سیر تحول «فناپ» از بازوی فناوری بانک پاسارگاد تا شرکت تکنولوژی
جهش در عصر هوشمندی
مرور کلی سرمایه‌گذاری‌های فناپ در سال ۹۸
فناپ سال گذشته را با تکمیل سبد سرمایه‌گذاری‌ها و افزایش سرمایه آنها به پایان رساند. افزایش نرخ ارز در سال گذشته باعث شده شرکتی که بخشی از برنامه‌های توسعه‌ای‌اش به حوزه سخت‌افزار گره خورده، مجبور به افزایش سرمایه پروژهها و شرکت‌هایش باشد. فناپ که سال‌ها به‌عنوان بازوی فناوری بانک پاسارگاد شناخته می‌شد و روی حوزه پرچالش Core Banking متمرکز بود، به‌تدریج دامنه فعالیت‌ها و سبد محصولی‌اش را برای مشتریان دیگر هم گشوده است. فناپ در سال ۹۸ پروژه‌های وسیعی چون Core Banking بانک سپه را (که حالا بعد از ادغام بانک‌های نظامی در آن به بزرگ‌ترین مجموعه بانکی کشور تبدیل شده) از طریق شرکت زیرمجموعه‌اش «داتین» اخذ کرد و در این سال با تملک شرکت PSP بانک پاسارگاد، سبد فعالیتی خود را توسعه داد. سرمایه «فناپ تلکام» شرکتی فعال در حوزه خدمات مخابراتی (FCP و MVNO) و زیرساخت‌های شبکه‌ای را افزایش داد و مجموعه «زیتل» (شرکتی که به‌تدریج در بازار خدمات اینترنتی در حال شناخته شدن است) را در افزایش سرمایه‌اش همراهی کرد.
به‌جز اینها «فناپ زیرساخت» دیگر شرکت زیرمجموعه هم وارد حوزه ساخت دیتاسنتر شد و قرار است دیتاسنترهای آن امسال فعالیت خود را آغاز کنند. فناپ زیرساخت در پروژه‌های بیرونی دیگری هم فعال بوده از جمله روی توسعه زیرساخت شبکه هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو).
فناپ همچنین به بازار سخت‌افزار هم بی‌اعتنا نبوده، از سال قبل کارخانه «فناپ‌تک» در اروند فعال بود و عمدتا روی مونتاژ دستگاه پوز کار می‌کرد یا کیوسک خدمات الکترونیکی تولید می‌کرد. در سال ۹۸ شرکت با ساخت کارخانه جدید به سمت مجموعه‌ای برای تولید محصولات متفاوت صنعت پرداخت و حوزههای دیگر رفته است. این محصولات عمدتا توسط خود فناپ طراحی و تولید خواهند شد.
فناپ که حالا مهم‌ترین سرمایه‌گذار استارت‌آپ «ابرآروان» هم هست، در سالی که گذشت سرمایه‌گذاری خود در این استارت‌آپ را افزایش داد تا ابرآروانی‌ها بتوانند شبکه و خدمات خود را به خارج از ایران هم گسترش دهند. فناپ در ابرآروان همچنین روی توسعه یک دیتاسنتر مشترک نیز برنامه‌ریزی کرده است و از طریق توسعه دیتاسنتر، هم سرویس‌های خودش را روی دیتاسنتر جدید می‌آورد و هم کسب‌و‌کارهای اشتراکی و کسب‌و‌کارهای ابری را در این دیتاسنتر متمرکز خواهد کرد.
فناپ با مجموعه توسن، سداد، بهسازان ملت و گروه داده‌پردازی پارسیان کنسرسیومی تحت‌عنوان «ققنوس» راه‌اندازی کرده که حالا قرار است این گروه روی رمزارزها فعالیتی را شروع کنند. به‌جز این فناپ با تجارت الکترونیک پارسیان، سیمرغ تجارت و توسن روی پروژه «سپندار» هم سرمایه‌گذاری مشترکی در تجهیز آزادراه‌ها به حوزه ETC (پرداخت الکترونیکی عبور از بزرگراه‌ها) انجام داده است.
شرکت به پروژه‌های شهری و شهر هوشمند هم علاقه خود را نشان داده، چنانکه با شرکت‌های توسن و گروه داده‌پردازی پارسیان همچنین در پروژه‌ای در حوزه پارکینگ حاشیه‌ای تهران هم سرمایه‌گذاری انجام داده‌اند. در این پروژه، پارکینگ‌های منطقه ۲ را قبلا در اختیار داشتند و حالا بخشی از مناطق جدید (۳، ۵ و ۶) هم تحت‌پوشش پارکینگ حاشیه‌ای قرار می‌گیرند.
