المانیتور: این یک توافق تمامشده نیست
چه کسانی چوب لای چرخ توافق می‌گذارند؟
خروج چند آمریکایی از زندان اوین تنها اولین گام از یکسری اقدامات هماهنگ برای تامین آزادی دائمی آنهاست. انتظار می‌رود که بازداشت‌شدگان از جمله سیامک نمازی، مراد طاهباز و عماد شرقی، تا زمانی که منابع مالی مسدود‌شده ایران حاصل از فروش نفت به کره‌جنوبی، از این کشور به حسابی در قطر منتقل شود، در هتلی تحت نظارت ایران بمانند، روندی که افراد آشنا با آن می‌گویند می‌تواند هفته‌ها یا بیشتر به طول بینجامد. علی واعظ، مدیر گروه ایران در گروه بین‌المللی بحران که مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند، درباره «لحظه‌‌‌های آرگو» (اشاره به فیلم سینمایی آرگو محصول کشور آمریکا در سال ۲۰۱۲ است که داستان آن درباره وقایع بحران گروگانگیری در سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران است) قبل از آزادی آمریکاییها هشدار داد. واعظ گفت: «این توافق در یک زمینه بسیار ناپایدار در حال رخ دادن است» و افزود: «زمان زیادی برای اسپویلرهای (افشاگران) هر دو طرف وجود دارد تا از نهایی شدن این توافق جلوگیری کنند.»
این احتمالا شامل خصومت‌‌‌های متقابل بین نیروهای آمریکایی و نیروهای نیابتی ایران در سوریه و عراق می‌شود. همچنین، همان‌طور که همکارم جارد زوبا گزارش داد، افزایش تنش‌ها، با تجمیع نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس در بحبوحه تلاش ایران برای توقیف نفتکش‌های تجاری در ارتباط است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی گفت: در حال حاضر ممکن است خیلی چیزها اشتباه پیش بروند. عناصری که می‌‌‌خواهند این کار را مختل کنند و در چند هفته آینده دست به اقدامی از جمله دستگیری یک فرد دیگر بزنند.
سابقه‌‌‌ای برای این احتمال وجود دارد. منابع متعدد گفتند دستگیری دو آمریکایی دیگر، از جمله یک زن که بنا بر گزارش‌‌‌ها در هفته‌‌‌های اخیر دستگیر شده بود، به تاخیر در اعلام توافق کمک کرد. جارد گنسر وکیل خانواده نمازی، روز پنج‌شنبه در بیانیه‌‌‌ای، انتقال زندانیان به حبس خانگی را «در بهترین حالت، آغاز پایان» خواند و توضیح داد: «به سادگی هیچ تضمینی درباره آنچه از اینجا اتفاق می‌‌‌افتد وجود ندارد.»
طولی نکشید که توافق مبادله زندانیان خشم جمهوری‌خواهان را برانگیخت. سناتور تام کاتن از آرکانزاس در بیانیه‌‌‌ای این پیمان مبادله زندانیان را مماشات خواند که تنها ایران را جسور می‌کند. توافق برای بازگرداندن آمریکاییها به خانه شامل تسهیل دسترسی ایران به حدود ۶ میلیارد دلار سرمایه در کره‌جنوبی است. پول بلوکه‌شده فقط می‌تواند برای خریدهای مرتبط با اقلام بشردوستانه مانند غذا و دارو تحت نظارت وزارت خزانه‌داری آمریکا مورد استفاده قرار گیرد. هنری روم، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک گفت: «این پولی است که ایران باید بر اساس شرایط و قوانین تحریم‌‌‌های آمریکا به آن دسترسی داشته باشد، اما به دلیل مسائل عملی در کره‌جنوبی، به آن دسترسی نداشت.» اما جمهوری‌خواهان می‌گویند که دولت بایدن با این معامله، گروگانگیری بیشتر را تشویق می‌کند. مایک پنس، معاون رئیس‌‌‌جمهور سابق آمریکا در توییتی نوشت: چین و روسیه که آمریکاییها را گروگان نگه می‌‌‌دارند، اکنون می‌‌‌دانند که قیمت‌ها به تازگی افزایش یافته است. جیم ریش، سناتور آیداهو، در توییتی نوشت که این ترتیبات برای ایران پول بادآورده‌ای را فراهم می‌کند، همچنین سرمایه‌هایی را آزاد می‌کند که ایران می‌تواند برای ارتش، نیروهای نیابتی منطقه‌ای یا سایر فعالیت‌هایی که مخرب خوانده می‌شود مانند تامین مالی هواپیماهای بدون سرنشین مسلح استفاده کند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، از این توافق به عنوان توافقی که به ایران هیچ‌گونه تخفیف تحریمی اعطا نمی‌کند، دفاع کرد. او به خبرنگاران گفت: «ما روی بازگرداندن شهروندانمان به خانه‌‌‌هایمان تمرکز کردیم، اما به اقدامات قوی علیه سایر فعالیت‌‌‌های ایران که ما و بسیاری از کشورهای دیگر عمیقا به آن اعتراض داریم، ادامه می‌‌‌دهیم.»
