چگونه مرز روسیه با ناتو گسترش یافت؟
۱- چرا فنلاند پیش‌تر در ناتو نبود؟
فنلاند و سوئد طی جنگ سرد سیاست‌های «بی‌طرفی» را اتخاذ کردند، حتی زمانی که همسایگان نوردیک شان [یعنی شمال اروپا]، نروژ و دانمارک، پیوستن به ناتو را انتخاب کردند. آنها این سیاست را برای دهه‌ها - حتی با گسترش بیشتر ناتو - حفظ کردند. اگرچه هر دو بی‌طرف بودند، اما دلایلشان برای آن موضع متمایز بود. سوئد در قرن نوزدهم سیاست رسمی بی‌طرف ماندن طی درگیری‌ها را اتخاذ کرد. آخرین باری که این کشور وارد جنگ شد، در سال۱۸۱۴ بود یعنی زمانی که کوشید تا تلاش نروژی‌ها برای استقلال را سرکوب کند. این کشور همچنین با امپراتوری روسیه در جنگی که در سال ۱۸۰۹ به پایان رسید، جنگید و سوئد سرزمین‌هایی را که به فنلاند ملحق شد، واگذار کرد. طی جنگ جهانی دوم، سوئد بی‌طرفی خود را حفظ کرد و به درگیری نپیوست. فنلاند که استقلال خود را در سال۱۹۱۷ به‌دست آورد، تجربه متفاوتی داشت؛ ابتدا با تهاجم شوروی در «جنگ زمستانی» خون‌بار ۱۹۳۹-۱۹۴۰ مقابله کرد. دوباره به جنگ با اتحاد جماهیر شوروی رفت و همچنین علیه آلمان نازی جنگید. در پایان، فنلاند حدود ۱۰درصد از خاک خود را به شوروی واگذار کرد؛ اما مستقل باقی ماند. پس از قرارداد ۱۹۴۸ با اتحاد جماهیر شوروی، به‌طور رسمی بی‌طرف شد. بااین‌حال، به‌دلیل احترام به همسایه بزرگ‌تر خود، اصطلاح «فنلاندسازی» طی جنگ سرد به یک نوع حاکمیت محدود تبدیل شد.
۲- دور شدن از بی‌طرفی از چه زمانی آغاز شد؟
با وجود سیاست‌های بی‌طرفی اعلام‌شده، نه سوئد و نه فنلاند هرگز کاملا بی‌طرف نبودند. در جریان جنگ سرد، ناتو با استکهلم همکاری کرد؛ سوئد به جنگنده‌های ناتو اجازه داد تا از حریم هوایی‌اش استفاده کنند و بی سروصدا در برخی اقدامات دیگر هم همکاری کرد. نیروهای شوروی سوئد را نیز مورد آزار و اذیت قرار دادند. معروف‌ترین آن در سال۱۹۸۱ بود؛ یعنی زمانی که یک زیردریایی کلاس ویسکی شوروی در سواحل سوئد به گل نشست. این حادثه به عنوان Whisky on the Rocks شناخته شد؛ اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اوضاع به‌راستی تغییر کرد. سوئد و فنلاند به‌زودی ادعاهای بی‌طرفی خود را کنار گذاشتند و به‌جای آن ترجیح دادند از نظر نظامی غیرمتعهد بمانند؛ یک اصطلاح خاص‌تر که به اتحادهای نظامی به‌جای مشارکت سیاسی اشاره دارد.
