گمانه‌زنی‌های جدید از تداوم نوسانات منفی
بورس در گوشه رینگ
عكس:علی محمدی
این روزها بورسیها بیش از هر زمان دیگری با ابهامات وضعیت متغیرها مواجه هستند. این عامل سبب شده در روزهای اخیر رغبت رخت‌بسته از چرخه معاملات را به‌کرات مشاهده کنیم. به همین دلیل است که ترس از کاهش بیشتر ارزش پول ملی و سرعت بخشیدن به این اتفاق توسط بازار سرمایه تا حدود زیادی بر «ارزندگی سهام» که کارشناسان به آن باور دارند سایه افکنده است. بررسی‌ها از روند دادوستدهای معامله‌گران نشان می‌دهد در بازار مذکور نااطمینانی و تردید افزایش یافته است و همان‌طور که قابل‌پیش‌بینی بود حواشی جنگ میان فلسطین و رژیم صهیونیستی باعث شد شاخص کل بورس تهران تا مرز از دست دادن کانال ۲میلیون واحدی پیش رود. با بررسی روند دادوستدهای بازار سهام در دوره‌هایی که ایران به هر نوعی درگیر حواشی ناآرامی‌های کشورهای دیگر بوده است، می‌توان دریافت که پول به‌سرعت از بازار خارج و راهی بازارهای موازی به‌ویژه ارز و طلا شده است.
به عنوان مثال در آغاز جنگ اوکراین و روسیه، بازار سهام متاثر از شوک‌های ناشی از این رخداد بین‌المللی، برای مدتی افزایش خروج پول حقیقی را تجربه کرد؛ اما به‌مرور و با افزایش درگیری‌ها میان روسیه و اوکراین و افزایش تنش‌ها بر سر انتقال گاز روسیه به اروپا، قیمت هاب اروپا افزایش بسیار شدیدی یافت و قیمت نرخ خوراک به بیش از ۴۵سنت به ازای هر مترمکعب رسید. قیمت هنری هاب، هاب گازی آمریکا، نیز به طور متوسط در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۵سنت بود. پس از آن و با تغییر ریل قیمت کامودیتیها، بورس تهران توانست به وضعیت عادی بازگردد. اکنون نیز بازار سهام مجددا وارد تجربه‌ای مشابه شده است.
نخستین واکنش بازار مذکور نسبت به جنگ غزه بسیار متفاوت از بازارهای موازی بود. درحالی‌که بازارهای طلا و سکه تنها در ۲۴ ساعت رشد بیش از ۴درصدی را ثبت کردند، دلار نیز بعد از ۳ ماه و نیم به کانال ۵۲هزار تومان سرک کشید. اما نخستین واکنش بورس نسبت به این وقایع سبب شد یک روز بد تاریخی دیگر در این بازار رقم بخورد و شاخص کل با ریزش ۲.۵درصدی در یک روز، تا مرز از دست دادن ابرکانال ۲میلیون واحدی عقبگرد نشان دهد. اما بازار سهام در دومین روز از آغاز جنگ جدید، تغییر ریل داد و توانست اندکی خود را بالا بکشد. اگرچه رشد ۰.۲۲درصدی نماگر اصلی بازار رشدی غیرمحسوس به حساب می‌آید اما توقف در باند ریزش تا حدود زیادی می‌تواند از نااطمینانی موجود بکاهد.
چراغ قرمز بورس
گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه نشان می‌دهد با توجه به افزایش قیمت دلار و ایجاد موج جدید انتظارات تورمی، می‌توان انتظار رشد بیشتر قیمت سهام را داشت. این مساله از آن جهت اهمیت دارد که وزن روانی دلار در اذهان عمومی و فعالان اقتصادی، به‌خصوص سرمایه‌گذاران بورسی، بسیار سنگین است، از این‌رو اصلا بعید نیست که با تداوم افزایش قیمت دلار در بازار آزاد و از بین رفتن شکاف قیمتی ارز رسمی و بازار آزاد، وضعیت بورس بهتر شود.