مبادله برنامه‌ریزی‌شده زندانیان، شامل ساکنان دائم ایالات متحده نمی‌شود که به‌رغم شباهت پرونده آنها به طاهباز، نمازی و شرقی، توسط وزارت خارجه آمریکا عنوان «به اشتباه بازداشت شده» بر آنها اطلاق نمی‌شود. (قانون لوینسون، به نام باب لوینسون، مامور بازنشسته FBI، که در ایران ناپدید شده است، می‌گوید که تعیین بازداشت غیرقانونی می‌تواند هم برای شهروندان ایالات متحده و هم برای ساکنان دائم قانونی اعمال شود.)
با توجه به تعهد راب مالی به عنوان فرستاده ویژه مبنی بر اینکه ایالات متحده کسی را از نظر دور نمی‌دارد، مانند سال ۲۰۱۶ که سیامک نمازی تنها آمریکایی بود که به کشورش بازنگشت، کنار گذاشتن آنها از این توافق برای خانواده‌هایشان تعجب‌آور بوده است.خانواده شهاب دلیلی روز جمعه مقابل کاخ سفید تظاهرات کردند. ناخدای بازنشسته کشتیرانی سال ۱۳۹۵ دو سال پس از مهاجرت به آمریکا به همراه خانواده‌اش در تهران بازداشت شد. همسرش ناهید خزایی در مصاحبه‌ای در ماه ژوئن به من گفت که با بازداشت او خانواده به اطلاع عموم رساندند تا اطمینان حاصل شود که «وقتی گروگان‌ها را آزاد می‌کنند، کسی نتواند به من بگوید که از شهاب اطلاعی نداشته است.»
خزایی اما روز پنج‌شنبه ناامید شد زمانی که بلینکن، در مورد شهروندان مقیم ایالات متحده که در ایران بازداشت شدهاند، پرسید: «من از وجود این پنج شهروند آمریکایی خبر ندارم.» علاوه بر دلیلی، حداقل یک بازداشتی دیگر نیز وجود دارد که به طور علنی شناسایی شده و دارای اقامت آمریکاست. جمشید شارمهد در ماه فوریه به اعدام محکوم شد. شارمهد، پیش از بازداشت در جنوب کالیفرنیا زندگی می‌کرد.
همزمان با گزارش المانیتور، جان کربی هماهنگ‌‌‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه در رابطه با آزاد شدن ۶ میلیارد دلار از دارایی‌‌‌های ایران از کره‌جنوبی مدعی شد: مذاکرات درخصوص آزادی و بازگرداندن زندانیان آمریکایی در ایران به وطن ادامه دارد. سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از آزادی جاسوسان آمریکایی از زندان در ایران استقبال کرد.
این مقام ارشد کاخ سفید همچنین از پاسخ دادن به اینکه آیا تبادل زندانیان بخشی از تفاهم گسترده‌‌‌تر میان آمریکا و ایران برای کاهش تنش است، خودداری کرد اما گفت: من در این خصوص اظهارنظر نمی‌کنم زیرا ما هنوز در حال مذاکره فعال هستیم و این توافق تکمیل نشده است. آنها فقط از زندان خارج شدهاند. این افراد هنوز از ایران خارج نشده‌اند. کربی تصریح کرد: بنابراین فکر می‌‌‌کنم هر چه جزئیات کمتری منتشر کنیم، بهتر است. مذاکرات با ایرانی‌ها در مورد اینکه چگونه می‌توانیم این آمریکاییها را به خانه برگردانیم همچنان در جریان است و من فقط نمی‌خواهم در خصوص این روند اظهارنظر قطعی کنم. بنابراین ما در ارائه جزئیات محدود هستیم.
پیتر استانو، سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در گفت‌‌‌وگو با صدای آمریکا اظهار کرد: ما از آزادی چهار آمریکایی از زندان اوین که اکنون در حبس خانگی به سر می‌‌‌برند، استقبال می‌‌‌کنیم. ما می‌‌‌دانیم که پنجمین شهروند آمریکایی قبلا در بازداشت خانگی بود. پیتر استانو افزود: امیدواریم که آنها به زودی به خانواده‌‌‌های خود بپیوندند.
از سوی دیگر، وزیر خارجه ایران هم گفت: علاوه بر استمرار فرآیند خنثی‌‌‌سازی تحریم‌‌‌های غیرقانونی، هیچ‌گاه مسیر مذاکره و دیپلماسی ترک نشده است. حسین امیرعبداللهیان در توییتی نوشت: از ابتدای کار دولت بر دیپلماسی پویا برای کسب حداکثری منافع ملی و احقاق حقوق ملت بزرگ ایران تاکید شد. علاوه بر استمرار فرآیند خنثی‌‌‌سازی تحریم‌‌‌های غیرقانونی، هیچ گاه مسیر مذاکره و دیپلماسی ترک نشد. تلاش‌‌‌ها تا کسب نتایج نهایی و احقاق کامل حقوق ایران ادامه دارد.
