چرا سرمایه‌های ریز و درشت عازم بازار جهانی طلا شده‌است؟
پناهگاه شرکت‌ها در عصر نا اطمینانی
قیمت طلا در دستان فد
حدود یک سال است که فدرال رزرو آمریکا برای مقابله با تورم، به شکلی تهاجمی در حال افزایش نرخ بهره است. آخرین اعداد و ارقام نشان می‌دهد که «فد» توانسته تا حدی تورم را مهار و قیمت‌ها را کنترل کند. از سوی دیگر، خبر ورشکستگی چند بانک معتبر آمریکایی در ماه مارس که به «بحران بانکداری ۲۰۲۳» معروف شد، باعث افزایش فضای رقابتی در بازار سرمایه شده که همین نیز به کاهش تورم و خنک‌‌‌سازی اقتصادی کمک کرد. طلا از نگاه بسیاری از سرمایه‌گذاران، یکی از ارزهای جهانی جایگزین است که هیچ بهره‌‌‌ای کسب نمی‌‌‌کند. در نتیجه، این فلز زرد‌رنگ و گرانبها از دیرباز ارتباط منفی با نرخ بهره داشته. و حالا حرکت پرسرعتش به سوی بالاترین رقم تاریخی خود، همزمان با پیش‌بینی کاهش قریبالوقوع نرخ بهره، مهر تایید دیگری بر این ادعا می‌‌‌زند. به‌علاوه، اگر افزایش نرخ بهره موجب رکود اقتصادی شود و بر درآمد شرکت‌ها تاثیر بگذارد، طلا یک دارایی امن قلمداد خواهد شد. به باور برخی از کارشناسان، سرمایه‌گذاران می‌توانند برای دفاع در برابر سقوط احتمالی بازار سهام، به طلا رو بیاورند.
رابطه معکوس طلا و دلار
طلا از دیرباز رابطه معکوس با دلار آمریکا داشته. از آنجا که طلا معمولا به دلار قیمت‌گذاری می‌شود، دلار ضعیف به این معناست که سرمایه‌گذاران برای یک مقدار مشخص طلا، مجبورند پول بیشتری بپردازند. به‌علاوه، عوامل روانی نیز در ارتباط معکوس میان دلار و طلا تاثیر دارند. سرمایه‌گذاران، ارزش ذاتی و غیرقابل تغییری در طلا می‌‌‌بینند که تا حد زیادی به کاربرد و خواص فیزیکی منحصر به فردش، از جمله زیبایی و انعطاف‌‌‌پذیری گره خورده. آنها وقتی اعتماد خود را به پول بدون پشتوانه یا «فیات» (پولی که ارزش ذاتی ندارد) از دست می‌دهند، به دنبال یک پناهگاه امن می‌‌‌گردند و چه پناهگاهی بهتر از طلا؟ سقوط بانک‌های مطرح از جمله بانک «سیلیکون ولی»، باعث شده مردم اعتمادشان را نسبت به سیستم مالی آمریکا و دلار از دست بدهند که عاملی برای افزایش تقاضای طلا شد. رابطه معکوس طلا و دلار در سال میلادی جاری، کماکان ادامه داشته. شاخص دلار ۳/ ۱درصد کاهش یافته در حالی که بهای طلا ۱۰درصد افزایش پیدا کرده است.