۹روز از درگیری شاخص بازار سهام با سطح ۲.۱میلیون واحدی می‌گذرد و نماگر مزبور درنهایت موفق به عبور از این مرز روانی نشده و فعلا در عبور از این کانال ناکام بوده است. ترکیب مقاومت نموداری همراه با تشدید ریسک‌های حاکم بر بازار، وضعیت فضای اقتصاد کلان کشور، جهش ارز و بحران احتمالی که به منزله اوضاع نامساعد «ریال» در ماه‌های آتی تلقی می‌شود، موجب شده از خوش‌بینی قبلی مبنی‌بر امکان تداوم ورود به فاز صعودی طی هفته‌های آینده کاسته شود. از سوی دیگر برخی از تحلیلگران بازار سرمایه بر این باورند که تداوم سیر صعودی نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی افراد را به سمت بازارهای موازی هدایت می‌کند تا از گزند کاهش ارزش پول خود در امان بمانند. از این‌رو سایه ریسک‌های متعدد و متنوع بر سر بورس تهران نمی‌گذارد این بازار به‌عنوان یکی از «بازارهای پول‌‌‌‌‌‌‌پذیر» از وضعیت به وجود آمده منتفع شود.
به همین دلیل است که در روزی که بازارهای دلار، طلا و سکه افزایش قیمت محسوس را در کارنامه خود ثبت کردند، بورس بسیار ناامیدکننده و رو به افول ظاهر شود. در همین رابطه فردین آقابزرگی با اشاره به تجربه‌های مشابه بازار سهام در مواجهه با تنش‌های بین‌المللی، اظهار کرد: با توجه به تکرار تجربه‌های مختلف می‌توان این‌طور نتیجه‌گیری کرد که دو عامل رشد قیمت دلار و تشدید انتظارات تورمی به‌مرور سبب افزایش قیمت کالاها و رونق بازار سرمایه شود. این اتفاق شاید با تاخیر رخ دهد اما بورس نیز همانند بازارهای موازی چاره‌ای جز این ندارد که خود را با شرایط تورمی وفق دهد.
در سال گذشته نیز همزمان با تشدید انتظارات تورمی، بورس در مسیر افزایشی گام نهاد و توانست تا کانال ۲.۵میلیون واحد افزایش ارتفاع دهد؛ اما وقتی به دلیل کنترل تورم از شیب انتظارات تورمی کاسته شد، مشاهده کردیم بازار سهام از رالی صعودی که در پیش گرفته بود بازماند. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که افت انتظارات تورمی از میانه‌های اردیبهشت و همچنین سیاستگذاری‌های دستوری، به عنوان دو عامل بازدارنده، توانستند ترمز افزایش قیمت سهام را بکشند.
به گفته این کارشناس، اگر دلار به روند افزایشی ادامه دهد باید دید چه زمانی فعالان اقتصادی حاضر خواهند شد سرمایه خود را وارد بورس کنند؟ طی روزهای گذشته از قدرت تاثیرگذاری برخی از محرک‌‌‌‌‌‌‌ها، از جمله قیمت جهانی کامودیتیها، کاسته شده است. گمانه‌زنی‌های فعالان بازارهای جهانی حاکی از آن است که با احتمال افزایش نرخ بهره آمریکا، بازار کامودیتی حتی ریزش قیمت را تجربه کند. بنابراین نگرانی از رکود اقتصاد جهانی با توجه به چشمانداز سیاست‌های انقباضی فدرال‌رزرو و بانک‌های مرکزی دنیا، افت قیمت کامودیتیها را به سناریویی محتمل مبدل خواهد کرد. بنابراین تنها محرک قدرتمند برای بورس، نرخ ارز در بازار آزاد و اجازه تنفس به ارز مورد معامله صنایع است.
