معدن‌کاری زنان در ایران و جهان
«پرایس واترهاوس کوپرز» در سال۲۰۱۳ مطالعه‌‌‌‌‌‌‌ای روی زنان در هیات‌مدیره شرکت‌های معدنی در جهان انجام داد. بنا بر همین مطالعه، زنان تنها ۵درصد از کرسی‌‌‌‌‌‌‌های هیات‌مدیره ۵۰۰ شرکت معدنی برتر را در اختیار دارند و بر همین اساس نتیجه‌‌‌‌‌‌‌گیری شد که صنعت معدن کمترین تعداد زنان را در هیات‌مدیره‌‌‌‌‌‌‌ها در بین هر بخش در جهان دارد. البته گزارش‌های بعدی در این زمینه نشان از افزایش حضور زنان در بخش معدن داشته است. هرچند همچنان تعداد زنان شاغل در این بخش به میانگین مشارکت این قشر در مدیریت سایر بخش‌ها نرسیده است.
بنا بر شواهد، دستیابی به سمت‌‌‌‌‌‌‌های مدیریتی و مهندسی در معادن، مستلزم کار در معادن است. به‌عبارت دیگر یعنی به نسبتی که تعداد زنان شاغل در معادن کاهش می‌‌‌‌‌‌‌یابد، این قشر از هیات‌مدیره‌‌‌‌‌‌‌ها و کادر مدیریتی و نظارتی معادن نیز حذف می‌شوند. در ایران و در سال۱۳۹۸، تعداد زنان شاغل در معادن در حال بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری هزار و ۲۴۶ نفر بوده که از این تعداد بیشترین شاغلان زن در این بخش در ایران، در معادن سنگ و شن و ماسه و استخراج سنگ‌آهن مشغول به‌کار بوده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ این در حالی است که در سال۹۸ متوسط تعداد شاغلان معادن در حال بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری کشور برابر ۱۰۷هزار و ۷۴ نفر بوده است. هنگامی که بحث معدن‌کاری زنان مطرح می‌شود، ممکن است بسیاری تصور‌کنند که زنان به‌خصوص در ایران، هرگز در معادن مشغول به‌کار نخواهند شد، اما «دنیای‌اقتصاد» طی یک جست‌وجو توانسته با دو زن که تجربه کار در معادن را داشته‌‌‌‌‌‌‌اند گفت‌وگو کند. یکی از این زن‌‌‌‌‌‌‌ها کار در معادن را رها کرده و به حرفه دیگری روی آورده و دیگری، در معدن مانده و حالا پس از گذشت چند سال، رئیس یک معدن زغال‌سنگ شده است.
مهناز میرزایی، زنی که تصمیم گرفته در معدن بماند در همین‌باره توضیح می‌دهد: زنان را به‌راحتی در پست‌‌‌‌‌‌‌های مدیریتی معادن نمی‌‌‌‌‌‌‌گمارند و به آنها اعتماد ندارند. من از همان ابتدا شاهد بودم که گاهی زنانی که در معادن کار کرده‌‌‌‌‌‌‌اند، ارتقا می‌‌‌‌‌‌‌یابند اما می‌توان گفت که تا به حال ندیده‌‌‌‌‌‌‌ام زنی رئیس معدن شود. من ۱۸ سال‌کار کردم و بالاخره رئیس معدن شدم. کار در معدن از هر نظر سخت است و بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که زنان توانایی انجام چنین کار سختی را ندارند. ممکن است تصور کنند در این محیط مردانه، زنان نمی‌توانند وارد شوند و اگر وارد شوند هم به اندازه‌‌‌‌‌‌‌ای که سمت عالی داشته باشند، توانمند نیستند. کارفرما نمی‌‌‌‌‌‌‌خواهد ریسک کند اما متوجه نیست زنان در بسیاری از موارد حتی از مردان هم دقیق‌‌‌‌‌‌‌تر هم هستند.
میرزایی ادامه می‌دهد: به کرات با زنانی مواجه شده‌‌‌‌‌‌‌ام که در سطح آکادمیک این حوزه فعال بودند و سال‌ها در دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌های معتبر مطالعه کرده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ اما حتی فرصت نیافتند شانس خود در معادن را امتحان کنند. کارفرماها به‌سرعت از رزومه زنان، تنها به دلیل تصورات اشتباه خود می‌‌‌‌‌‌‌گذرند و به آنها اجازه برون‌‌‌‌‌‌‌ریزی توانایی‌‌‌‌‌‌‌های خود را نمی‌دهند. این‌طور نیست که زنان وارد معادن شوند و پس از مدتی احساس کنند باید این کار را کنار بگذارند. اگر تعداد کمی زن هم موفق شوند وارد این حوزه شوند، ابتدا در محیط پذیرفته نمی‌شوند زیرا محیط، مردانه است و همین جو مردانه باعث افزایش فشار روانی و تلاش آنها برای پذیرفته‌شدن می‌شود. وقتی مشکلات روانی زیاد می‌شود، سختی‌‌‌‌‌‌‌های فیزیولوژیکی هم بیشتر دیده می‌شود.
او بیان می‌کند: کارکنان معدن به نسبت کاری که انجام می‌دهند، حقوق کمی دریافت می‌کنند؛ زمانی‌که این مساله را در حوزه زنان بررسی کنیم، این مقدار نسبت به آقایان کمتر هم هست. من از همان ابتدا رشته دانشگاهی مرتبط با معدن انتخاب کردم و به این حوزه علاقه دارم. می‌توانم بگویم اولین زنی بودم که در معادن ایران کار کردم و این موضوع برای من بسیار عجیب بود اما سعی کردم خودم را به کارفرمایان ثابت کنم. این علاقه بسیار کمک‌کننده بود. اکنون فضا نسبت به سال۸۴ بسیار بهتر شده است، ولی همچنان فاصله زیادی با استانداردهای جهانی داریم و لازم است بیشتر به زنان اعتماد کنیم. من ابتدا کارشناس معدن بودم و بعد از چند‌ماه در بخش ایمنی بودن، کارفرما متوجه شد توانایی‌ام هم مانند مردان است و در سال۸۵ به‌عنوان رئیس معدن معرفی شدم. البته پیش از من زنانی بودند که در معدن‌‌‌‌‌‌‌های روباز کار می‌کردند، اما من در زیر زمین و تونل‌‌‌‌‌‌‌های معدن کار می‌‌‌‌‌‌‌کنم.
مائده صالح که پیش از این در معدن کار می‌‌‌‌‌‌‌کرد، در همین‌باره می‌گوید: این رشته از دیدگاه مقامات و مسوولین ما رشته‌‌‌‌‌‌‌ای مردانه است، در کشورهایی مثل استرالیا حتی زنان قادر به راندن ماشین‌‌‌‌‌‌‌های معدنی مثل دامپتراک‌‌‌‌‌‌‌ها هستند و کار بارگیری و حمل انجام می‌دهند. یکی از دلایل اینکه زنان در این بخش به‌کار گرفته نمی‌شوند، شرایط معدن است. بیشتر زنانی که در مجتمع‌‌‌‌‌‌‌های معدنی حضور دارند در آزمایشگاه یا دفاتر مرکزی فعالیت می‌کنند.
او یادآوری می‌کند: در دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌ها هم اجازه گذراندن واحد‌‌‌‌‌‌‌های کارآموزی برای بانوان تنها در دفاتر فنی و مرکزی شرکت‌ها مقدور است و به سختی اجازه حضور در معادن به در این دوره به زنان داده می‌شود.
