«دنیای اقتصاد» به الزامات تحقق وعده‌های خودرویی وزیر صمت پرداخت
سد «زیان» مقابل وعده خودرویی
اما در روزی که وزیر صمت کاهش قیمت را وعده داده و با اظهارات خود تعهد جدیدی برای دولت ایجاد کرد، سایت کدال سازمان بورس در گزارشی نسبت به انتشار زیان تولید و انباشته سه خودروساز بزرگ کشور اقدام کرد. آنچه مشخص است زیان سه خودروساز بزرگ کشور دلیلی جز قیمت‌گذاری دستوری ندارد، حال آنکه وزیر صمت برخلاف وعده‌های خود، ظاهرا اعتقادی به حذف این نوع قیمت‌گذاری ندارد. فاطمی‌امین پیش از رای اعتماد مجلس به وی، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر عنوان کرده بود که دنبال قیمت‌گذاری دستوری نیست.
حالا اما در شرایطی که وضعیت خودروسازی کشور به بحران نزدیک‌تر شده و تولید محصولات ناقص و تعهدات معوق نیز روند صعودی به خود گرفته در کنار زیان تولید و انباشته، وزیر صمت وعده رشد تولید و کاهش قیمت را می‌دهد این در شرایطی است که کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تصریح کردند که در وضعیت بحرانی کنونی، هیچ راهکار دیگری جز حذف قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی واردات نمی‌تواند راهگشای تولید و بازار خودرو باشد. با این حال وزیر از عملیاتی شدن 9 طرح با هدف کاهش قیمت و رشد تولید سخن می‌گوید. طرحی که «دنیای اقتصاد» شنبه گذشته به بررسی یکی از آنها پرداخت. در این طرح قرار است برخی از مواد اولیه همچون فولاد با قیمت کمتری تامین شود تا خودروساز بتواند هزینه تولید را کاهش دهد. این طرح خود به این معناست که وزیر در کنار قیمت‌گذاری دستوری، تولید دستوری را نیز قابل اجرا می‌داند. تا اینجای کار قرار است همه‌چیز به‌طور دستوری (نه اصولی) در اختیار گرفته شود تا تولید رشد کند و قیمت نیز کاهش یابد. اینکه این شرایط تا چه زمانی دوام خواهد آورد سوالی است که پاسخ آن را با گذشت زمان باید دریافت.
اما همان‌طور که عنوان شد وعده‌های وزیر با رشد ضرر و زیان خودروسازان همخوانی ندارد. هیچ خودروسازی را در دنیا نمی‌توان یافت که ماهانه و سالانه به ثبت زیان بپردازد، اما در کنارش قیمت محصولات تولیدی خود را کاهش دهد و از سوی دیگر به واسطه نقدینگی، تولید خود را افزایش دهد. اما در کشورمان به واسطه سیاست‌های دستوری ظاهرا همه‌چیز قابل تحقق است. آمارهای ارائه شده در سایت کدال نشان می‌دهد که سه خودروساز بزرگ کشور در 6 ماهه نخست سال جاری زیان انباشته 60 هزار میلیارد تومانی را ثبت کردند که نسبت به شش ماهه سال گذشته که بیش از 39 هزار میلیارد تومان بوده، رکورد رشد 54 درصدی را شکستند.
در سه ماه بهار زیان 56 هزار میلیارد تومان ثبت شده حال آنکه در شش ماهه به بیش از 60 هزار میلیارد تومان رسیده است. این آمارها از سوی سایت کدال به‌طور سه ماهه، شش ماهه، 9 ماهه و یک‌ساله منتشر می‌شود. این در شرایطی است که آمار 6 ماهه نسبت به سه ماهه از رشد 7درصدی حکایت دارد. اما تولید نیز در سه شرکت خودروساز همچنان با زیان روبه‌رو است. طبق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان بورس، زیان تولید در 6 ماهه نخست امسال به دوهزار و 100 میلیارد تومان رسیده است. این به این معناست که با در نظر گرفتن تولید 428 هزار و 260 دستگاهی خودرو در شرکت‌های یاد شده، خودروساز به ازای تولید هر محصول به‌طور میانگین چهار میلیون و 870 هزار تومان زیان می‌کند. اما در آمارهای ارائه شده نکته مورد توجه این است که زیان تولید در 6 ماه نخست امسال نسبت به سال گذشته 62 درصد افت کرده است که این موضوع به قیمت‌گذاری محصولات خودرویی از سوی شورای رقابت برمی‌گردد.
