صنعتگران به آینده خوشبین شدند؛ جهش شاخص مدیران خرید در اردیبهشتماه
«شامخ» تولید در قله ۵۶ ماهه
صنعت، اردیبهشتماه را با رشد شروع کرد. بعد از تعطیلی‌‌‌های طولانی فروردینماه و افت شامخ صنعت، تولید در دومین‌ماه سال به سقف چسبید و شامخ صنعت با رسیدن به عدد ۹۶/ ۶۶، بیشترین رقم را در سری زمانی ۵۶دوره ثبت کرد. شامخ کل اقتصاد هم با عدد ۳۰/ ۵۷ بعد از رکود شدید ماه گذشته، بیشترین مقدار ۴۴ماهه خود را ثبت کرد.
بررسیهای شاخصهای شامخ بخش صنعت در اردیبهشتماه حاکی از این است که هرچند همچنان ریسک فعالیت اقتصادی به دلایلی همچون مشکلات تولید، جهش قیمتی و تغییرات دائمی قوانین و مقررات بالاست و امکان برنامه‌‌‌ریزی حتی در افق کوتاه‌‌‌مدت را از تولیدکنندگان و صنعتگران سلب کرده؛ اما بررسیهای شاخصهای شامخ بخش صنعت حاکی از این است که تولید در اردیبهشتماه، در مسیر ثبات قدم گذاشته است و در صورت رفع موانع میتواند این روند افزایشی را در ماه‌‌‌های پیش‌رو ادامه دهد.
شامخ صنعت در اردیبهشتماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که طبق روال دوره‌‌‌ای در اردیبهشتماه همه رشته فعالیت‌‌‌های بخش صنعت با افزایش شاخص روبه‌رو بوده و اکثر شاخصهای این بخش از جمله میزان تولید محصولات، میزان سفارش جدید مشتریان، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه خریداری‌شده، میزان فروش محصولات و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی رشد کردهاند. با وجود این، بررسی مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی نشان می‌دهد که سرعت‌‌‌گیرهای رشد تولید همچنان فعال هستند و صنتعگران مانند دوره‌‌‌های قبل با بی‌‌‌ثباتی بازار ارز، افزایش قیمت و مشکلات تامین مواد اولیه، تهیه مواد اولیه با ارز آزاد، گرانی و کمبود تجهیزات، رکود بازار و کمبود نیروی ماهر دست و پنجه نرم می‌کنند. علاوه بر این، نگرانی از تعطیلی خطوط تولید به دلیل خاموشی‌‌‌ها و کاهش سهمیه استفاده از برق با آغاز فصل گرما، رشد تولید را در ماه‌‌‌های آینده تهدید می‌کند.
صنعت در تکاپوی رشد و ثبات
براساس داده‌‌‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌‌‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت (تعدیل فصلی‌نشده) در اردیبهشتماه عدد 96/ 66 به دست آمده و طی سری زمانی ۵۶دوره بیشترین مقدار خود را ثبت کرده است که مطابق انتظارات ماه قبل حاکی از افزایش فعالیت‌‌‌های بخش صنعت پس از تعطیلات طولانی‌‌‌مدت شرکت‌ها در فروردینماه است. در این ماه کل مولفه‌‌‌های اصلی بیشتر از ۵۰ گزارش شده‌‌‌اند و مولفه تولید محصولات، بیشترین مقدار را در میان مولفه‌‌‌های اصلی داشته است. همه رشته فعالیت‌‌‌های صنعتی نیز با افزایش در شاخص کل روبه‌رو بودند و در میان رشته فعالیت‌‌‌ها صنایع چوب، کاغذ و مبلمان و صنایع نساجی بیشترین افزایش شاخص را داشتند.
شاخص میزان تولید محصولات بخش صنعت در اردیبهشتماه (78/ 73)، به بیشترین مقدار سری ۵۶ماهه رسیده است. پس از تعطیلی طولانی‌‌‌مدت فروردینماه اکثر شرکت‌ها فعالیت خود را از سر گرفتند؛ هرچند به دلیل مشکلات موجود در تامین ارز، تهیه مواد اولیه و تجهیزات با هزینه بالا همراه است.
شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان (09/ 70) به بیشترین رقم ۵۶ماهه خود رسیده است. ازآنجاکه در فروردین با توجه به نابسامانی قیمتی این شاخص یکی از کمترین مقادیر خود را ثبت کرده بود، در این ماه با تقویت طرف تقاضا شاخص بهبود داشته است.
شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش (65/ 66) در این ماه دومین رقم بزرگ خود را ثبت کرده است. این شاخص که طی ماه گذشته به علت عدم‌تخصیص ارز موردنیاز تامین مواد اولیه از سوی بانک مرکزی با افت شدید روبه‌رو شده بود، با شروع فعالیت‌‌‌ها و تامین بیشتر ارز موردنیاز شرکت‌ها از طریق بازار آزاد بهبود یافت.
شاخص موجودی مواد اولیه خریداری‌شده (81/ 55) نسبت به عدد 25/ 50 اسفندماه 1401 و 19/ 39 فروردینماه با رشد همراه بوده است.
