روابط میان پادشاهی نفتی با آمریکا تغییر می‌کند
امتیازات «سعودی ضعیف شده» برای ترامپ
«بن هوبارد» و «دیوید کرک پاتریک»، گزارشگران نیویورک‌تایمز در ۱۵ نوامبر، نوشتند که «سعود المعجب» دادستان کل عربستان اعلام کرد که قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول «تصمیمی فی‌البداهه» بود که در دقایق آخر از سوی تیمی گرفته شد که برای انتقال او به عربستان به ترکیه سفر کرده بودند. دادستان مزبور گفت متهمان، تیمی را برای بازگرداندن خاشقجی تشکیل دادند. این تیم به دستور معاون رئیس سازمان اطلاعاتی امنیتی سعودی تشکیل شده بود. او گفت رئیس تیم اعزامی تصمیم گرفت در صورتی که بازگرداندن او ممکن نشد وی را بکشد. به این ترتیب، جنازه خاشقجی را قطعه قطعه و به خارج از کنسولگری منتقل کردند. به گفته دادستان کل عربستان، تیم قتل گزارش گمراه‌کننده‌ای را به معاون سابق سازمان اطلاعاتی امنیتی ارائه کرد و به این ترتیب، معاون مذکور دستور تشکیل تیم قتل خاشقجی را داده بود. او ادعا کرد که ماموریت تیم اعزامی به استانبول، مذاکره بود اما در انتقال خاشقجی به خارج از کنسولگری موفق نبود.
به نوشته «هوبارد- پاتریک»، دادستان مذکور نامی از متهمان نبرد. این در حالی است که رئیس تیم «ماهر عبدالعزیز مطرب» بود که در سفرهای خارجی بن‌سلمان همواره در کنار او دیده می‌شد.
به نوشته این گزارشگران، این اولین باری است که یک مقام سعودی با تایید اعزام تیم برای بازجویی، انتقال یا قتل خاشقجی به ترکیه رسما قطعه قطعه شدن او را تایید و اعلام می‌کند. سخنگوی دادستانی عربستان اعلام کرد که تصمیم به قطعه‌قطعه کردن خاشقجی برای خروج راحت‌تر او از کنسولگری بود تا کسی شک نکند. در هرحال، همزمان با درخواست دادستان کل عربستان مبنی بر تهدید به اعدام ۶ نفر از اعضای مرتبط با قتل خاشقجی، دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد نام ۱۷ فرد سعودی را به‌دلیل مشارکت در قتل جمال خاشقچی به فهرست تحریم‌ها اضافه کرده است. در این میان نام «سعود القحطانی»، مشاور سابق دربار سعودی، «ماهر مطرب» دستیار القحطانی و «محمد العتیبی»، سرکنسول سعودی در استانبول و «ژنرال العسیری» معاون برکنارشده دستگاه اطلاعاتی امنیتی و سخنگوی ائتلاف عربی در یمن و «صلاح الطبیقی»، کارشناس پزشکی قانونی هم به چشم می‌خورد. دادستان می‌گوید نام متهمان احتمالی محکوم به اعدام را تا زمان اتمام تحقیقات نمی‌تواند اعلام کند. وزیرخارجه ترکیه نیز در واکنش به سخنان دادستان سعودی درباره خاشقجی گفت: «از همکاری درباره پرونده خاشقجی استقبال می‌کنیم.» وی در عین حال واکنش سردی به سخنان دادستان سعودی داشت و گفت که با تحقیقات طرف سعودی، به جنایتکاران اصلی نخواهیم رسید. او تاکید کرد: «برنامه قتل و قطعه قطعه کردن خاشقجی در عربستان سعودی طراحی شد.»
«هوبارد- پاتریک» می‌افزایند دادستان کل نامی از آن «رابط» یا «همدست محلی» هم نبرد؛ این رابط کسی است که می‌تواند تحقیقات را به یافتن قطعات جسد خاشقجی هدایت کند. این گزارشگران می‌نویسند وزیر خارجه ترکیه می‌گوید توضیحات عربستان «رضایت بخش» نیست. مولود چاووش اوغلو می‌گوید: «قطعه‌قطعه کردن تصمیمی فی‌البداهه و آنی نیست، بلکه تیم ابزارهای لازم برای قتل را به‌دنبال خود آورده بود. این نشان می‌دهد که آنها با طرح و برنامه هدفمند و با تجهیزات کامل برای قتل آمده بودند.»
از سوی دیگر به دلیل پیگیری‌های جدی ترکیه در مورد قتل خاشقجی یک دیدگاه دیگر هم مطرح شده است: اخراج فتح‌الله گولن برای جلب‌نظر ترکیه در پرونده قتل جمال خاشقجی. اگرچه هدر ناوئرت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روز پنج‌شنبه ۲۴ آبان گفت که این دو مساله با یکدیگر ارتباطی ندارند اما همزمان افزود که آمریکا درحال بررسی مدارکی است که ترکیه درخصوص فتح‌الله گولن، روحانی ترک تبعیدی در آمریکا ارائه کرده است. «ان‌بی‌سی» روز پنج‌شنبه گزارش داده بود که دولت آمریکا برای اینکه از فشار ترکیه بر عربستان سعودی در ارتباط با پرونده قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی، بکاهد در حال بررسی درخواست آنکارا برای اخراج فتح‌الله گولن است.