هر دو در سال۱۹۹۵ به اتحادیه اروپا پیوستند. دگرگونی بیشتر پس از الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در سال۲۰۱۴ رخ داد. این اقدام، همراه با حمایت مسکو از جدایی‌طلبان مسلح در شرق اوکراین، فنلاند و سوئد را بر آن داشت تا همکاری رسمی با ناتو را افزایش دهند. در سال۲۰۱۷، سوئد که پس از جنگ سرد تعداد ارتش خود را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده بود، یک نوع محدود از خدمت اجباری را بازگرداند. پس از حمله بی‌دلیل روسیه به اوکراین، اکثریت مردم هر دو کشور از عضویت در ناتو حمایت کردند و نظرسنجی‌ها در سال گذشته نشان داد که ۵۷درصد سوئدی‌ها و ۷۶درصد فنلاندی‌ها موافق پیوستن به ناتو هستند. «کای ساوئر»، معاون وزیر امور خارجه فنلاند در امور سیاست خارجی و امنیتی، سال گذشته به واشنگتن‌پست گفت که فنلاند مدت‌هاست که درباره خطر درگیری واقع‌بین بوده است. او گفت: «تمایل بسیار بالایی برای دفاع از کشور وجود دارد. این مساله ممکن است قدیمی به نظر برسد؛ اما نتیجه تاریخ و موقعیت جغرافیایی ماست.» فنلاند و سوئد هر دو در ماه مه۲۰۲۲، تنها چند ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، قصد خود را برای پیوستن به ناتو اعلام کردند.
۳- فنلاند چگونه ناتو را تغییر خواهد داد؟
فوری‌ترین تغییر ممکن است «جغرافیا» باشد. طول مرز فنلاند با روسیه ۸۳۰مایل است. با پیوستن این کشور به ناتو، مرزهای این ائتلاف نظامی با روسیه دو برابر خواهد شد. سوئد، درحالی‌که مستقیما با روسیه هم‌مرز نیست، جزیره مهم استراتژیک «گوتلند» را که فقط ۲۰۰ مایل از ارتش روسیه مستقر در کالینینگراد فاصله دارد، حفظ کرده است. سوئد و فنلاند دارای ارتش‌های مدرن هستند و تجهیزات سازگار با سیستم‌های ناتو دارند. فنلاند خرید ۶۴هواپیمای جنگنده F-۳۵ از شرکت آمریکایی لاکهید مارتین را در اوایل سال۲۰۲۲ و قبل از حمله روسیه به اوکراین نهایی کرد. فنلاند در حال حاضر به هدف هزینه‌های نظامی ناتو یعنی ۲درصد از تولید اقتصادی سالانه خود رسیده است و این رقم برای سوئد ۴/ ۱درصد است.
۴- چرا سوئد در ناتو نیست؟
هم برای فنلاند و هم برای سوئد، روند تصویب به طرز شگفت‌آوری طولانی بوده است. یکی از موانع بزرگ ترکیه بوده که او هم عضو ناتو است. این کشور از سوئد به‌دلیل امتناع از استرداد «تروریست‌های» وابسته به حزب شبه‌نظامی کارگران کردستان یا «پ‌ک‌ک» انتقاد کرده است. تظاهرات علیه اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سوئد، از جمله تظاهراتی که به کتاب آسمانی مسلمانان اهانت شد، به روابط بیشتر آسیب وارد کرد. یکی دیگر از اعضای ناتو، یعنی مجارستان، هنوز در پارلمان درباره عضویت سوئد در ناتو رای‌گیری نکرده است. چندی پیش «زولتان کواچ» سخنگوی دولت مجارستان، در یک پست وبلاگی، از سوئد به‌دلیل نشستن بر «تاج‌وتخت در حال فروپاشی برتری اخلاقی» انتقاد کرد و گفت که مجارستان به زمان نیاز دارد تا قبل از تصویب، «مقدار زیادی از نارضایتی» خود را با سوئد حل کند. اگرچه در ابتدا تصور می‌شد که فنلاند و سوئد مسیر یکسانی را برای عضویت دنبال خواهند کرد؛ اما مقام‌های هر دو کشور پذیرفته‌اند که احتمالا گام‌های بیشتری برای سوئد موردنیاز است. «سائولی نینیستو» رئیس‌جمهور فنلاند در کنفرانس خبری مشترک با اردوغان در آنکارا، پایتخت ترکیه و پس از تایید عضویت این کشور در ناتو گفت: «احساس می‌کنم عضویت فنلاند در ناتو بدون سوئد کامل نیست.»