به این‌ترتیب با توجه به آمارهای رشد ضرر و زیان خودروسازی به نظر می‌رسد 9 طرح وزیر صمت باید خیلی کارشناسی شده باشد تا منجر به صعود تولید و کاهش قیمت‌ها شود. از سوی دیگر در کنار وعده‌های وزیر، تلاش زنجیره خودروسازی کشور و مقامات مسوول برای حذف قیمت‌گذاری دستوری ناامیدانه همچنان ادامه دارد.
همان‌طور که عنوان شد بسیاری از کارشناسان با در نظر گرفتن ضرر و زیان تولید و انباشته خودروسازی معتقدند که کوتاه‌ترین و بادوام‌ترین مسیر ساماندهی تولید و بازار خودرو، حذف قیمت قیمت‌گذاری دستوری است، مسیری که وزیر صمت بیشتر به دلیل تبعات اجتماعی چندان موافق آن نیست. در این بین شاهد یک نامعادله هستیم، به طوری که دست‌اندرکاران زنجیره خودروسازی کشور و برخی از مقامات مسوول خواستار خروج دولت از تصمیمات خودرویی همچون قیمت‌گذاری خودرو هستند حال آنکه مقامات صنعتی و وزیر صمت با مخالفت سرسختانه خود در آزادسازی قیمت خودرو، مسیرهای دیگری برای ساماندهی بازار و تولید ارائه می‌کنند.
در این زمینه روز شنبه در نشست مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و فرشاد مقیمی، مدیرعامل ایران‌خودرو، مسائل و مشکلات صنعت خودرو با محوریت خروج این صنعت از نظام قیمت‌گذاری دستوری بررسی شده است. طبق اخبار مربوط به این نشست مقرر شده که کلیه اقدامات و پیگیری‌های لازم جهت حذف قیمت‌گذاری دستوری از صنعت خودرو با جدیت دنبال شود. بنابراین به نظر می‌رسد یک نامعادله در تصمیمات خودرویی در حال شکل‌گیری است. آنچه از شواهد پیداست با در نظر گرفتن واقعیات خودروسازی کشور و ورود سرمایه‌های سرگردان به بازار خودرو، دو مسیر نجات از قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی واردات می‌تواند خودرو را از بحران کنونی نجات دهد.
در این زمینه حسن کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» معتقد است که قیمت خودرو با وعده و وعید کاهش نمی‌یابد و این امر مهم نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و محاسبات کارشناسی است. به اعتقاد وی باید در ابتدا میزان نیاز واقعی بازار و توان شرکت‌های خودروساز برای تولید و عرضه خودرو مشخص شود.
به نظر کریمی‌سنجری، باید توجه شود که نیاز واقعی بازار در سال 1401 علاوه بر متقاضیانی که سال آینده به بازار ورود می‌کنند، از ناحیه تقاضای سرکوب شده در چند سال اخیر تحت فشار قرار می‌گیرد. وی به ظرفیت خالی خودروسازان به دلیل ترک خطوط تولید توسط شرکای بین‌المللی اشاره می‌کند و می‌گوید با وجود اینکه سیاست‌گذار خودرویی تمام تلاش خود را به کار گرفته نتوانسته از مسیر منابع تامین داخلی و شرکت‌های قطعه‌ساز این ظرفیت خالی مانده را فعال کند. وی به ضعف خودروسازان در نبود پلت‌فرم‌های جایگزین نیز توجه دارد و آن را عاملی می‌داند که خودروسازان نتوانسته‌اند محصولات داخلی را جایگزین محصولات مونتاژی کنند.