چشم‌‌‌انداز مبهم
افزایش بهای طلا اتفاقی بود که بسیاری از مدیران سرمایه آن را پیش‌بینی کرده بودند. پیش‌بینی‌‌‌ها کماکان ادامه دارد. برخی می‌‌‌گویند طلا در پایان سال ۲۰۲۳، یک رکود تاریخی دیگر رقم خواهد زد. اما «جان‌رید»، تحلیلگر بازار می‌‌‌گوید که افزایش یا عدم‌افزایش بیشتر بهای طلا به عوامل متعددی بستگی دارد. آیا سرمایه‌گذاران، نشانه‌‌‌های جدیدی از عمیق‌‌‌تر شدن بحران بانکداری می‌‌‌بینند؟ آیا دلار همچنان تضعیف خواهد شد؟ فدرال رزرو دقیقا چه زمانی، افزایش نرخ بهره را متوقف خواهد کرد؟ او می‌‌‌گوید: «فشار و کشش از جهات مختلفی وجود دارد اما هنوز شاهد سرمایه‌گذاری‌‌‌های گسترده مالی در طلا نیستیم. حالا دوران تعیین‌‌‌کننده است. باید دید آیا این اتفاق خواهد افتاد یا نه.»
فلز همه‌‌‌کاره
بهای طلا همچنین تحت‌تاثیر میزان عرضه و تقاضاست. و حالا تقاضا برای این فلز جذاب بالا رفته. تقاضای جهانی در سال ۲۰۲۲، حدود ۱۸درصد افزایش داشته. سرمایه‌گذاران از جمله افرادی هستند که معمولا به دنبال شمش، سکه و طلای آب‌شده هستند. بانک‌های مرکزی در اقصی نقاط جهان نیز برای متنوع‌‌‌سازی ذخایر خود، اقدام به خرید و نگهداری طلا می‌کنند. علاوه بر اینها، طلا در صنایع و فرآیندها و دستگاه‌‌‌های الکتریکی نیز کاربرد دارد. اما به جز کاربرد صنعتی و سرمایه‌گذاری، این فلز زیبا طرفداران دیگری نیز دارد؛ کسانی که عاشق جواهراتند. در حقیقت، جواهرات، بزرگ‌ترین محرک جهانی تقاضای فیزیکی طلاست. و بیشترین تقاضای طلا و جواهرات از کدام کشور است؟ کشور بزرگ چین! (کشور دوم، هندوستان است که اخیرا تقاضای طلا در آن کاهش یافته).
هجوم چینی‌‌‌ها به کالاهای لوکس و طلا
سال گذشته در همین روزها، شانگهای، پایتخت مد و کالاهای لوکس چین درگیر یک قرنطینه بی‌‌‌رحمانه بود. مقررات سختگیرانه کرونایی در چین، موسوم به «کووید صفر»، بسیاری از کسب و کارها را از رونق انداخته بود. در خیابان‌‌‌ها و پاساژهای پر‌زرق و برق این شهر، پرنده پر نمی‌‌‌زد. اما حالا ماجرا فرق کرده. اخیرا در یکی از روزهای آخر هفته، جمعیت انبوهی در حال عبور و مرور در خیابان «نانجینگ» بودند. این خیابان که قطب فروشگاه‌‌‌های لوکس چین است، مدت‌‌‌ها بود که چنین جمعیتی را به خود ندیده بود. «سانی ژانگ» ۲۴ ساله، در حالی که در صف ایستاده تا وارد فروشگاه «شنل» در پاساژ «پلازا ۶۶» شود، می‌‌‌گوید: «حالا بیشتر از قبل ولخرجی می‌‌‌کنم.» پاساژ پلازا ۶۶، پر است از فروشگاه‌‌‌های برندهای گران لباس. سانی که در یک شرکت مشاوره کار می‌کند می‌‌‌گوید قبلا، سالی شش کیف می‌‌‌خرید اما حالا پنج تا در ماه می‌خرد.
او می‌‌‌گوید: «هر روز کیفم را عوض می‌‌‌کنم. در دوران قرنطینه، حس می‌کردم همه چیز پوچ و بی‌‌‌معنی است، پس به نظرم باید از زمان حال لذت ببریم.» این تغییر ذهنیت مشتری‌‌‌ها باعث شده بازار بسیاری از برندهای فشن و لوکس غربی رونق دوچندان بگیرد. ماه گذشته، شرکت LVMH، بزرگ‌ترین گروه برندهای لوکس دنیا و مالک برندهای مطرحی مثل لوئی ویتون و دیور و تیفانی اعلام کرد که درآمد سه ماه اولش نسبت به سال قبل، ۱۷درصد افزایش پیدا کرده.