شاخص میزان استخدام نیروی انسانی در اردیبهشتماه (56/ 59) دومین رقم بزرگ خود را در سری ۵۶دوره ثبت کرده است. فعالان اقتصادی که طی ماه‌‌‌های اخیر به دلیل شرایط تورمی، با مهاجرت یا عدم‌تمایل نیروی کار متخصص و آموزش‌‌‌دیده یا تعدیل نیرو به علت افزایش فشار هزینه‌‌‌های تولید روبه‌رو بودند، مجبور به استخدام و آموزش نیروی کار جدید هستند.
شاخص میزان صادرات کالا در اردیبهشتماه (92/ 52) بعد از افت شدیدی که در فروردینماه داشته، بهبود یافته است. این شاخص در بسیاری از صنایع با کاهش همراه بوده، اما در صنعت نساجی بیشترین افزایش را داشته است.
شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (14/ 54) در اردیبهشتماه نسبت به ماه قبل (41/ 46) و اسفند 1401 (44/ 42) روند افزایشی داشته است.
شاخص قیمت خرید مواد اولیه (43/ 83) در اردیبهشتماه نسبت به اسفند 1401 (97/ 86)، روند کاهشی داشته؛ هر چند نسبت به فروردینماه 1402 (02/ 83) اندکی افزایش داشته است.
شاخص میزان فروش محصولات در اردیبهشتماه (85/ 71) بعد از کاهش شدید در فروش که همه صنایع در فروردینماه داشته‌‌‌اند (به دلایلی از قبیل تعطیلی طولانی‌‌‌مدت فروردین ناشی از شرایط نابسامان قیمتی در بازار و سردرگمی در خرید مواد اولیه)، در این ماه اکثر صنایع فروش بهتری از ماه قبل داشته‌‌‌اند و شاخص بیشترین مقدار خود را طی سری ۵۶دوره ثبت کرده است.
شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (16/ 72) نشان‌‌‌دهنده انتظارات خوش‌بینانه اکثر صنایع در خردادماه است؛ اگرچه شدت افزایش شاخص در مقایسه با ماه قبل کمتر است.
شاخص قیمت محصولات تولیدشده در اردیبهشتماه 1402 (11/ 64) در مقایسه با فروردینماه (41/ 66) و اسفند 1401 (64/ 66)، روند کاهشی داشته است.
شاخص مصرف حامل‌‌‌های انرژی در اردیبهشتماه (56/ 65) در مقایسه با فروردینماه (61/ 29) و اسفند 1401 (37/ 55)، روند افزایشی داشته است.
در این دوره بنا به نظر فعالان اقتصادی، تعطیلی گسترده بخش صنعت در فروردینماه ناشی از نابسامانی قیمتی بازار ارز و همچنین عدم‌تخصیص ارز موردنیاز مواد اولیه شرکت‌ها از سوی بانک مرکزی بوده و با بازگشایی مجدد شرکت‌ها، افزایش شاخص با شدت بیشتری در مقایسه با اردیبهشت سال‌های قبل روبه‌رو شده است و اکثر زیرشاخص‌‌‌های اصلی بیشترین مقدار خود را ثبت کردهاند.
بازگشت شامخ به مدار رونق
بعد از کسادی و رکود فروردینماه که البته با خوش‌بینی فعالان اقتصادی نسبت به آینده همراه بود، بنگاه‌‌‌های اقتصادی در اردیبهشتماه فعالیت خود را افزایش داده‌‌‌اند و شامخ نیز بالاترین رقم را در دوره 44ماهه ثبت کرده است. طبق این گزارش، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی‌نشده) برای کل اقتصاد ایران 30/ 57 محاسبه شده و شاخص کل بعد از رکود شدید ماه گذشته بیشترین مقدار ۴۴ماهه خود را ثبت کرده است که از شروع مجدد فعالیت‌‌‌ها در اکثر شرکت‌ها بعد از تعطیلی طولانی‌‌‌مدت فروردین حکایت دارد.
بررسی مولفه‌‌‌های شاخص مدیران خرید (PMI) که مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق ایران آن را با عنوان شامخ منتشر می‌کند، حاکی از این است که در اردیبهشتماه، با ثبت رقم 30/ 57 برای شامخ کل، همه مولفه‌‌‌های اصلی شامخ بالاتر از ۵۰ ثبت شده‌‌‌اند و مطابق انتظارات ماه گذشته در این ماه شاخص افزایش داشته است؛ به‌‌‌خصوص که امسال به دلیل تعطیلات طولانی‌‌‌تری که شرکت‌ها در مقایسه با سال‌های قبل داشتند، افزایش شاخص با شدت بیشتری همراه بوده است.
براساس اطلاعات شامخ، در فروردینماه، در میان رشته فعالیت اصلی هر سه فعالیت رونق داشته‌‌‌اند و بخش صنعت بیشترین و ساختمان کمترین مقدار را ثبت کردهاند.