اگرچه از رفتار معامله‌گران می‌توان ترس را به‌وضوح مشاهده کرد اما نمی‌توان به طور قطعی در خصوص استراتژی فعالان اقتصادی صحبتی به میان آورد، به خصوص آنکه وضعیت اقتصادی کشور متاثر از تنش‌های بین‌المللی در ابهام مطلق به سر می‌برد. در این میان همچنان بورسیها از کانال‌های بالاتر می‌‌‌‌‌‌‌ترسند و به دنبال بهانه‌‌‌‌‌‌‌ای پرقدرت‌‌‌‌‌‌‌تر برای ورود سرمایه‌‌‌‌‌‌‌های جدید به گردونه معاملات سهام هستند. حالا باید دید فعالان بازار سهام با تحلیل وضعیت جدید، چه راهبردی برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌های خود می‌‌‌‌‌‌‌گیرند. او در ادامه افزود: در حال‌حاضر به نظر می‌رسد روند بازار سهام نوسانی ادامه یابد، اما بعید به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شاهد صعود پرمقدار در شاخص‌‌‌‌‌‌‌های بورسی باشیم. وضعیت بازارهای موازی نیز تا حدود زیادی در سمت‌وسوی نماگرهای سهامی موثر خواهد بود.
البته اگر بخواهیم نگاهی دقیق‌تر به عوامل شکل‌دهنده به روند بازار سهام داشته باشیم، باید موضوع را این‌طور مورد بررسی قرار دهیم که نگاه بازار به وضعیت رقبایش، به عنوان قدیمی‌ترین عامل موثر در قیمت‌ها، طی سال‌های گذشته بورس را تحت‌تاثیر قرار داده است. به گفته فردین آقابزرگی، حتی بر سهامداران غیر‌حرفه‌ای نیز مسلم شده که بورس تا چه میزان متاثر از وضعیت متغیرها و اخبار اقتصادی و غیراقتصادی می‌تواند ریزش‌های پی‌درپی را به سهامداران تحمیل کند. بورس اکنون در مدار اصلاح کامل به سر می‌برد و شرایط متزلزل کنونی با سیاستگذاری‌های جدید و ناگهانی حتی می‌تواند به‌مراتب بدتر شود. قبل از آغاز جنگ غزه نیز دخالت دولت در بازار مانع از خیزهای افزایشی شده بود.
به همین دلیل تا زمانی که رد پای دولت در بازار سهام دیده شود و عمده بازیگران بورسی در نقش حقوقی‌ها ظاهر شوند، نمی‌توان انتظار بهبود اوضاع را داشت. فارغ از این مساله، به دلیل تنش‌های بین‌المللی ترسیم چشمانداز در کوتاه‌مدت عملا غیرممکن شده است. با توجه به وضعیت چند ماه گذشته بازار و ناهنجاری‌های حاکم بر بازارهای جهانی، به نظر می‌رسد بورس روزهای نوسانی و منفی را پشت سر بگذارد. طی دست‌‌‌کم ۳سال گذشته، پارامترهای شوک‌‌‌آور شامل «سیاستگذاری‌های خلق‌الساعه» هزینه‌های سرسام‌آوری در سرمایه‌گذاری سهامی به دنبال داشته است. این امر باعث شده مشکلات بازار به قوت خود باقی بمانند. برآیند اظهارات کارشناسان بورسی نشان می‌دهد انتظار خروج پول حقیقی و رکود فراگیر در بخش ارزش معاملات بیش از قبل شده است، بااینحال این مهم بر ورود پول دلالت نمی‌کند.
به طور طبیعی ارزش معاملات در شرایط رکودی در سطوح نازلی قرار می‌گیرد. این موضوع نشانگر توقف ورود پول است اما با چراغ سبز یک محرک احتمالی (گزارش ۶ماهه شرکت‌ها) می‌تواند به سطوح بالاتر برسد. آنچه در حال حاضر اهمیت دارد این است که ارزش معاملات به صورت تدریجی افزایش یابد. بنابراین انتشار گزارش عملکرد ۶ماهه شرکت‌ها می‌تواند به عنوان یک متغیر مهم در این بخش عمل کرده و سطوح ناامیدکننده کنونی را افزایش دهد. از سوی دیگر باید دید با احتمال تشدید سیاست انقباضی از سوی فدرال‌رزرو، بهای طلا در بازارهای جهانی در چه مسیری حرکت خواهد کرد. بسیاری از سهام موجود در بورس تهران به سیاست‌های اتخاذشده فدرال‌رزرو و شرایط حاکم بر بازارهای جهانی مرتبط هستند.
