ها الزاما به صورت رایگان در تولید و توزیع آن عمل کنند.

در اختراعات و نوآوری‌هایی که انجام می‌شود در بدو پیدایش، مساله اقتصادی چندان مطرح نیست. مثلا در ابتدای پیدایش خودرو هزینه تمام شده آن چندان و نیز میزان مصرف بنزین آن چندان مهم نبوده، زیرا فقط قشر ثروتمند جامعه در سطح محدود از آن استفاده می‌کردند و استفاده از خودرو شخصی عمومیت نداشت، از این رو با فراگیر شدن آن مسئله قیمت فروش و مصرف بنزین در سطح جامعه از مسائل مطرح است.

با نگاهی اجمالی به عوامل تولید، شرایط تقاضا‌ شدت مصرف انرژی، استراتژی رقابت‌ عوامل تولید و نیز سایر صنایع پشتیبانی در صنت برق ایران‌ می‌توان گفت که راهبردها و نقشه راه توسعه کسب و کارهای صنعت برق ایران به پارامترهای متعددی وابستگی مستقیم دارد که بیان هر یک می‌تواند نمودار فعالیتی این صنعت حساس را مشخص ساخته و افق زمانی آینده را ترسیم کند. برپایه آخرین بررسی‌های صورت گرفته در مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی و نیز سندیکای صنعت برق کشور نشانگر آن است که ایران شانزدهمین تولیدکننده و نیز هجدهمین مصرف کننده برق جهان است. اما به دلایل مختلف همچنان صنعت برق ایران وضعیت نامساعدی را سپری می‌کند تا جایی که دسترسی به موقع به برق به یکی از چالش‌های فضای کسب و کار تبدیل شده است.

کشور ایران با تلاش متخصصان داخلی خود موفق شده تا در رتبه چهاردهم جهان در زمینه تولید برق و سرآمد تولیدکنندگان برق در خاورمیانه قرار گیرد و همچنین موفق به تامین برق پایدار و مطمئن طی سالیان اخیر در داخل کشور بوده است. با این حال این صنعت هیچگاه بدون کم و کاست و نقصان نبوده است و این موارد به خصوص در بخش تولید برق حرارتی که تامین‌کننده حدود ۹۰ درصد برق مورد نیاز کشور است، چالش‌هایی برای دست‌اندرکاران این حوزه برای تامین برق موردنیاز در سال‌های آتی کشور ایجاد کرده است. عمده چالش‌های حوزه تولید برق در حوزه تولید برق حرارتی را می‌توان در این گروه‌ها دسته‌بندی کرد:

پیشرفت تکنولوژی در زمینه‌های مختلف و رشد جمعیت، موجب افزایش تقاضای انرژی الکتریکی شده که این موضوع وابستگی شدید به این حامل انرژی در حوزه‌های مختلف اقتصاد، تولید، آموزش، بهداشت، امنیت و صنعت را ایجاد کرده است. از طرفی انرژی الکتریکی به دلیل سهولت دسترسی توسط مصرف کنندگان و امکان تبدیل به صور دیگر و نیز اقتصادی بودن مصرف آن نزد مشترکین به‌عنوان اولین گزینه بین حامل‌های انرژی محسوب می‌شود.

تولید برق در سالی که به نام جهش تولید نامگذاری شده بود و حالا در آستانه پایان است، روزهای دشواری را پشت سر گذاشت. استمرار انباشت مطالبات معوق نیروگاه‌های غیردولتی، نه تنها توانایی توسعه را از آنها سلب کرد، بلکه آنها را با مشکلات جدی در حوزه تامین نقدینگی برای انجام تعمیرات اساسی و دوره‌ای نیز مواجه ساخت.

برق به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه کشور، جزو لاینفک زندگی امروزی است که با پیشرفت تکنولوژی و نفوذ گسترده آن در زوایای مختلف زندگی، به یک نیاز بنیادی در جوامع بدل شده است. در این میان تولید انرژی الکتریکی، اولین و مهم‌ترین بخش از زنجیره صنعت برق محسوب می‌شود که به‌واسطه‌ فراوانی و قیمت پایین منابع سوخت‌های فسیلی، عمده انرژی الکتریکی در ایران توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود.

برق در کشور ایران کالای ارزان اما گرانبهاست. ارزان بودن به‌دلیل شرایط اقتصادی - سیاسی کشور و گرانبها بودن به‌جهت حضور نیروی انسانی متخصص در سطح بین المللی که دلسوزانه، متعهدانه و با خود گذشتگی و حضور فعال در این صنعت باعث می‌شوند چراغ یک خانه خاموش نشود. صنعت برق در دوران بعد از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ سه دوره مهم را گذرانده است.

هر گونه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی عملیاتی، شیوه اجرا و بهره برداری از یک سیستم پیچیده می تواند اثرات منفی یا مثبتی در انجام وظایف، ماموریت ها و کارکردهای آن سیستم در کوتاه مدت، میان مدت و یا درازمدت داشته باشد.

سال ۹۹ با وجود همه فراز و نشیب‌های غیرقابل پیش‌بینی‌اش، تغییر مشخص، موثر و مثبت چندانی برای صنعت برق به همراه نداشت. امسال هم در این صنعت روی پاشنه همان چالش‌های قدیمی می‌چرخید، با این تفاوت که نوسانات شدید اقتصادی، شیوع بیماری کرونا و ناکامی دولت در مدیریت این رخدادها بیش از هر زمان دیگری به مشکلات فعالان این حوزه دامن زده و ابعاد و اثرات مطالبات چند هزار میلیارد تومانی تولیدکنندگان برق را گسترده‌تر از هر زمان دیگری کرده است.

برق یک کالای استراتژیک و حیاتی برای تامین رفاه، امنیت و سلامت و گردش چرخ‌های اقتصادی و صنعتی کشور است. لذا موضوعات و مسائلی که حول محور این کالا به عنوان شریان اصلی اقتصاد و رفاه، مطرح می‌شود را نمی‌توان مشکلاتی صنفی تلقی کرد و آن را مختص یک صنعت خاص دانست.

توسعه سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه تولید برق یک الزام غیرقابل چشم‌پوشی است. شرایطی که امروز از آن با عنوان «عبور موفق از پیک برق» یاد می‌شود، بیش از هر چیز حاصل رکود چند ساله حاکم بر صنعت است، چرا که صنایع سهم قابل توجهی از مصرف برق کشور دارند و کاهش ظرفیت‌های تولیدی آنها عملا میزان مصرف برقشان را کاهش داده و از فشار وارد شده به شبکه می‌کاهد.

سال ۱۳۹۹ بدون تردید یکی از دشوارترین سال‌ها برای اقتصاد ایران بود. پیش از آن هم به دلیل سیاست‌های یک‌سویه ایالات متحده آمریکا و تشدید بی سابقه تحریم‌ها، عملا ایران وارد یک جنگ اقتصادی شده و همه بخش‌هایش با گرفتاری‌های گسترده‌ای مواجه شده بودند. آغاز سال ۹۹ و شیوع بیماری کرونا، اما همه معادلات موجود برای نجات بنگاه‌های اقتصادی را بر هم زد. در این میان سهم فعالان بخش خصوصی صنعت برق از هجمه مخرب چالش‌های سال ۹۹ بیشتر از حد تصور بود. از ابتدای سال، شیوع کرونا که کمی‌پیش از پایان سال ۹۸ آغاز شده بود و به محدودیت‌های جدی و قرنطینه در ایران و جهان رسیده بود، عملا همه معادلات اقتصادی شرکت‌ها نیز بر هم خورد.

صنعت برق ایران سالی بسیار دشوار را پشت سر گذاشت و همچنان کمبود نقدینگی و کسری بودجه در راس چالش‌های اصلی‌اش باقی ماند. در طول سالی که گذشت البته این صنعت با روندی قابل قبول به رشد خود در بسیاری از بخش‌ها ادامه داد و گذری موفق از پیک پرمصرف تابستان داشت.