نورنیوز: فضای مثبت در نشست پنجم تهران-ریاض حاکم بود
احتمال دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان
بر اساس گزارش سایت نورنیوز نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، در جریان پنج دور گفتوگوهای صریح انجام شده، در مورد چالش‌های اصلی در مسیر از سرگیری روابط دو کشور تبادل نظر شده است. مقامات ارشد دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران و رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان به عنوان نمایندگان تام‌‌‌الاختیار دو کشور در جلسات شرکت کرده‌‌‌اند. بر اساس عکس منتشر شده سعید ایروانی و خالد الحمیدان در سمت چپ و راست مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق قرار گرفته‌اند. این نخستین بار است که عکسی از این گفتوگوها و دو مذاکره‌کننده ایرانی و سعودی منتشر می‌شود.
اگرچه هنوز اخبار رسمی در مورد محتوای آخرین دور گفتوگوها و توافقات احتمالی منتشر نشده اما اطلاعات رسیده به نورنیوز حاکی است که فضای مثبت نشست اخیر امیدواری‌‌‌ها برای گام نهادن دو کشور در مسیر از سرگیری روابط را افزایش داده است. با توجه به شکل‌‌‌گیری فضای مفاهمه و گفتوگوهای سازنده میان نمایندگان دو کشور، پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک زمینه برگزاری جلسه مشترک میان وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی فراهم شود.
گام مهمی که نوید دهنده پیشرفت در مذاکرات و انتقال گفتوگوها از سطوح امنیتی به مرحله نشستهای سیاسی است که می‌تواند مقدمات احیای روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌های دو کشور در مشهد و جده را به دنبال داشته باشد.
فضای مثبت گفتوگوها
همزمان با انتشار اخبار دیدار پنجم مقامات امنیتی ایران و عربستان در بغداد، خبرگزاری روسی اسپوتنیک نیز گزارش داد که دور پنجم گفتوگوهای میان ایران و عربستان پنج‌شنبه در بغداد و در فضایی بسیار مثبت برگزار شده است. در همین ارتباط یک منبع دیپلماتیک آگاه به خبرگزاری روسی اسپوتنیک اعلام کرد که پنجمین دور گفتوگوهای ایران و عربستان سعودی روز پنج‌شنبه با حضور نماینده دولت عراق در بغداد برگزار شد و فضای جلسه بسیار مثبت بود.
به گزارش خبرگزاری فارس، این منبع در پاسخ به سوالی درباره پروندههای مطرح شده در جلسه مذکور گفت: دو هیات روی بیشتر پروندههای منطقه و همچنین پرونده روابط دوجانبه و امنیت منطقه خلیج (فارس) صحبت کردند.
«فؤاد حسین» وزیر خارجه عراق در سفر ۲۴ فروردین خود به تهران در نشستی خبری در پاسخ به سوالی درباره دور پنجم گفتوگوهای ایران و عربستان تاکید کرد: این گفتوگوها ادامه داشته و برای مدتی متوقف شد. امیدواریم دور بعدی این گفتوگوها بین ایران و عربستان برگزار شود. مشخص است که گفتوگو تا الان در چارچوب مشارکت دستگاه امنیتی دو طرف بوده است و از سمت ایران نمایندگانی از وزارت خارجه بوده‌‌‌اند ولی چارچوب گفتوگوها بین دستگاه‌های امنیتی بوده است. برخی مسائل وجود دارد که باید مطرح شود. امیدوارم به‌زودی نشست بعدی برگزار شود.
فؤاد حسین گفته بود: گمانه‌زنی‌‌‌هایی درباره زمان آن مطرح شده است ولی به صراحت نمی‌توانم درباره زمان نشست بعدی صحبت کنم، ولی طرفین این تمایل را دارند نشستهای خود را ادامه دهند.