خریدهای لوکس در چین نه‌تنها به روال قبل از کرونا برگشته بلکه با سرعت بیشتری از کل اقتصاد این کشور رشد می‌کند. بر اساس گزارش اداره ملی آمار چین، خرده‌‌‌فروشی طلا و نقره در ماه مارس امسال در قیاس با پارسال، ۴/ ۳۷درصد افزایش یافته که سه برابر بیشتر از رشد کلی خرده‌‌‌فروشی در همین بازه بوده. بیشترین میزان فروش جواهرات در چین در ماه مارس امسال بوده. مارس، پرفروش‌‌‌ترین ماه سال بعد از تعطیلات سال نو چینی است. انتظار می‌رود که چین، بزرگ‌ترین محرک رشد صنعت لوکس در سال‌جاری باشد به‌خصوص با توجه به اینکه در سایر بازارهای کلیدی از جمله آمریکا و کره، شاهد کاهش خریدها هستیم.
پدیده‌‌‌ای به نام خرید انتقام‌‌‌جویانه
این اتفاق، یعنی هجوم به فروشگاه‌‌‌های لوکس، فقط مربوط به چین نیست. در حقیقت، پس از آنکه کرونا از تب و تاب افتاد، بسیاری از مردم جهان که ماه‌‌‌ها خانه‌‌‌نشین شده بودند، دوباره به زندگی عادی برگشته و تصمیم گرفتند پول‌‌‌های پس‌‌‌انداز خود را خرج کنند و به قول سانی، از لحظه لذت ببرند. سفرها شروع شدند، سینماها باز شدند و بازار کالاهای لوکس، حتی در میان افراد طبقه متوسط، رونق یافت. تحلیلگران نام این پدیده را «خرید تلافی‌‌‌جویانه» یا «خرید انتقام‌‌‌جویانه» گذاشتند. مشتری‌‌‌ها می‌‌‌گفتند: «دو سال خانه‌‌‌نشین بودیم. حالا تلافی‌‌‌اش را درمی‌‌‌آوریم و هرچقدر دلمان می‌‌‌خواهد خرج می‌‌‌کنیم.» آنها حتی حاضر بودند بابت کالاهایی پول بدهند که قبلا برایشان لوکس و غیرضروری محسوب می‌شد.
این برای چینی‌‌‌ها دیرتر اتفاق افتاد چون درست زمانی که تمام دنیا پایان کرونا را جشن می‌‌‌گرفتند، چین که با تمرکز بر قرنطینه (نه واکسیناسیون)، این بیماری را مهار کرده بود، بار دیگر گرفتار شد. کرونا باز در چین جان گرفت و شهرها دوباره وادار به قرنطینه شدند. مقررات سختگیرانه «کووید صفر» که به تعبیر نشریه گاردین، یک «حصر دسته‌جمعی» بود صدای اعتراض بسیاری از مردم و کسب و کارها را درآورد. و حالا با شل کردن این مقررات، مردم دوباره به خرید روی آورده‌‌‌اند تا درد آن روزهای سخت را کمی تسکین دهند. بیشتر آنها از قشر ثروتمند هستند. البته خرید طلا در چین، فقط محدود به زیورآلات نیست. طبق گزارش «مجمع جهانی طلا»، در سه ماه اول سال ۲۰۲۳، پس از آنکه پکن مقررات کرونایی را لغو کرد، مشتریان در چین با عجله به خرید طلا و شمش و سکه شتافتند.
