«دنیای اقتصاد» شامخ بهمنماه گروه خودرو را بررسی کرد
رشد تولید در میانه زمستان
شامخ بهمنماه گروه خودرو نمایانگر بهبود تصور خودروسازان از وضعیت تولیدی است؛ این در حالی است که مدیران خودرویی در شامخ ماه میانی زمستان نشان دادند که امید آنها نسبت به آینده با افت همراه است. شامخ کل گروه خودرو که در یک نگاه کلی وضعیت خودروسازان از نظر مدیران را نشان می‌دهد در بهمنماه 22/ 6واحد رشد کرده و از 2/ 52واحد در دیماه به 42/ 58واحد رسیده است. البته تا حدود زیادی می‌توان این رشد را نه به وضعیت بهمنماه بلکه به شرایط دیماه مرتبط دانست که با افت قابل‌توجهی در بیشتر فاکتورها همراه بود و حتی شامخ کل گروه خودرو با ایستادن روی 2/ 52واحد به مرز رکود رسید. با‌این‌حال شامخ بهمنماه از توازن بیشتری برخوردار است و از بین 13 فاکتور مورد بررسی، هفت فاکتور با افزایش و شش فاکتور با کاهش روبه‌رو بوده است.
فاکتورهای افزایشی شامخ گروه، مقدار تولید محصولات، میزان سفارش‌های جدید، قیمت خرید مواد اولیه، موجودی محصول در انبار، قیمت محصولات تمام‌شده، مصرف حامل‌های انرژی و میزان فروش محصولات است. همچنین فاکتورهای کاهشی نیز سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، میزان صادرات و مهم‌تر از همه انتظارات تولید آینده بوده است. همانطور که اشاره شد «انتظارات تولید آینده» یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مورد بررسی در شامخ خودرو است، چراکه به نوعی نشانگر امید خودروسازان به وضعیت تولیدی در آینده است. این شاخص در دیماه 5/ 63واحد ثبت شده بود اما در بهمنماه با 17/ 5واحد افت به 33/ 58واحد رسیده است.
اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌یافته قرار دارد. درحال حاضر شاخص شامخ برای حدود 29هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از 40 کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص بر‌اساس پایش پرسشنامه‌ای به دست می‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. در واقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»
فاکتورهایی که با ثبت بیشترین رشد تاثیر بسزایی در رشد شامخ کل گروه خودرو داشته‌اند، «مقدار تولید محصولات» و «میزان فروش محصولات» بود که به ترتیب 37/ 19 و 93/ 27 واحد افزایش را نشان می‌دهند. رشد همزمان این دو فاکتور به حدی بوده که بتواند شامخ کل گروه خودرو را تحت‌تاثیر قرار دهند. نکته قابل توجه این است که انبار خودروسازان در بهمن ماه میزبان محصولات بیشتری بوده که در کنار افت فاکتور مربوط به امید مدیران به وضعیت تولیدی در آینده، حاکی از نوعی نگاه محتاطانه تولیدکنندگان خودرو است. نرخ ارز نیز که صعود چشمگیر آن در بهمنماه به‌شدت خبرساز بود سایه خود را بر شامخ بهمنماه خودرو انداخته، به طوری که آمار و ارقام شامخ نشان می‌دهد قیمت خرید مواد اولیه در این ماه بیشترین رشد را در یک سال گذشته داشته است.
افت‌و‌خیز شامخ
همانطور که اشاره شد در شامخ بهمنماه فاکتورهای اساسی صنعت خودرو که تحت عنوان «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» بررسی می‌شود نوعی توازن در افزایش و کاهش داشته‌اند. بیشترین افزایش رخ‌‌داده بین فاکتورهای بررسی‌شده، مربوط به «میزان فروش محصولات» است؛ جالب اینکه بیشترین افت در دیماه نیز مربوط به همین فاکتور بود که به نوعی شاهدی است بر این ادعا که دلیل اصلی رشد در بیشتر فاکتورها، افت آن در دیماه بوده است. «میزان فروش محصولات» که در آذرماه رقم 46/ 63 را ثبت کرده بود در دیماه با افت قابل‌توجه 06/ 23واحدی به 4/ 40 واحد رسید؛ اما حالا در بهمنماه دوباره 93/ 27 واحد رشد را تجربه کرده و رقم 33/ 68واحد را ثبت کرد.