فناپ شرکتی است که در سرمایه‌گذاری IPTV (تلویزیون اینترنتی) هم از طریق شرکت باران تلکام حضور داشته و برند «آیو» را راه‌اندازی کرده، هرچند به گفته جوانمردی با چالش‌هایی که صدا و سیما در این مسیر ایجاد کرده فعلا رشد چندانی در آن دیده نمی‌شود، هرچند برای سال ۹۹ به‌دنبال برنامه‌هایی برای تحول در این زمینه هم هستند.
سازمان هوشمند، شهر هوشمند و شهروند هوشمند
فناپ جزو معدود شرکت‌های تکنولوژی ایران است که به بازارهای متنوعی وارد شده که از حوزههای بسیار تخصصی B۲B مانند ERP تا حوزههای عمومی چون سنسورهای پارکینک شهری را دربرمی‌گیرد، به همین دلیل تلاش می‌کند برای اجرای این پروژهها که نیازمند تخصص و تنوع دانش و توان عملیاتی و اجرایی زیادی است، به سراغ شرکای تجاری مرتبط برود.
شهاب جوانمردی مدیرعامل فناپ درباره دلایل حضور در این پروژه‌های مشارکتی می‌گوید: «پروژه‌های بزرگی در حوزه آی‌سی‌تی در ایران کلید خواهند خورد که این پروژهها چه از جهت حجم سرمایه‌گذاری و چه از جهت اعتمادی که باید برای کارفرما ایجاد شود، دیگر سهم یک شرکت و یک مجموعه نیستند و به همین دلیل مشارکت مجموعه‌های بزرگ مورد نیاز است.»
از جمله پروژه‌های بزرگ فناپ ERP (برنامه‌ریزی منابع سازمان) است که شرکت تلاش می‌کند با پیاده‌سازی آن در یک مجموعه بزرگ مانند هلدینگ «میدکو» تجربه بزرگی را در آن ایجاد کند. جوانمردی می‌گوید: «راهکارهای ما برای فقط اتوماسیون نیست، ما حتی در سطح سنسور و IOT به‌دنبال مدل انقلاب صنعتی چهارم (Industry ۴.۰ ) هستیم. به همین دلیل اگر بتوانیم امسال سرویس‌های SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان خدمت) را هم عرضه کنیم، زنجیره ما در حوزه ابری کامل می‌شود.
فناپ برای رسیدن به بلندپروازی‌های تکنولوژی‌اش در سال ۹۹ میزان سرمایه‌اش را از ۲۵۰ میلیارد تومان به ۱۱۰۰ میلیارد تومان افزایش داده، هرچند احتمالا با توجه به تسهیلات یا تامین منابع مالی که از روش‌های دیگری اقدام خواهد شد، سبد سرمایه‌گذاری از این عدد هم بزرگ‌تر خواهد شد.
جوانمردی می‌گوید: «فناپ در حوزه B۲B سرمایه‌گذاری‌هایش را افزایش داده و عمدتا در حوزه زیرساخت‌های هوشمند شهرهوشمند یا حوزههای مخابراتی است، البته در سال ۹۸ شرکت برای نخستین بار وارد برخی پروژه‌های دولت الکترونیک هم شد از جمله پروژه‌هایی برای توسعه پلت‌فرم‌هایی در سازمان فناوری اطلاعات، وزارت بهداشت و وزارت کار، چیزی که مسیر دولت هوشمند را هم به مسیرهای قبلی اضافه می‌کند.»
بازارهای جدید
فناپ از یکی، دو سال قبل حوزههای جدیدی را هدف گرفته که به گفته مدیر ارشد این شرکت از بحث Digital Transformation (تحول دیجیتالی) خود شرکت و مجموعه پاسارگاد نشات می‌گیرد. جوانمردی در توضیح این استراتژی می‌گوید: «ما می‌خواهیم پلت‌فرم‌هایی را ایجاد کنیم که کسب‌و‌کارهای دیگر بتوانند روی پلت‌فرم پایه ما سرویس‌هایی را بگیرند و وقت و انرژی خود را صرفا روی هسته اصلی کسب‌و‌کارشان بگذارند.»
اما نکته آنجا است که برای توسعه پلت‌فرم‌های بزرگ در این عرصه، نیازمند ایجاد تقاضا از طریق بازیگران بزرگ در آن خواهد بود. نگاه به این چشم‌انداز تکنولوژی، سرمایه‌گذاری‌های فناپ در حوزههای کیف پول و تکنولوژی‌های مکان‌محور را واضح می‌کند. سرمایه‌گذاری شرکت در استارت‌آپ راژمان (نقشه نشان) از آن جمله است.