شاخص میزان فعالیت‌‌‌های کسب‌وکار در اردیبهشتماه (96/ 60) مطابق روال اردیبهشت هرسال افزایش داشته و ازآنجاکه شاخص در ماه گذشته افت شدیدی را ثبت کرده بود، در این ماه با شروع مجدد فعالیت در اکثر شرکت‌ها بیشترین مقدار ۴۴دوره خود را (به‌‌‌غیراز یک‌دوره) ثبت کرده است. فعالیت‌‌‌ها در هر سه بخش با افزایش شاخص همراه بوده و بخش صنعت بیشترین افزایش را در مقایسه با سایر بخش‌‌‌ها ثبت کرده است.
شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در اردیبهشتماه (15/ 57) طی ۴۴ماه اخیر دومین رقم بزرگ خود را از شهریور ۱۴۰۰ داشته است.
شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (08/ 58) بیشترین مقدار خود طی ۴۴دوره را ثبت کرده است. شرکت‌ها که طی ماه‌‌‌های اخیر به علت عدم‌تخصیص ارز و نوسانات قیمتی به‌‌‌شدت در تامین مواد اولیه با مشکل روبه‌رو بوده‌‌‌اند، در این ماه اکثرا ارز موردنیاز خود را از طریق بازار آزاد تامین کردهاند.
شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (30/ 49) به بیشترین مقدار پنج‌ماه اخیر رسیده است. این شاخص فقط در بخش صنعت افزایش داشته و در بخش‌های کشاورزی و خدمات و ساختمان با کاهش بیشتری همراه بوده است.
شاخص میزان صادرات کالا و خدمات در اردیبهشت (86/ 51) بعد از افت شدیدی که در فروردینماه داشت با آغاز به کار شرکت‌ها دومین رقم بزرگ خود را ثبت کرده است. این شاخص در هر سه رشته فعالیت بالای ۵۰ ثبت شده است.
شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (67/ 83) همچنان به‌‌‌شدت افزایشی است؛ هرچند شدت افزایش در مقایسه با ماه قبل اندکی کمتر است.
شاخص میزان فروش کالاها و خدمات (09/ 64) که در فروردین یکی از کمترین مقادیر خود را ثبت کرده بود، در اردیبهشتماه با ازسرگیری فعالیت‌‌‌ها و سفارش‌های بیشترین مقدار سری ۴۴دوره را به ثبت رساند.
شاخص انتظارات در خصوص میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده (17/ 65) نشان می‌دهد که شیب انتظارات خوش‌بینانه برای ماه آینده در مقایسه با فروردینماه کمتر شده است. در اردیبهشتماه مطابق انتظارات ماه گذشته فعالیت کسب‌وکارها افزایش داشته و همان‌طور که پیش‌بینی شده بود به دلیل تعطیلی طولانی‌‌‌تر در فروردینماه، میزان افزایش شامخ در اردیبهشت با شدت بیشتری همراه بوده است.
مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی
بی‌‌‌ثباتی شدید در بازار ارز، عدم‌تخصیص ارز توسط بانک مرکزی و عدم‌تبدیل حواله ریالی به ارزی توسط بانک مرکزی، اکثر صنایع را در تامین مواد اولیه موردنیاز دچار مشکل کرده و بسیاری مواد موردنیاز خود را با ارز آزاد تهیه کردهاند که سبب افزایش هزینه تولید شده است. علاوه بر این پول بلوکه‌شده برای دریافت ارزی که تخصیص داده نشده، بسیاری از تولیدکنندگان را متضرر کرده است. همچنین طی ماه‌‌‌های اخیر بسیاری از شرکت‌ها با کمبود نیروی کار ماهر روبه‌رو هستند و به دلیل عدم‌تمایل به کار نیروی متخصص، ناچار به جایگزین کردن نیروی کار جدید و مبتدی با نیروهای آموزش‌‌‌دیده و ماهر هستند.
آغاز قطعی‌‌‌های برق در شروع فصل گرما و کاهش سهمیه استفاده از برق، شرکت‌های تولیدی را با معضل مجدد تعطیلی خطوط تولید به‌ویژه در صنایع شیمیایی و کانی غیرفلزی روبه‌رو کرده است. بررسی مشکلات فعالان اقتصادی در اردیبهشتماه نشان می‌دهد که شرکت‌ها با کمبود تجهیزات و مواد اولیه به دلیل قیمت‌های بسیار بالا به‌ویژه در صنایع فلزی روبه‌رو هستند. از طرفی برخی از شرکت‌هایی که طرف قرارداد با وزارت نیرو هستند همچنان با مشکل عدم‌پرداخت مطالبات ریالی توسط توانیر به‌ویژه در صنایع فلزی دست و پنجه نرم می‌کنند. بسیاری از شرکت‌ها همچنان معضل افزایش شدید قیمت مواد اولیه و رکود در بازار را دارند و به دلیل تغییر دائمی قوانین و مقررات و قیمت‌ها، محاسبات و برنامه‌‌‌ریزی شرکت‌ها (به‌ویژه در صنایع نفت، گاز و پالایشگاهی و صنایع نساجی) به‌‌‌شدت غیرقابل پیش‌بینی شده است.
