بیشترین رشد شاخص سهام از ۲۷ اردیبهشت‌‌‌‌‌‌‌ماه رقم خورد؛ حقیقی‌‌‌‌‌‌‌ها کمتر فروختند
روی خوش بورس به انتظارات
دماسنج اصلی تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای روز یکشنبه بیشترین رشد‌درصدی از ۲۷ اردیبهشت‌‌‌‌‌‌‌ماه را تجربه کرد و با افزایش ارتفاع ۹۳/ ۰درصد تا محدوده یک‌میلیون و ۵۳۲ هزار واحد پیشروی کرد. جهش نرخ دلار به کانال ۳۳هزار تومانی در بازار غیررسمی را شاید بتوان اصلی‌‌‌‌‌‌‌ترین دلیل رشد روز گذشته قیمت سهام دانست؛ عاملی که حالا توانسته دلار نیمایی را وادار به واکنش کرده و سکه بورسی را نیز در سقفی جدید راهی صف خرید کند. دلار را می‌توان مهم‌ترین نماگر برای سنجش انتظارات تورمی در اقتصاد ایران دانست و در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد مشاهده این سیگنال مهم در بازارهای موازی، خیال بورس‌‌‌‌‌‌‌بازان را نیز کمی راحت کرده تا حداقل فعلا دست از ماشه فروش بردارند. روز گذشته خالص خروج سهامداران خرد به ۴۵ میلیارد تومان محدود شد که کمترین میزان طی ۱۰ روز کاری گذشته بود.
باد مساعد از سمت «نیما»
بورسی‌‌‌‌‌‌‌ها همیشه نیم‌‌‌‌‌‌‌نگاهی نیز به نوسان قیمت‌ها در بازار ارز تهران داشتند. دلیل رصد همیشگی این بازار اما ارزش بالای شرکت‌های صادراتمحور در تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای است؛ جایی‌که حدود ۷۰درصد از ارزش کل بازار سهام در اختیار سهامی است که فعالیت آنها ارتباطی مستقیم با دلار دارد. شرکت‌هایی بزرگ و شاخص‌‌‌‌‌‌‌ساز که می‌توانند با کوچک‌ترین نوسانی، مسیر شاخص‌‌‌‌‌‌‌های بورسی را تغییر داده و فضای معاملات سهام را نیز با خود همسو کنند، از این‌رو بورس و دلار همیشه رابطه‌‌‌‌‌‌‌ای مستقیم با یکدیگر داشته‌‌‌‌‌‌‌اند. با این حال باید توجه داشت این رشد یا افت نرخ دلار در بازار غیررسمی نیست که می‌تواند سود شرکت‌های صادراتمحور را دستخوش تغییر کند. اوایل سال ۹۷ که با هدف هدایت محصولات وارداتی به سمت مجاری رسمی، اطمینان از تخصیص مناسب و عادلانه ارز بر اساس اولویت تقاضا، جلوگیری از قاچاق و خروج سرمایههای کشور و شفافیت کامل فرآیند عرضه و تقاضا، سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی موسوم به «نیما» پا به عرصه وجود گذاشت، صادرکنندگان و واردکنندگان کالاهای غیراساسی، ملزم شدند مبادلات ارزی خود را وارد این سامانه کنند. با حذف دلار ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی، تولیدکنندگان کالاهای اساسی نیز به جمع فعالان این بازار پیوستند. حالا با افزایش سطح تحلیلی بازار به واسطه حدود دو سال سخت اما آموزنده، بورسی‌‌‌‌‌‌‌ها به این واقعیت مهم پی برده‌‌‌‌‌‌‌اند که مبنای تغییر سود شرکت‌های وابسته به ارز، نه دلاری غیراسمی بلکه تغییرات رخ داده در سامانه نیما است. بیراه نیست اگر بگوییم به همین دلیل بود که طی هفته‌‌‌‌‌‌‌های اخیر با وجود رشد نرخ اسکناس آمریکایی در بازار ارز تهران اما بورس وقعی ننهاد و حتی فعالان این بازار شاهد کاهش قیمت سهامی بودند که به‌تازگی تمایل نسبی برای نزدیک‌شدن به تعادل نشان داده بودند؛ چراکه دلار نیمایی میلی به صعود نشان نمی‌داد. روز گذشته اما دلار نیمایی نیز خودی نشان داد و به ۲۵هزار تومان نزدیک شد تا سهامداران با آسودگی خیال بیشتری به نظاره بنشینند و دست از ماشه فروش سهام موجود در پرتفوی خود بردارند.
