دلایل نوسان غیرقابل پیش‌بینی بازار سهام بررسی شد
دیوار متزلزل بورس
عكس: صبا طاهریان
بازار سهام روز سه‌شنبه را با رشد ۱۳هزار و۳۳واحدی پایان داد. در روزی که تغییرات میانگین وزنی قیمت‌ها در این بازار به افزایش ۵۷/ ۰درصدی شاخص کل انجامید سطح نماگر مذکور به محدوده ۲میلیون و ۲۸۸هزار واحد رسید. روند صعودی روز گذشته قیمت‌ها در بورس پس از آن شروع شد که در روزهای پایانی هفته قبل کارشناسان بازار سرمایه نسبت به واکنش منفی سهامداران در خصوص گزارش‌‌‌‌‌‌‌های مالی ارائه‌شده ابراز نگرانی کرده بودند. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که عملکرد مثبت اکثر سهام در ماه‌های فروردین و اردیبهشت و حاشیه سود این شرکت‌ها در نهایت نتوانسته خریداران سهام را مجاب به حضور پر‌رنگ در این بازار کند. با‌این‌حال آن دسته از سهامدارانی که در روزهای شنبه و یکشنبه از موضع خرید سهام عقبنشینی کرده بودند در روز گذشته مجددا حواس خود را به این بازار معطوف کردند.
بررسی‌‌‌‌‌‌‌ها هم‌اکنون حکایت از این واقعیت دارد که با وجود دو روز مثبت در این بازار اوضاع روانی حاکم بر بورس تا حدودی متزلزل شده است و فعالان آن بیش از گذشته تمایل به پیاده کردن استراتژی احتیاط پیدا کرده‌اند. همین امر سبب شد در ۱۶روز معاملاتی گذشته ابرکانال ۳/ ۲میلیون واحد ۳ بار از دست برود. معاملات روز سه‌شنبه در حالی پایان یافت که شاخص هم‌وزن نیز به میزان ۴۳/ ۱درصد نسبت به روز معاملات قبل افزایش داشت. این‌طور که به نظر می‌رسد افزایش اخبار ضدونقیض در فضای کلان اقتصاد در کنار احتمال بهبود وضعیت سیاست خارجی کشور به واسطه سفر پادشاه عمان به ایران، سرمایهگذاران را وارد فاز جدیدی از صبر و احتیاط کرده است.
اگرچه به گفته تحلیلگران، وضعیت رو به افول بازار جهانی کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز اثرات چشمگیری بر بدبینی خریداران حتی نسبت به نمادهای کوچکی که درآمد آنها اثرپذیری چندانی از بازارهای جهانی ندارد، گذاشته است، رسیدن ارزش خرد معاملات (سهام و حق تقدم) به سطح ۹۶۵/ ۵میلیارد تومان در روز سه‌شنبه به‌‌روشنی بر این ادعا تاکید می‌کند. اگرچه دیروز تالار شیشه‌ای با تزریق ۳۱۱میلیارد تومان پول حقیقی روبه‌رو بوده است، با این حال شواهد نشان می‌دهد ارزش معاملات خرد سهام در این روز به کمترین مقدار از ابتدای سال رسیده است. در ۳ روز گذشته در حدود ۶۵۹/ ۳میلیارد تومان از گردونه معالات خارج شده است.
ردپای سیاستگذار
به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه، دلایل مختلفی در به وجود آمدن روند نوسانی بورس وجود دارد. با شروع توفانی بازار سهام در سال جاری شاهد بودیم بخشی از مبالغ وارد‌شده به سمت بازارهایی نظیر ارز و خودرو وارد بورس شده‌‌اند، اما رفته‌رفته به دلیل دخالت‌های دستوری سیاستگذار بورسی، شاهد سلب اعتماد سرمایهگذاران و خروج پول از بازار مذکور بودیم. به این ترتیب نماگر اصلی بورس نه تنها از سطح ۵/ ۲میلیون واحد عقبنشینی کرد حتی دو هفته‌ای می‌شود که به‌سختی توانایی حفظ کانال ۳/ ۲میلیون واحد را در چنته اختیار دارد. این در حالی است که در آن سوی این بازار رقیب بزرگ بورس، یعنی بازار ارز، مقاومت شدیدی برای حفظ کانال ۵۱هزار تومان دارد، به طوری که حتی اخبار مثبت در حوزه سیاست خارجی نیز تاکنون نتوانسته اهالی این بازار را وادار به فروش ارز و خروج از این بازار کند.
