نقش حیاتی زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی در اقتصاد کشور
باید یک بار برای همیشه تصمیمی اساسی اخذ شده و از خام‌فروشی دست‌برداریم و از آنجا که جزو نخستین کشورهای دارنده این ثروت و منبع خدادادی هستیم؛ باید مسیر جدیدی را طرح‌ریزی کنیم و به‌صورت ویژه به‌دنبال تولید دانش بومی در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی حرکت کنیم. باید با یک برنامه‌ریزی دقیق طی ۱۰ سال آینده در حوزه دانش و تولید لایسنس(استاندارد قابل اتکای جهانی) حرفی برای گفتن داشته باشیم البته این دانش باید به‌روز و همگام در سطح استاندارد‌های جهانی باشد و این مسیر از اعتماد به نسل جوان صورت می‌گیرد که طی چند سال اخیر مقام معظم رهبری تاکید ویژه‌ای در این زمینه داشته‌اند.
تا به امروز هر آنچه در صنعت نفت و گاز کشور به ثمر رسیده اغلب بر پروژه‌هایی در حوزه بالادستی تمرکز داشته است. باید چندین سناریوی مهم در صنعت پتروشیمی را اولویت قرار دهیم؛ یکی بحث تنوع در سبد خوراک واحدهای پتروشیمی، دوم مدیریت نرخ‌گذاری خوراک پتروشیمی و در نهایت ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاران در تکمیل زنجیره ارزش که مهم‌ترین و اساسی‌ترین گام در توسعه و تعالی این صنعت مهم و راهبردی کشور است.
این مساله را باید پذیرفت و قطعا صاحب‌نظران این حوزه تایید می‌کنند که در صنعت ۶۰ ساله پتروشیمی ایران متاسفانه در سال‌های گذشته به‌صورت متوازن در بخش تکمیل زنجیره ارزش، توسعه متوازن صورت نگرفته و یکی از این عوامل هم قیمت‌گذاری در خوراک واحدهای پتروشیمی بوده که نقش چشمگیری در کاهش روند توسعه این صنعت داشته و اما تا به امروز هم برنامه‌های اجرا شده به صورت نامتوازن بوده است. برای نمونه، ما در آستانه تولید سالانه ۱۴ میلیون تن متانول هستیم که بیشتر آن به‌صورت خام صادر می‌شود. در این زمینه ۲۱ محصول راهبردی و مهم کنونی صنعت پتروشیمی جهان برای تولید در زنجیره ارزش متانول شناسایی شده و این یک پیام برای ماست که چقدر می‌توانیم در این حوزه کسب درآمد داشته باشیم و این مساله خلق ثروت از زنجیره ارزش باید اولویت کار در هلدینگ‌های پتروشیمی باشد و از سوی وزارت نفت مطالبه شود و البته در برنامه هفتم توسعه بیش از ۶۷ طرح پتروشیمی دیده شده که از این تعداد تنها ۱۵ طرح در بخش تولید محصولات بالادستی پتروشیمی بوده و بقیه در زمینه تکمیل زنجیره ارزش افزوده در این صنعت طراحی شده است که این حرکت رو به جلویی بوده و ان‌شاءالله در اجرایی کردن این برنامه مسوولان امر پیگیر باشند.
اما در حوزه تنوع سبد خوراک پتروشیمی‌ها این مساله را باید خاطرنشان کرد که تاکنون بیشترین طرح‌هایی که در صنعت پتروشیمی تعریف شده بر پایه خوراک گازی بوده و باید یادآور شد حدود سه‌چهارم گاز کشور صرف بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع کوچک و نیروگاه‌ها می‌شود و سهم صنایع عمده کمتر از ۱۸ درصد است که تنها ۷/ ۸ درصد سهم صنعت پتروشیمی است.
به عبارت ساده‌تر، مجموع گازی که به عنوان خوراک و سوخت در اختیار صنعت پتروشیمی قرار می‌گیرد، ۷/ ۸ درصد مصرف روزانه کشور است که از این میزان ۴۳ درصد به عنوان خوراک و ۵۷ درصد به عنوان سوخت استفاده می‌شود. هم اکنون روزانه ۸۴ میلیون متر مکعب صنایع پتروشیمی ما مصرف گاز دارند که تا سال ۱۴۱۱ طبق پیش‌بینی‌ها حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز نیاز صنعت پتروشیمی خواهد بود که رشد ۱۵۰ درصدی خواهیم داشت. یکی از راه‌حل‌هایی که وجود دارد حرکت به سمت بهینه‌سازی در بخش خانگی و صنایع خرد است. در کنار تشویق مردم به صرفه‌جویی در مصرف گاز، باید برنامه‌ریزی لازم برای سرمایه‌گذاری در توسعه میادین را به جد پیگیری کرد. یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها در کنار جذب سرمایه‌گذاری خارجی؛ این است که خود شرکت‌ها و هلدینگ‌های پتروشیمی در زمینه توسعه میادین سرمایه‌گذاری کنند. همچنین باید به سمت توسعه صنایع پتروپالایشگاهی متمایل شویم آن‌هم در شرایطی که پایدارترین خوراک برای توسعه آینده صنعت پتروشیمی، توجه به مشتقات نفت‌خام از طریق توسعه پتروپالایشگاه‌ها و یکپارچگی طراحی پتروپالایشگاه‌هاست که از اهمیت بالایی برخوردار بوده تا علاوه بر تبادل خوراک جهت حداکثرسازی ارزش افزوده، هزینه‌های عمومی کاهش پیدا کند. با توجه به اینکه خوراک‌های حاصل از پتروپالایشگاه‌ها برای صنعت پتروشیمی بسیار جذاب و پراهمیت است، مهم‌ترین مزیت استفاده از خوراک‌های ترکیبی در طرح‌های جدید صنعت پتروشیمی، متنوع‌سازی سبد تولید محصولات، افزایش تاب‌آوری، تکمیل زنجیره‌های ارزش و جلوگیری از توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی است که با اجرای طرح‌های خوراک ترکیبی، میزان سودآوری طرح‌های خوراک مایع هم به‌طور خیره‌کننده افزایش می‌یابد و به همین نسبت، انگیزه سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در این حوزه دوچندان می‌شود. به نظر می‌رسد باید در یک افق حداقل ۱۰ ساله طرح‌های پتروشیمی بر پایه خوراک مایع را افزایش دهیم تا بتوانیم در تثبیت و تامین خوراک پایدار صنایع پتروشیمی برای خلق ارزش افزوده بیشتر گام برداریم.