«برهم صالح» رئیس‌جمهور عراق برای اولین بار در ماه مه سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که عراق میزبان گفتوگوهای ایران و عربستان خبر داد و تاکنون چهار دور از این مذاکرات بین ایران و عربستان به میزبانی بغداد برگزار شده است. «قاسم الاعرجی»، مشاور امنیت ملی عراق هم ابراز امیدواری کرده بود که دور پنجم مذاکرات ایران و عربستان در بغداد به بازگشایی سفارت‌‌‌های ایران و عربستان منجر خواهد شد. وی در پاسخ به سوالی درباره پرونده‌هایی که دو طرف بررسی کردند، افزود که اکثر پروندههای منطقه علاوه بر پرونده روابط دوجانبه و امنیت منطقه و کشورهای عضو شورای همکاری مورد بررسی قرار گرفت.
یک سال مذاکرات
دور پنجم مذاکرات ایران و عربستان سعودی پیش‌تر همزمان با دو رویداد مهم، نخست اعدام ۸۱ شخص در عربستان سعودی به اتهام تروریستی که نیمی از آنها از شیعیان بودند و دوم حمله موشکی ایران به اربیل به بهانه حمله به مقر موساد در این شهر، به تعویق افتاده بود. ایران و عربستان از سال ۲۰۱۶ روابط دیپلماتیکی ندارند. دو کشور پیش از این ۴ دور از گفتوگوها را در بغداد و برای حل اختلافات فیمابین برگزار کرده بودند. این گفتوگوها از فروردین تا شهریور ۱۴۰۰ برگزار شد.
پس از پایان دور چهارم مذاکرات دو کشور، روند صدور ویزا برای سه دیپلمات ایرانی برای حضور در دفتر نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی (OIC) در جده عربستان فراهم شد و این سه دیپلمات دی ماه ۱۴۰۰ عازم محل ماموریت شدند.
نخستین بار روزنامه «فایننشال‌‌‌تایمز» گزارش داد که مقامات ارشد جمهوری اسلامی و عربستان‌‌‌سعودی، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴، ۹ آوریل ۲۰۲۱- ۲۰ فروردین۱۴۰۰ در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌‌‌اند.
چند روز بعد از انتشار عمومی این خبر و تحلیل و تفسیرهای مختلف، محمد بن‌‌‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی بامداد چهارشنبه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۰- ۲۸ آوریل ۲۰۲۱ در گفتوگو با شبکه العربیه در پاسخ به پرسشی درخصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران، گفت: «ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم.» ولیعهد عربستان اضافه کرد، «ما خواهان آن نیستیم وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم.» او تاکید کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند. بن‌‌‌سلمان همچنین با بیان اینکه عربستان‌‌‌سعودی به‌‌‌دنبال خصومت دائمی با ایران نیست، گفت: «اما هرگونه بهبود در روابط بین دو کشور مشروط به تغییر رفتار ایران خواهد بود.»
ولیعهد سعودی مجددا در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۴۰۰ در گفتوگو با مجله آتلانتیک گفت که ریاض به مذاکرات خود با ایران ادامه خواهد داد و امیدوار است که این مذاکرات به جایی برسد که برای هر دو کشور خوب باشد و آینده روشنی برای عربستان سعودی و ایران رقم بزند. وی افزود: فکر می‌‌‌کنم هر کشوری در جهان چه ایران چه هر کشور دیگری که بمب هسته‌‌‌ای داشته باشد، خطرناک است و ما نمی‌‌‌خواهیم شاهد یک توافق هسته‌‌‌ای ضعیف باشیم، زیرا در نهایت به همان نتیجه منجر خواهد شد. ولیعهد عربستان ادامه داد: ایران کشور همسایه است و برای همیشه همسایه ما باقی خواهد ماند و ما نمی‌توانیم همدیگر را نابود کنیم، بنابراین بهتر است که مسائل را حل کنیم و راه‌‌‌های همزیستی را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
ایران نیز در طول این یکسال روند گفتوگوها با عربستان سعودی را مثبت ارزیابی کرده است. در همین خصوص سعید خطیب‌‌‌زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران با بیان اینکه مقامات عربستان سعودی باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران بر اساس مواضع اصولی خود، همواره خواهان حفظ صلح و امنیت منطقه خلیج فارس توسط کشورهای منطقه بوده است، گفت: ما همواره از گفتوگو برای دستیابی به نتایج ایجابی استقبال کرده و نگاهمان به مذاکره با عربستان مثبت است.