در هفته‌های گذشته برخی اظهارنظرها از سوی سیاستگذاران منجر به این شد که بار دیگر بازار سهام به کوره پول‌سوزی برای سرمایهگذاران کم‌تجربه مبدل شود. این در حالی است که بررسیهای بنیادی نشان می‌دهد نسبت P/ E بازار سهام در محدوده‌های معقولی قرار دارد و با نزدیکی به فصل مجامع و تقسیم سود نقدی در مجامع عمومی عادی سالیانه شرکت‌ها انتظار می‌رفت که این نسبت در اکثر سهام و صنایع تعدیل شود و همین امر موجبات استقبال از برخی سهام را فراهم آورد.
وضعیت نوسانی بورس
در این میان برخی از کارشناسان با اشاره به نوسانات غیر‌قابل‌پیش‌بینی حاکم بر بازار سهام دلایل بسیاری را پیرامون این مهم مطرح می‌کنند. محمد شکری، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است: به دلیل برخی سیاستگذاری‌ها برخی گمان می‌کنند بورس سرمایه مردم را در کام خود بلعیده است و از این رهگذر سطح معاملات روزانه آن از سطح ۱۰هزار میلیارد تومان به سطح کنونی ۵هزار میلیارد تومان رسیده است اگر چه ذات بازارهای مالی با نوسان همراه است.
در بورس‌های بزرگ جهان نیز این موضوع را می‌بینیم که نوسان بخشی از روند داد‌و‌ستدها محسوب می‌شود، اما تفاوتی که بورس با بازارهای مالی دنیا با بازارهای ایران دارند، آن است که در آن بازارها دخالت در بازار دیده نمی‌شود اما در ایران دخالت سیاستگذار در ساز‌و‌کار بورس به صورت مستقیم وضعیت سودآوری شرکت‌ها را مورد هدف قرار داده است. به این ترتیب نوسان منطقی جای خود را به نوسان غیرقابل پیش‌بینی و طولانی‌مدت داده است. در بازاری که بخش خصوصی واقعی در شورای عالی بورس جایگاهی در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌های اعمال‌شده ندارد، قدر مسلم ورود و خروج پول منوط به تصمیماتی است که به کسب منافع سیاستگذار ختم می‌شود. اما یکی از موضوعاتی که سلب اعتماد سرمایهگذاران را رقم زده است، بی‌ثباتی در سیاستگذاری‌های انجام‌شده است.
به‌کرات مشاهده شده دستورالعمل‌های ابلاغی تاریخ انقضای هفتگی و حتی ۲۴ساعته داشته‌اند؛ از این‌رو بازار سهام به یکی از نامطمئن‌ترین بازارها در میان بازارهای سرمایه‌گذاری مبدل شده است. طبیعتا زمانی که بازار با وضعیت غیر‌قابل‌پیش‌بینی مواجه می‌شود سرمایهگذاران دچار هراس مضاعفی برای وارد شدن به آن می‌شوند، بعضا دیده شده برخی از مسوولان بدون آنکه تجربه‌ای در بازار سهام داشته باشند در فضای مجازی در خصوص وضعیت بورس اظهاراتی غیرکارشناسی به میان می‌آورند و فضای بازار را ملتهب می‌کنند. در‌حال‌‌‌‌‌‌‌حاضر بورس در شرایطی به فعالیت خود ادامه می‌دهد که اساسا سهامداران نمی‌دانند به عنوان مثال بحث به‌میان‌آمده درخصوص برجام، پسابرجام، نرخ بهره، نرخ ارز و مواردی از این قبیل بازار چه سرانجامی خواهند داشت، درحالی‌که نماگرهای بورسی در هفته‌های گذشته خلاف روند ابتدای سال را در پیش گرفتند. ماحصل بررسیهای مسوولان بورس و فرابورس از نااطمینانی نسبت به سیاستگذاری‌ها حکایت می‌کند.
واقعیت امر آن است که به دلیل تعدد ریسک‌های داخلی که به طور مشخص از اظهارات مسوولان نشات می‌گیرد سرمایه‌گذار به‌درستی نمی‌تواند به اخبار مثبت و حتی خوش‌بینی‌های مسوولان اعتماد کند؛ چراکه سرمایه‌گذار بیش از آنکه بتواند از این بازار به عایدی به دست آورد پول از دست داده است. برخی گمانه‌زنی‌ها نیز نشان می‌دهد سیاستگذاری انجام‌شده در بازار خودرو منجر به خروج پول از بورس و هدایت آن به سمت بازار خودرو شده است. اصرار سیاستگذار بر بلوکه شدن پول افراد، وضعیت متزلزلی در بازار سهام رقم زده است که می‌تواند خوشایند اهالی این بازار نباشد.