بحث نبود نقدینگی کافی نیز عامل دیگری است که از نظر کریمی‌سنجری شرکت‌های خودروساز را تحت فشار قرار داده و همین اتفاق سبب شده آنها با کوهی از بدهی به قطعه‌سازان روبه‌رو شوند. وی می‌گوید ویروس نبود نقدینگی به قطعه‌سازان سرایت کرده و آنها نیز در خطوط تولید خود با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. کریمی‌سنجری تاکید می‌کند در این شرایط خودروسازان نمی‌توانند تمام نیاز بازار را تامین کنند.این کارشناس خودرو معتقد است تا قیمت‌گذاری دستوری حذف نشود و برنامه‌ریزی برای واردات صورت نگیرد نمی‌توان با وعده، ورق خودروسازی را در دو سمت عرضه و تقاضا برگرداند.
رانا تنها محصول سودده
حال سراغ جزئیات عملکرد سه شرکت بزرگ خودروسازی کشور یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو می‌رویم. سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان فصل تابستان نزدیک به 2 هزار و 100 میلیارد تومان زیان تولید را در صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای 6 ماهه خود ثبت کردند. در این بین ایران‌خودرو بیشترین زیان تولید را در کارنامه خود درج کرده است. این خودروساز در بازه 6 ماهه در مجموع نزدیک به هزار و 500 میلیارد تومان زیان تولید را به خود دیده است. این زیان تولید که ایران‌خودرو متحمل شده حدود 72 درصد زیانی است که کل خودروسازی کشور از ناحیه تولید در بازه زمانی یاد شده در صورت‌های مالی خود ثبت کرده است.
خودروساز ساکن کیلومتر 14 جاده مخصوص در نیمه اول سال جاری حدود 44 هزار و 600 میلیارد تومان درآمد کسب کرد، اما در همین بازه زمانی بیش از 46 هزار میلیارد تومان هزینه تولید را تجربه کرده است. آبی‌های جاده مخصوص در نیمه اول سال جاری بیش از 191 هزار و 500 دستگاه از انواع محصولات خود را فروخته و با توجه به درآمدی که از این ناحیه کسب کرده به طور متوسط هر دستگاه محصول فروخته شده توسط این خودروساز حدود 232 میلیون تومان قیمت خورده است.
آن‌طور که مدیران ایران‌خودرو ادعا می‌کنند این خودروساز تنها در تولید رانا توانسته سود را به حساب خود واریز کند. این اتفاق در شرایطی افتاده که پیش‌تر در صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای سه ماهه در کنار رانا، آبی‌های جاده مخصوص در تولید دنا و تارا سود کسب کرده بودند. حال اما دنا و تارا از صف محصولات سودده جدا شده و خود را در صف خودروهای زیان‌ده جای داده‌اند. ایران‌خودرویی‌ها از ناحیه فروش بیش از 132 هزار و 200 دستگاه خودرو از اعضای گروه پژو حدود دو هزار و 427 میلیارد تومان زیان کرده‌اند. متوسط قیمت فروش اعضای این گروه در صورت‌های مالی ایران‌خودرو در 6 ماه اول سال حول‌وحوش 124 میلیون تومان درج شده است. فروش گروه سمند نیز برای ایران‌خودرویی‌ها همراه با ضرر بوده است.
آبی‌های جاده مخصوص تا پایان تابستان سال جاری در مجموع حدود 24 هزار و 300 دستگاه از اعضای خانواده سمند را به فروش رسانده‌اند و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو بیش از 205 میلیارد تومان ضرر کرده‌اند. متوسط قیمت خودروهای فروخته‌شده از خانواده سمند حول‌وحوش 130 میلیون تومان بوده است.
همان‌طور که ذکر شد در کنار دو گروه پرتیراژ پژو و سمند، دنا نیز به صف محصولات زیان‌ده پیوسته است.
غول آبی جاده مخصوص طی مدت زمان ذکر شده بیش از 20 هزار و 500 دنا را برای مشتریان خود فاکتور کرده است. از محل فروش این تعداد دنا آبی‌های جاده مخصوص حول‌وحوش 124 میلیارد و 44 میلیون تومان زیان دیده‌اند. آبی‌های جاده مخصوص به‌طور متوسط هر دستگاه دنا را حدود 200 میلیون تومان فاکتور کردند.
رانا که طی فصل بهار یکی از سه محصول سودده ایران‌خودرو بود در صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای 6 ماه امسال نیز همچنان در جاده سوددهی حرکت می‌کند. بررسی صورت‌های مالی ایران‌خودرویی‌ها برای بازه یاد شده نشان می‌دهد آنها از محل فروش حدود 10 هزار و 100 دستگاه رانا حول‌وحوش 80 میلیارد تومان درآمد کسب کردند. متوسط قیمت رانا بیش از 158 میلیون تومان در صورت‌های مالی ایران‌خودرو درج شده است. خودروساز ساکن کیلومتر 14 جاده مخصوص بیش از 333 میلیارد تومان زیان را در مقابل ردیف سایر محصولات درج کرده است. متوسط قیمت خودروهایی که ذیل سایر محصولات بررسی شده‌اند بیش از 232 میلیون تومان بوده است.
سود سایپا از فروش وانت پراید
حال سراغ دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی سایپا می‌رویم. خودروسازی سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور در پایان فصل تابستان زیانی حول‌وحوش 500 میلیارد تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. این میزان زیان تولید حدود 24 درصد کل زیانی را که خودروسازی کشور در بازه زمانی ذکر شده متحمل شده را شامل می‌شود. نارنجی‌های جاده مخصوص طی سه ماه ابتدایی سال جاری توانسته‌اند از ناحیه فروش حدود 171 هزار و 200دستگاه از محصولات تولیدی خود بیش از 16هزار و 500 میلیارد تومان درآمد کسب کنند. اما برای تولید این تعداد خودرو مجبور به هزینه‌کرد حول‌وحوش 17 هزار و 50میلیارد تومان شده‌اند.
سری به جزئیات افت‌و‌خیز سوددهی سایپا می‌زنیم. نارنجی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش حدود 150 هزار و 300 دستگاه تیبا بیش از 165 میلیارد و 500 میلیون زیان را در صورت‌های مالی خود ثبت کردند. در حالی که تولید پراید سواری متوقف شده است با این حال سایپایی‌ها از محل فروش 58 دستگاه از این محصول سواری حدود 138میلیون تومان سود را به حساب خود واریز کردند.
از محل فروش حدود 11 هزار و 400دستگاه وانت پراید (پراید۱۵۱) بیش از 186 میلیارد و 700 میلیون تومان سود متوجه دومین خودروساز بزرگ کشور شده است. اما شاهین محصول نوبرانه خودروسازی سایپا که از سال گذشته به سبد محصولاتی این خودروساز اضافه شد نیز با زیان به فروش رسیده است.
نارنجی‌های جاده مخصوص تا پایان فصل تابستان امسال حول‌وحوش 9 هزار دستگاه از این محصول نوبرانه خود را برای متقاضیان فاکتور کردند و با فروش این تعداد شاهین بیش از 828میلیارد تومان زیان را در صورت‌های مالی خود درج کردند.
حال سراغ پارس‌خودرو می‌رویم، این خودروساز نیز از اختلاف «مبلغ فروش» و «بهای تمام‌شده» زیانی بیش از 93میلیارد و 200 میلیون تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. سومین خودروساز بزرگ کشور طی فصل بهار در مجموع 63 هزار و 400 دستگاه خودرو فروخته است.
پارس‌خودرویی‌ها طی نیمه اول1400 از گروه Q200 بیش از 13 هزار و 600 دستگاه به فروش رساندند. از ناحیه فروش این تعداد از خانواده Q200 بیش از 126 میلیارد و 100 میلیون تومان زیان کردند. پارس‌خودرویی‌ها تا پایان فصل تابستان امسال حدود 12هزار و 400 دستگاه از خانواده S200 فروخته‌اند و از این ناحیه نیز حول‌وحوش 113 میلیارد و 300 میلیون تومان زیان کردند. متوسط قیمت فروخته شده برای انواع محصولات این دو خانواده 48 میلیون تومان درج شده است.
