برای چه می‌جنگیم؟

دکتر حمید قنبری می‌گویند در یکی از جنگ‌هایی که حضرت علی (ع) فرماندهی آن را بر عهده داشت، ایشان اظهار تشنگی کردند. در گرماگرم جنگ، یکی از سربازان، کوزه‌ای آب برای ایشان آورد. ایشان هنگامی که خواستند از آب بنوشند متوجه شدند که کوزه آب، شکسته یا ترک برداشته است و به‌دلیل کراهت نوشیدن از کوزه شکسته از نوشیدن آب امتناع کردند. سرباز فریاد بر آورد که در حین جنگ، چه جای این ملاحظات است.

پاسخ این بود که «ما برای همین داریم می‌جنگیم.»

فارغ از صحت و دقت تاریخی این روایت، نکته اخلاقی و حقوقی مهمی در آن نهفته است. گاه انسان‌ها آنقدر غرق جنگ می‌شوند که فراموش می‌کنند برای چه می‌جنگند. سرمقاله دو روز پیش دکتر عباس آخوندی در روزنامه «دنیای‌اقتصاد» حاوی نکته مهمی بود. دولت در اجرای سیاست‌های جدید اقتصادی و ارزی خود، در موارد متعددی به حاکمیت قانون بی‌توجهی کرده است. تصمیمات متعددی مکررا گرفته شده و نقض شده‌اند و غالبا توجیهی که برای این تصمیمات بیان می‌شود این است که کشور در شرایط جنگ اقتصادی است. در این نکته تردیدی نیست که کشور در شرایط جنگ اقتصادی است، اما باید پرسید که برای چه می‌جنگیم؟ پاسخ آن است که برای حفظ نظام و حفظ کشور.

اما خواسته مردمی که انقلاب کردند و این نظام را به‌وجود آوردند، چه بود؟ مگر نه این است که مردم انقلاب کردند تا تصمیم‌گیری‌های فردی و بدون ضابطه جای خود را به حاکمیت قانون بدهد؟ انقلاب برای این بود که مردم، خواستار آن بودند که نمایندگان منتخب مردم بتوانند از طریق قوانین مصوب که به نحو شفاف و دقیق به اطلاع مردم می‌رسند شرایط و ضوابط فعالیت‌های اقتصادی را تعیین کنند. واقعیت این است که مردم از فساد و رانت‌های گسترده‌ای که وجود داشت به ستوه آمده و به آن معترض بودند و خواستار آن بودند که به چنان وضعیتی خاتمه داده شود. در نتیجه، نمی‌توان و نباید تصمیماتی گرفت که منجر به رانت و فسادهای مختلف در امر صادرات و واردات و تعاملات بانکی و ارزی می‌شوند و آنها را به استناد شرایط جنگی توجیه کرد. احترام به اصل مالکیت و آزادی کسب و کارهای مشروع تجاری، بخش دیگری از خواسته مردم در زمان انقلاب بود و این خواسته همواره باید محترم شمرده شود و تصمیماتی که خلاف این اصل هستند، از سوی مردم قابل‌پذیرش نیستند.

در چنین شرایطی آیا می‌توان به استناد اینکه در شرایط جنگی هستیم، تصمیماتی گرفت که خلاف حاکمیت قانون است؟ آیا می‌توان تصمیماتی گرفت که رانت و فساد ایجاد می‌کند؟ آیا می‌توان به استناد اینکه در شرایط جنگی هستیم تصمیماتی گرفت که همه صاحب‌نظران و ذی‌نفعان اعم از صادرکنندگان، واردکنندگان، نمایندگان مجلس، صرافان و حتی بدنه اجرایی خود دولت نسبت به آن منتقد هستند؟ آیا می‌توان تصمیمات متعددی در زمان کوتاه گرفت که بعضا با یکدیگر متعارض و متناقض هستند؟ شاید نیاز باشد این نکته را به دولت یادآوری کرد که در شرایط جنگی، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد حفظ نظم و انضباط است. برای همین است که در آموزش‌های نظامی همواره بر نظم و انضباط بیش از هر چیزی تاکید می‌شود. در هیچ جنگی نمی‌توان با آشفتگی و سراسیمگی در تصمیم‌گیری پیروز شد.