جوانمردی می‌گوید: «شرکت به‌دنبال توسعه پلت‌فرم‌های مالی، گردشگری، سلامت است، اما پیش‌زمینه این‌کار وجود بازیگران و تقاضای بازار در آن است و با همین هدف ما در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کردیم تا ابتدا این حوزه را شکل بدهیم ولی هدف ما در نهایت توسعه همان پلت‌فرم‌هاست و نمی‌خواهیم فناپ را وارد بحث حوزههای گردشگری، سلامت و... کنیم. در آینده از همین شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده خارج خواهیم شد و روی توسعه پلت‌فرم متمرکز خواهیم بود.»
فناپ در این پلت‌فرم‌ها به‌دنبال آن است که شرکت‌های متخصص در هر حوزه، نیازمندی‌های بخش تکنولوژی خود را دریافت کنند. از پلت‌فرم‌های نرم‌افزاری و تحلیل داده گرفته تا راهکارهای مالی و سرویس‌های تحویل کالا. با ایجاد این پلت‌فرم‌ها فناپ از تراکنش‌های خدمات مالی و داده‌های شرکت‌های فعال در آن صنعت منتفع می‌شود.
حضور در چنین بازاری، فناپ را از حوزه B۲B به حوزه B۲B۲C وارد کرده است اما این شرکت حالا حوزههای B۲C را هم به استراتژی محصولی خود اضافه کرده که فعلا به‌صورت محدود صرفا حوزههای مالی و بانکی را در برمی‌گیرد.
آموخته‌های سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها
هرچند «شناسا» مجموعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر گروه مالی پاسارگاد است و فناپ تنها ۱۵ درصد آن را در اختیار دارد و از این بازوی نزدیک به فضای استارت‌آپی، عمدتا برای شتابدهی یک تیم یا استفاده از خدمات استارت‌آپ استودیو کمک می‌گیرد، اما عملا رابطه نزدیک‌تری بین دو مجموعه وجود دارد. به گفته جوانمردی که ریاست هیات‌مدیره شناسا را برعهده دارد، تمرکز شناسا عمدتا روی حوزههای سلامت و پزشکی و سبک زندگی است و برای فناپ طی قرارداد دیگری خدمات CVC ارائه می‌کند. با این حال تاکنون این شرکت ۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری استارت‌آپی انجام داده و تا دو سال آینده میزان ۱۵۰ میلیارد تومان دیگر هم سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
ابرآروان مشهورترین سرمایه‌گذاری فناپ در حوزه کلاد است که حالا به یک بازیگر مهم بازار رایانش ابری ایران تبدیل شده است. فناپ تا به حال دو بار در ابرآروان سرمایه‌گذاری کرده است که به رغم این دو نوبت سرمایه‌گذاری، میزان سهام فناپ از سهام بنیان‌گذاران آن بیشتر نشده است.
تجربه دو مجموعه فناپ و ابرآروان از آن جهت قابل توجه است که دو سازمان به‌دلیل ماهیت خود دارای دو فرهنگ کاری متفاوتند: فرهنگ کاری استارت‌آپی ابرآروان در مقابل فرهنگ کاری شرکت بلوغ‌یافته فناپ. اما چگونه ترکیب همکاری با چنین تفاوت‌هایی می‌تواند به موفقیت استارت‌آپ سرمایه‌گذاری شده منجر شود؟ جوانمردی پاسخ را در عدم دخالت می‌داند.
جوانمردی می‌گوید: ابرآروان یکی از موفق‌ترین سرمایه‌گذاری‌های ما بود و این فقط به خاطر موقعیت‌یابی درست و زمان مناسب و سرمایه و بازار نبود. ارزش اصلی در اعتماد به مجموعه‌ای از بنیان‌گذاران ابرآروان ایجاد شد که یک کسب‌وکار بزرگ را در اختیار داشتند اما با حداقل دخالت کار را پیش بردند. این در حالی اتفاق افتاد که به هر حال سازمان‌های مالی دارای نظام‌های نظارتی و بوروکراسی مختلفی هستند، ولی اعتماد بین ابرآروان و فناپ نتیجه مناسبی داد و برای خود فناپ هم تجربه جدید و موفقی خلق کرد که آن را در جاهای دیگری از جمله در «سرزمین هوشمند پاد» هم به کار گرفت.