نشریه فایننشال تایمز در مقاله‌‌‌ای، هجوم مشتریان چینی به خرید طلا را همزمان با ورشکستگی بانک‌های آمریکایی و گرایش سرمایه‌گذاران به طلا دانسته. در همین حال، خبرها حاکی از این است که بانک‌های چین برای ششمین ماه متوالی، ذخایر طلای خود را افزایش داده‌‌‌اند. این اقدامی در راستای مقابله با نگرانی‌ها و ابهامات اقتصادی از جمله رکود قریبالوقوع اقتصاد است چرا که به باور کارشناسان، طلا همچنان پناهگاه امنی برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های بین‌المللی است که در بحبوحه نگرانی‌ها از رکود جهانی، تورم بالا و سایر ناملایمات، به دنبال راهی برای مقابله با عدم‌قطعیت‌‌‌ها هستند. به نظر می‌رسد همه چینی‌‌‌ها به دنبال پز دادن با طلا نیستند. بعضی‌‌‌ها فقط آینده‌‌‌نگرند.
طلا، ابزاری برای دور زدن تحریم‌‌‌ها
ماه گذشته، یکی از زیرمجموعه‌‌‌های یک شرکت سوئیسی در ابوظبی اقدام به خرید ده‌‌‌ها میلیون دلار طلای روسی کرد. این در حالی است که شرکت‌های سوئیسی از انجام چنین فعالیت‌‌‌هایی منع شده‌‌‌اند. این مهر تایید دیگری است بر شکاف در تحریم‌‌‌های غرب علیه مسکو. سوئیس در اوت پارسال، طرح ممنوعیت اتحادیه اروپا برای واردات یا خرید یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم طلای روسیه، از جمله به کشورهای ثالث را تصویب کرد. این طرح از جمله اقدامات غرب در پاسخ به حمله روسیه به اوکراین بوده است. اما ماده‌‌‌ای در قانون سوئیس به شرکت‌های تابعه در خارج از کشور اجازه می‌دهد «مادامی که قانونا مستقل هستند»، به تجارت کالاهای روسی بپردازند. البته «قانونا مستقل»، عبارتی است که سازمان اجرای تحریم‌‌‌های سوئیس از توضیح آن خودداری کرده.
بر اساس اسناد رسیده به دست فایننشال تایمز، اپن مینرال (ال‌‌‌تی‌‌‌دی) که پارسال در ابوظبی ثبت شده و تحت مالکیت شرکتی به همین نام در سوئیس است، بین اوت تا ژانویه، حدود ۶ محموله طلای روسی به ارزش ۴۴ میلیون دلار را به امارات متحده عربی وارد کرده. شرکت مادر اعلام کرده که قوانین را کاملا جدی می‌گیرد و تمامی اقدامات لازم را انجام می‌دهد تا اثبات کند که شرکت زیرمجموعه‌‌‌اش، هیچ قانونی را زیر پا نگذاشته. این معامله که اولین نبوده و قطعا آخرین هم نیست، مصداق ده‌‌‌ها راهکاری است که تاجران برای حفظ جریان نفت و طلای روسیه به کار می‌‌‌برند. از سوی دیگر، خود روسیه نیز که به دنبال حمله به اوکراین و افزایش تنش‌‌‌ها با غرب، به شکلی روزافزون از ارزها و سیستم‌های مالی بین‌المللی فاصله می‌گیرد، از طلا به عنوان ابزاری برای انتقال منابع مالی به آن سوی مرزها استفاده می‌کند. امکان جابه‌جایی طلا به صورت فیزیکی و خارج شبکه‌‌‌های مالی دیجیتال، باعث می‌شود ردیابی تراکنش‌ها سخت شود. از این گذشته، «طلاشویی» در بازارهای جهانی به راحتی و با پنهان کردن مبدأ، انجام‌‌‌پذیر است. به نظر می‌رسد که بحران‌های بانکی، تورم، جنگ و کرونا، همگی دست به دست هم داده‌‌‌اند تا طلا دوباره به ابزاری برای داد‌و‌ستد و البته راهی برای دور زدن تحریم‌‌‌ها تبدیل شود.