احتمالا دلیل اصلی افت قابل‌توجه آن در دیماه این تصور بود که به‌زودی شاهد افزایش قیمت محصولات خودروسازان خواهیم بود و بهتر است تا اعمال آن، تولید و فروش با تعلل بیشتری انجام شود؛ اما در بهمنماه بلاتکلیفی‌ها در مورد شکل عرضه خودرو و حتی نوع قیمت‌گذاری آن به اوج خود رسید، بنابراین فروش محصولات نیز تقریبا به نقطه قبلی خود بازگشت. شاهد دیگر این ادعا افزایش قابل‌توجه «مقدار تولید محصولات» است که روندی مشابه فاکتور قبلی را طی کرده و به‌رغم یک سقوط آزاد در دیماه، در بهمنماه به رقم پیشین خود نزدیک شده است. این شاخص در دیماه به کمترین میزان خود در یک سال گذشته رسید. در آبانماه این فاکتور رقم 68 و در آذرماه 46/ 63را ثبت کرده بود، اما میزان آن در دیماه با افت 16/ 21واحدی به 3/ 42واحد رسید ولی در بهمنماه دوباره توانست با رشد 37/ 19واحدی رقم 67/ 61واحد را ثبت کند. همانطور که اشاره شد روند طی‌شده برای «مقدار تولید محصولات» دقیقا مشابه «میزان فروش محصولات» بوده است.
اما رشد قابل‌توجه فروش و همچنین میزان تولید در شرایطی است که فاکتور «میزان سفارش‌های جدید» گرچه رشد داشته اما افزایش آن به میزان دو فاکتور مذکور نیست. میزان سفارش‌های جدید در دیماه رقم 8/ 55واحد را ثبت کرده بود ولی در بهمنماه با 2/ 9واحد رشد به رقم 00/ 65 رسید. احتمالا دلیل این موضوع که سفارش‌های جدید به قدر فروش یا تولید رشد نکرده این باشد که خودروسازان سفارش‌های قبلی خود را تحویل داده و به فروش رسانده باشند. سناریوی دیگر نیز می‌تواند این باشد که خبرهای مربوط به فروش یکپارچه خودرو از همین ماه آغاز شد. بنابراین احتمالا خودروسازان سعی کرده‌اند به‌رغم رشد تولید، خود را برای عرضه 500هزار دستگاه که در اسفندماه انجام می‌شود آماده کنند و سفارش‌های جدید کمتری بگیرند.
شاید شاهد اصلی این سناریو فاکتور دیگری تحت عنوان «موجودی محصول در انبار» باشد که با وجود روند کاهشی آن در ماه‌های گذشته در بهمنماه با 27/ 11واحد رشد به 67/ 51واحد رسیده است. این درحالی است که در آذرماه و دیماه رقم مربوط به این شاخص به ترتیب 38/ 40 و 4/ 40 بوده است. نکته قابل‌توجه دیگر اینکه این شاخص مرز 50 را رد کرده است که بدین معناست وضعیت درحال مثبت‌تر شدن است. رقم 50 مرز مهمی در بررسی شامخ است. در واقع رقم زیر مرز 50 در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌شده چنانچه زیر 50 باشد، اما از عدد محاسبه‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدتر شدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، عدد محاسبه‌شده چنانچه بالای 50 باشد اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.
بنابراین به‌راحتی می‌توان دید که گرچه در ماه‌های گذشته موجودی محصول خودروسازان در انبار رو به کاهش بوده، اما حالا با عبور از مرز 50 روند آن افزایشی شده است. دلیل آن از طرفی می‌تواند عرضه یکپارچه در اسفندماه باشد ولی علت قوی‌تری را نیز می‌توان در نظر گرفت. در واقع خودروسازان خوب می‌دانستند در ماه‌های پیش رو قرار است به نحوی قیمت خودرو افزایش پیدا کند و شورای رقابت نیز بارها این اطمینان را داد که در افزایش قیمت سود خودروسازان را تضمین می‌کند؛ بنابراین گرچه فروش این تولیدکنندگان افزایشی بوده اما سعی کرده‌اند که به محصول خود در انبار نیز اضافه کنند.