مدیرعامل فناپ می‌گوید: در رابطه‌های شرکتی این‌گونه پیدا کردن فاصله بهینه برای هر دو ذی‌نفع بسیار مهم است. در مورد ابرآروان یک جایی آنها استانداردهای ما را پذیرفتند، یک جایی ما تفاوت‌های آنها را پذیرفتیم و انتخاب و اختیار را به آنها دادیم. اما ابرآروانی‌ها در این مسیر هم خیلی انعطاف نشان دادند و این فهم را داشتند که هرچه سازمان بزرگ‌تر می‌شود الزامات آن متفاوت می‌شود.
با این حال فناپ دیگر چه مزیت‌هایی برای استارت‌آپی چون ابرآروان به همراه آورده است؟ جوانمردی می‌گوید: بازار و تلاش برای تحقق سرمایه‌گذاری هوشمندانه.
ما نمی‌توانیم یک جایی محصولاتی را به بازار بفرستیم بی‌آنکه پایلوت محصولات را قبل‌تر در بازار محدودتری انجام داده باشیم و ضروری است که فرآیندهای منتورشیپ و انتقال تجارب و سیر تحول شرکت‌ها را برای شرکت‌های جدید طراحی کرده باشیم. ما زنجیره‌ای از سرمایه‌گذاری‌های نوپا تا بالغ را داشته‌ایم و این تجربه به‌طور سیال در مجموعه ما حضور داشته و خیلی کمک می‌کرده که هر مجموعه‌ای بتواند به تناسب خودش از این تجربه استفاده کند.
به جز ابرآروان، شرکت راژمان (نقشه نشان) هم دیگر سرمایه‌گذاری مشابه در گروه فناپ است. تجربه فناپ در داشتن سهام حداقلی در مشارکت با راژمان هم رعایت شد و مدیران فناپ تصمیم گرفتند به رغم داشتن رای در هیات‌مدیره در فرآیندهای اجرایی شرکت هم کمتر دخالت داشته باشند. مجموعه شرکت راژمان همچنین به‌دلیل حضور در شهر مشهد هم یک تجربه غیرتهرانی برای فناپ به‌شمار می‌رود، چیزی که هم فناپ و هم شناسا به‌دنبال آن هستند. به گفته جوانمردی مجموعه شناسا به شهر مشهد به‌عنوان پایگاه دومی برای توسعه سرمایه‌گذاری‌ها نگاه می‌کند.
فناپ امروز نگاهی به درون
در سال ۹۸ شرکت دفتر اصلی خود را هم به پارک پردیس برد تا با شرکت‌های فناوری و اکوسیستم فناوری نزدیک‌تر شود. فناپ هم‌اکنون قریب به چهارهزار نفر است، اما در خود فناپ یک مجموعه ۸۰ تا ۹۰ نفره راهبری هلدینگ را انجام می‌‌دهند.
به گفته جوانمردی فناپ برای سال ۹۹ قصد دارد یک یا دو شرکت زیرمجموعه‌اش را وارد بازار سرمایه کند و بعد از آن تصمیم خواهد گرفت که خود شرکت هم وارد بورس بشود یا نه.
جوانمردی در پاسخ به این پرسش که جایگاهش در فناپ امروز کجاست، می‌گوید: در مدل اداره فناپ، خط و راهبری کلی توسط هیات‌مدیره‌های شرکت‌ها داده می‌شود و او به‌عنوان مدیرعامل در کار تیم‌ها دخالت اجرایی نمی‌کند، اما در کنار هیات‌مدیره تیم مشاوران قوی نیز وجود دارد که هیات‌مدیره را در فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها کمک می‌کند.
جوانمردی می‌گوید در فناپ تفویض اختیار زیاد انجام می‌دهد و معتقد است که مدیر باید آزمون و خطا کند و جسارت پذیرش هزینه ناشی از خطا را داشته باشد. کمیته‌های حاکمیت شرکتی را یکی از رکن‌های اساسی نظام اداره شرکت می‌داند که دستاوردهای آن نظام ارزیابی عملکرد چه در سطح مدیران و چه در سطح کارکنان است. به صراحت می‌گوید که ورود و خروج در مجموعه فناپ زیاد است و این را جزو فرهنگ سازمانی فناپ می‌‌بیند. می‌گوید فناپ در خیلی جاها نقش دانشگاه را برای افراد ایفا کرده و هنوز خیلی چیزها در آن برای کشف وجود دارد.
« خود من هنوز خیلی چیزها را از فناپ یاد می‌گیرم یا در آن کشف می‌کنم.»