عربستان پس از خاشقجی
نیویورک‌تایمز در سرمقاله‌ای به قلم شورای دبیران در ۱۵نوامبر نوشت که یکماه و نیم پس از قتل خاشقجی همه چیز روشن است: تلاش برای بازگرداندن منتقدی که به شدت قصابی شده، مظنونان شناسایی شدند، مجازات‌های سخت داده می‌شود و در نهایت همه چیز مختومه می‌شود. محمد بن‌سلمان نیز تبرئه می‌شود. روز پنج‌شنبه عادل الجبیر، وزیرخارجه عربستان در ریاض گفت که «ولیعهد هیچ ارتباطی با این قتل ندارد.» تحریم‌های آمریکا به سطح ولیعهد و نزدیکان او نمی‌رسد. این سرمقاله می‌نویسد باور آن سخت است که هواپیمایی پر از عوامل امنیتی به استانبول پرواز کنند آن هم با این دلیل ساده که خاشقجی را «ترغیب» به بازگشت به عربستان کنند؛ فردی که روزگاری از نزدیکان دربار سلطنت بود اما به تبعیدی خودخواسته رفت. حقیقت هرگز عیان نخواهد شد به‌ویژه که دادستان کل سعودی خواستار اعدام ۵ نفر از مظنونین شده است. اما آنچه روشن است این که روابط میان این پادشاهی نفتی با ایالات‌متحده باید تغییر کند.
یک چیز تغییر کرده است. این تغییر، ترس از تروری که دربار سعودی ترتیب داد و باعث شد آمریکا هم موضع مخالف بگیرد، نیست. این تغییر اقدام عربستان در هدف قرار دادن منابع آمریکا هم نیست، بلکه آنچه تغییر کرده این است که پوشش را از تن این پادشاهی برانداخته است (داستان آن پادشاهی که عریان جلوی آینه می‌ایستاد و از پوشش خود تمجید می‌کرد). از بدو تاسیس عربستان، ایالات‌متحده و قدرت‌های غربی که تشنه نفت و گرسنه دلارهای سعودی برای سرمایه‌گذاری بودند عمدتا چشم بر سوءاستفاده‌های سیستماتیک این کشور از حقوق بشر بسته‌اند.
این روش متداول محدود به عربستان نبود؛ غرب با شوروی و ده‌ها مورد از رژیم‌های مستبد برای جلوگیری از جنگ، تضمین عرضه نفت و دیگر مواد خام و در دهه‌های اخیر برای مبارزه با تروریسم معامله کرده است. اما شاهزاده محمد بیش از اندازه جلو رفت. او برای مهار رقیب منطقه‌ای خود، جنگ یمن را آغاز کرد که به فاجعه‌ای انسانی منتهی شد چرا که از مقادیر معتنابهی از تسلیحات غربی برای ویران کردن یمن استفاده می‌کرد؛ قطر را در محاصره قرار داد و نخست‌وزیر لبنان را بازداشت کرد. اینها باعث شد که عربستان به مهم‌ترین تهدید منطقه‌ای تبدیل شود.
شورای دبیران نیویورک‌تایمز در این سرمقاله افزودند: بن‌سلمان یک رویکرد دووجهی در داخل را دنبال می‌کرد؛ از یکسو دست به اصلاحات اجتماعی زد و زنان اجازه رانندگی یافتند و از سوی دیگر، تاجران و شاهزادگان سعودی را در راستای مبارزه با فساد زندانی کرد. با وجود سوءمدیریت محمد در حکمرانی اما این وضعیت مطلوب جرد کوشنر، داماد بی‌تجربه ترامپ بود که هیچ تجربه‌ای در خاورمیانه ندارد، کوشنر و ترامپ، ولیعهد را در کنار اسرائیل دو متحد و تکیه‌گاه برای خود در برابر ایران می‌دانستند. او بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات هم هست. اولین واکنش ترامپ به قتل خاشقجی هم این بود که این قتل بر روابط نظامی دو کشور تاثیری نخواهد گذاشت. جدیدترین اقدام کاخ سفید هم منصوب کردن سفیری جدید در ریاض بود.
همیشه یکی از متداول‌ترین روش‌های ابراز نارضایتی، خروج سفیر و عدم انتصاب سفیر جدید در یک کشور است اما «جان ابوزید»، ژنرال بازنشسته با اطلاعاتی وسیع در خاورمیانه گزینه‌ای خوب است. با این حال، بسیاری در غرب نگرانی زیادی از محمد دارند. همچنین قتل احتمالا اهرم فشاری به دست ترامپ در مورد یک «سعودی ضعیف شده» می‌دهد تا مجموعه خرابکاری‌های ولیعهد را سروسامان دهد: جنگ یمن را خاتمه دهد؛ روابط با قطر را احیا کند؛ صلح در اسرائیل را برقرار سازد؛ قیمت نفت را باثبات سازد و احتمالا فرد دیگری را جایگزین ولیعهد پرخاشگر و خطرناک کند.
ارسال نظر