«سرعت انجام و تحویل سفارش» اما در این ماه با افت مواجه بوده و از 6/ 59واحد در دیماه به 67/ 56واحد رسیده که نشان از کاهش 93/ 2واحدی دارد که نشان می‌دهد خودروسازان این میزان فروش خود را که رشد قابل‌توجهی هم داشته با سرعت کمتری به دست مشتریان رسانده‌اند. «انتظارات تولید آینده» فاکتور دیگری در شامخ است که نقش مهمی در برآورد امید خودروسازان به آینده دارد. این فاکتور نیز با افت همراه بوده است و از 5/ 63واحد به 33/ 58واحد رسیده که نشان از افت 17/ 5واحدی دارد. جالب اینکه «انتظارات تولید آینده» در ماه پیش از آن نیز شاهد کاهش قابل‌توجهی بوده و از 15/ 71 واحد که در آذرماه ثبت شده بود به 5/ 63 واحد رسیده بود.
این بدان معناست که با وجود آنکه خودروسازان وضعیت تولید خود را در یازدهمین ماه از سال رو به بهبود می‌دیدند، اما امیدی هم ندارند که در آینده بتوانند این روند را ادامه دهند. احتمالا فضای بلاتکلیف تولید خودرو در ماه‌های اخیر باعث شده روند کاهشی چشم‌انداز خودروسازان به آینده تداوم داشته باشد. نکته دیگری که می‌توان سایه آن را به‌روشنی در شامخ بهمنماه خودرو دید، افزایش قابل‌توجه تورم و نرخ ارز است. رد این فاکتور را می‌توان در شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» دنبال کرد. این فاکتور در بهمنماه رقم 33/ 88واحد را ثبت کرد که بیشترین میزان در یک سال گذشته بوده است و نشان می‌دهد خودروسازان با مشکل جدی در تامین نقدینگی خرید مواد اولیه خود مواجه بوده و شدیدا تحت‌تاثیر تورم هستند. این فاکتور در دیماه روی 75 ایستاده بود که نشان از افزایش قابل توجه 33/ 13واحدی در مدت مورد بررسی دارد.
فاکتور «موجودی مواد اولیه» نیز تاییدکننده همین ادعاست چراکه این شاخص که در دیماه رقم 1/ 48واحد را ثبت کرده بود در بهمن، با شدت گرفتن آهنگ بدتر شدن وضعیت به 33/ 43واحد رسید که کمترین رقم بین ارقام منتشرشده در شامخ این ماه بوده و حاکی از افت 77/ 4واحدی در طی یک ماه است. شاخص «قیمت محصولات تولیدشده» اما در ماه میانی زمستان با رشد همراه بوده و به 33/ 68 واحد رسید که نسبت به رقم 6/ 59واحدی دیماه 73/ 8 واحد رشد کرده است. البته باید توجه داشت این ارقام ماهیت آهنگی دارند؛ وقتی رقم منتشرشده بالاتر از 50 است یعنی در هر صورت رو به بهبود بوده اما اکنون آهنگ رشد آن سریع‌تر شده است. «میزان صادرات» نیز شاخص دیگری است که در شامخ بهمنماه مورد بررسی قرار گرفته و کاهش قابل‌توجهی داشته است.
این شاخص که در آبانماه رقم 56 واحدی را که از ابتدای سال جاری بی‌سابقه بود ثبت کرده بود، در آذرماه یک سقوط آزاد را تجربه کرد و با عبور از مرز 50 به 15/ 46 واحد رسید اما با یک رشد قابل‌توجه در دیماه رقم 7/ 57واحد را ثبت کرد، اما در بهمن نیز دومین افت چشمگیر خود را طی دو ماه گذشته تجربه کرد و به 00/ 45 واحد رسید. البته اطلاعاتی در دسترس نیست که این افت صادرات از چه محلی بوده و چطور اتفاق افتاده و برای مثال صادرات خودرو و قطعات به کدام کشور قطع شده یا کاهش یافته است.
همچنین در شامخ یازدهمین ماه از سال، شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» افت داشته و از 8/ 55 واحد به 33/ 53واحد رسیده است. با‌این‌حال این رقم همچنان بالای مرز 50 قرار گرفته و نشانگر آن است که همچنان استخدام در خودروسازی‌ها افزایشی بوده اما سرعت آن کم شده است. میزان «مصرف حامل‌های انرژی» نیز آخرین شاخصی است که در شامخ بهمنماه خودروسازی‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ که رشد قابل‌توجه 2/ 9واحدی را تجربه کرده و از 8/ 55واحد به 00/ 65واحد رسیده است.