پالس افزایشی از رقبا
نرخ دلار در بازار غیررسمی همان‌طور که اشاره شد نمی‌‌‌‌‌‌‌تواند تاثیری در افزایش یا کاهش سودسازی شرکت‌های بورسی داشته باشد اما از مسیر دیگری می‌تواند بورسی‌‌‌‌‌‌‌ها را وادار به خرید و فروش کند. دلار را می‌توان مهم‌ترین نماگر برای سنجش انتظارات تورمی در اقتصاد ایران دانست. پس از فضای انتظاری ماه‌‌‌‌‌‌‌های گذشته برای تعیین‌تکلیف مذاکرات هسته‌‌‌‌‌‌‌ای حالا چند روزی است که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران به حصول نتیجه دلخواه در مذاکرات احیای برجام امیدی ندارند و با تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران، آب پاکی روی دست سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران ریخته شده که قرار نیست شرایط اقتصادی و سیاسی کشور از این کانال بهبود یابد. موضوعی که طی روزهای اخیر مسیر صعود دلار به قله‌‌‌‌‌‌‌های جدید را هموار کرده است. حتی سکه بورسی نیز روز گذشته با ثبت یک رکود تاریخی در قیمت ۱۶ میلیون و ۳۸۰ هزار تومان به صف خرید رسید تا نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از نگرانی‌‌‌‌‌‌‌های صاحبان‌سرمایه باشد. سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذارانی که پیش‌‌‌‌‌‌‌تر نیز در مواجهه با نگرانی‌‌‌‌‌‌‌های مشابه، به دنبال راه گریزی برای ممانعت از کاهش ارزش ریالی سرمایههای خود برآمده و در این مسیر، عموما رشد تورمی در تمامی بازارهای دارایی‌‌‌‌‌‌‌محور بودند. بورس نیز هیچ‌گاه مستثنی نشد و همسو با دیگر بازارها، راه صعود را برگزید. در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد سهامداران به این نتیجه رسیده‌‌‌‌‌‌‌اند حالا که قرار نیست بورس از کانال احیای برجام موفق به یک رشد واقعی و مولد شود، حداقل می‌توان از فرصت به‌وجود آمده برای کسب بازدهی‌‌‌‌‌‌‌های اسمی بهره جست. حافظه تاریخی سهامداران نیز می‌تواند به‌راحتی تب خرید سهام در تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای را افزایش دهد. البته هنوز زود است تا معاملات بازار سهام را هیجانی تلقی کرد چراکه سهامداران خرد به‌عنوان پارامتر اصلی نشان‌دهنده احساسات، فعلا در حال تطبیق شرایط با واقعیت‌‌‌‌‌‌‌های موجود و تصمیم‌گیری بعد از کسب اطمینان هستند و ارزش معاملات خرد سهام نیز هنوز سیگنالی در خصوص خروج بورس از رکود ارسال نکرده است، اما همین که روز یکشنبه خالص خروج این دسته از معامله‌‌‌‌‌‌‌گران کاهش پیدا کرد، سیگنال امیدوارکننده‌‌‌‌‌‌‌ای برای سوارشدن بورس بر قطار انتظارات بود.
تکرار حباب ۹۹؟
آیا حالا که انتظارات تورمی اوج گرفته، رشدهای اعجاب‌‌‌‌‌‌‌انگیز و البته شیرین سال ۹۹ تکرار می‌شود؟ پاسخ‌دادن به این سوال هنوز زود است اما آنچه مشخص است، رشدهای نجومی تجربه‌شده در اواخر سال ۹۸ و نیمه نخست ۹۹ در بورس تهران، تنها به دلیل اوج‌گرفتن انتظارات تورمی نبود. حوادث چندگانه رخ داده در اواخر سال ۹۸ یعنی افزایش نرخ بنزین، قرار گرفتن ایران در لیست‌سیاه FATF، شیوع کرونا و محدودشدن درآمدهای ارزی با تشدید فشار حداکثری تحریم‌‌‌‌‌‌‌ها، عواملی بودند که در آن سال به تقویت انتظارات تورمی منجر شدند و تحت چنین شرایطی بود که سوء‌مدیریت در کنترل نرخ بهره بین بانکی، زمینه را برای هجوم سرمایههای سرگردان به تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای فراهم کرد. ضمن آنکه یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث جهش بازارها به‌ویژه سهام در یک سال اخیر شد، شتاب‌گرفتن موتور نقدینگی بود. آمار منتشرشده در فروردین‌‌‌‌‌‌‌ماه اما نشان می‌دهد که حجم نقدینگی کل نه‌‌‌‌‌‌‌تنها افزایش نداشته بلکه ۲/ ۰درصد کاهش یافته است. مطالعه آمار تسهیلات‌‌‌‌‌‌‌دهی بانک‌های بورسی هم گویای توقف رشد اعتبار و خلق نقدینگی از این محل طی دو ماه نخست سال جاری بوده که ناشی از اجرای سیاست انضباط رشد ترازنامه بانک‌ها توسط نهاد ناظر است. از منظر سیاست‌های مالی نیز بنا بر اذعان سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت، به دلیل بهبود درآمد صادرات دولت، اتکا بر منابع بانک مرکزی و حتی استفاده از تنخواه قانونی بودجه قطع‌‌‌‌‌‌‌شده که رویداد مثبتی به‌‌‌‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود. در عین حال، شایعاتی در خصوص افزایش نرخ سود هدف بانک مرکزی در بازار بین‌‌‌‌‌‌‌بانکی شنیده می‌شود که در صورت اجرا، با توجه به فضای تورمی موجود و نرخ سود واقعی منفی، گامی در جهت مهار تورم در فضای ملتهب ارزی به‌‌‌‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود. تلفیق این موارد اما می‌تواند مانعی برای هجوم نقدینگی به بازار سهام همانند سال ۹۹ باشد، از این‌رو غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد که شاهد تکرار رشد حبابی سال ۹۹ در سال‌جاری باشیم. سناریویی که در صورت وقوع نیز باید آن را به فال‌نیک گرفت چراکه هر‌چه در دو سال رکودی اخیر بر سر سرمایههای بورسی آمد، ماحصل همان حباب شکل‌گرفته در آن سال بود.
بورس یکشنبه از دریچه آمار
بد نیست نگاهی نیز به وضعیت معاملات تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای در روزی که سپری شد بیندازیم. در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افزایش ۹۳/ ۰درصدی همراه شد، از ