وجوه مشترک ریزش‌های مشابه بررسی شد
سد رونق در بورس
علی محمدی/دنیای اقتصاد
بازار سهام طی معاملات این هفته به رغم دارا بودن یک روز کاری کمتر همچنان با خروج پول سهامداران حقیقی و فروش در نبرد است. بورس تهران معاملات تابستان را در حالی آغاز کار کرده که برداشت‌های متفاوت از نتا‌یج انتخابات، فضایی پرنوسان را در تالار شیشه‌ای رقم زده، تا جایی که مثبت و منفی بودن بازار به یک تار مو گره خورده است. از پنجم خردادماه که شاخص کل کانال ۲.۱میلیون واحد را از دست داد، جو حاکم بر دادوستدهای بورسی سبب ماندگاری شاخص در زیر کانال ۲.۱میلیون واحدی و عدم تغییر معنادار آن طی این مدت شده است. آنچه در بازار سهام از ابتدای سال و فصل بهار گذشته نشان می‌دهد افت ارتفاع حدود ۶درصدی شاخص کل، نتیجه‌ای جز ریزش شتا‌بان قیمت سهام، افزایش بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، واگرایی و فاصله بازده بورس از افزیش نرخ تورم کالاهای مصرفی در فصل بهار، کسری بودجه دولت و التهاب ممتد در فروش سهام از سوی سهامداران خرد و حقیقی در بر نداشته است. علاوه‌بر عوامل فوق، انتظارات بی‌پایان سهامداران در خصوص فعالیت در فضایی روشن و قابل پیش‌بینی در افزایش تب‌وتا‌ب بازارها و نحوه هدایت پول به بازارهای سرمایه‌گذاری، موثر بوده است.
آلارم ریزشی
به بیانی دیگر شیب تند انتظارات و حرکت در مسیری مبهم بر سرد شدن بازار دامن زدند و همراه با برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی منجر به ثبت یکی از بزرگ‌ترین ریزش‌های شاخص کل با افت ۶.۸۷درصدی طی ۶ سال گذشته شدند. البته در بهار ۱۴۰۰ شاخص کل در حدود ۱۰.۶۳درصد از ارتفاع خود را از دست داد اما از سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۲ بازدهی بهارانه نماگر اصلی بورس مثبت ثبت شده است. با مقایسه این دو سال (که در آنها بورس عملکرد تا حدودی مشابه را به نمایش گذاشته) و بررسی شرایط موثر بر بازدهی منفی فصلی بورس می‌توان به یک نکته مهم اشاره کرد. هم در سال ۱۴۰۰ و هم در سال ۱۴۰۳ بازارها با دو موضوع مهم دست‌وپنجه نرم می‌کردند. طی این دو سال بازار سهام با ریسک‌های بینالمللی زیادی مواجه شد که اثرات پررنگی بر روند بازار سرمایه ایفا کردند. در سال ۱۴۰۰مباحث مرتبط با برجام همچنان بر اخبار اقتصادی سایه افکنده بود.
در بهار آن سال به دلیل رو به پایان بودن دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی، بر ابهامات رفت‌وبرگشت‌های برجامی افزوده شد. تیم روحانی سرنوشت برجام را تا حدودی به دولت بعدی گره زد. اخبار برجامی در فصل بهار حتی انعکاسی در فضای انتخابات داشت و به نظر می‌رسید دولت سیزدهم کار ناتمام روحانی را تمام کند. این موضوع چشم‌انداز همه بازارها را مبهم جلوه داد و سرمایه‌گذاران را به لاک دفاعی هدایت کرد تا هم دست به ماشه فروش ببرند و هم با احتیاطی مضاعف، نظاره‌گر معاملات بازارها از دور باشند.
این اتفاق امسال نیز مجددا تکرار شد، البته نه در موضوع برجام. از منظر بینالمللی، با بالاگرفتن تنش‌ها در منطقه و پس از آن به شهادت رسیدن رئیس‌جمهور، بازار سهام یک پیام منفی به سرمایه‌گذاران مخابره کرد و آن اصرار سهامداران برای خروج از بازار بود. در بهار ۱۴۰۳، ۱۲هزار و ۶۶۵میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است. در سال ۱۴۰۰ نیز طی همین مدت مبلغی به میزان ۱۹هزار و ۲۳۲میلیارد تومان از بازار خارج شده است. بنابراین به طور مشخص مشاهده می‌کنیم که ریسک سیاسی تا چه میزان می‌تواند بر افول بورس رنگ بپاشد.
با بررسی جوانب مشترک طی این دو سال یک نکته مهم دیگر نیز خودنمایی می‌کند. رفتار هیجانی سهامداران برای فروش سهام در هر دو دوره کاملا نمایان است. بورس تهران گرم‌ترین روزهای تاریخ خود را تا مرداد ۹۹ سپری کرد. شاخص‌کل بورس تهران در پایان معاملات روز ۱۹ مرداد ۱۴۰۰ توانست در ارتفاع ۲میلیون و ۷۸هزار واحدی بایستد و در کمتر از ۵ ماه در سال ۹۹، نماگر اصلی بازار سهام توانسته بود بازدهی خارق‌العاده ۳۰۵درصدی را ثبت کند؛ اما پس از سقوط سنگین بورس، شک و تردیدها در اتمسفر بورس تهران مشهود بود. در سال ۱۴۰۰ به دلیل ریزش بورس در مرداد ۹۹، تازه‌واردهای بورسی از ترس ریزش بیشتر قیمت سهام، خروج از بازار را در اولویت برنامه‌های خود قرار دادند. امسال نیز بعد از اتفاقات سیزده فروردین و حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه، سهامداران مجددا واکنش‌های هیجانی را در دستور کار قرار دادند.
به همین دلیل حتی در روزهایی که بازار با سبزپوشی کار خود را خاتمه داده است، می‌بینیم که خروج پول حقیقی‌‌ها از تالار شیشه‌ای سرعت گرفته است. شروع ناامیدکننده بازار فردای آن روز (۱۴ فروردین) و نوسانات معنادار شاخص پس از آن پیش‌بینی دادوستدها حتی در بازارهای موازی برای معامله‌گران را به امری سخت و رخوت‌بار تبدیل کرد. با افزایش فشارهای موجود به‌طور بالقوه از التهاب قیمت‌ها کاسته نشد و نوعی رکود و انتظار جایگزین رونق و سناریوهای خوشبینانه شد. مقایسه دو سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳ نشان می‌دهد طی این دو سال نرخ دلار متفاوت از سال‌های قبل از آن بوده است. در بهار ۱۴۰۰ بازدهی دلار کمتر از یک درصد و حدود ۰.۵۷ درصد ثبت شده؛ این در حالی است که بهار ۹۹ دلار رشدی بیش از ۲۴درصدی را به نمایش گذاشته است. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه نیز حاکی از این است که ریسک‌های سیاسی به دلیل اینکه چشم‌انداز مثبتی پیش روی متغیرهای اثرگذار بر بازارها به تصویر نمی‌کشند، نقش مهمی در رفتار معامله‌گران ایفا می‌کنند. متناسب با این فضا، فعالان بورس تهران طبیعتا رفتار خود را با این شرایط هماهنگ کرده و با پیشروی تنش‌های بیرونی و فارغ از معیارهای تحلیلی و ارزندگی، استراتژی احتیاط را پیشه کرده‌اند.
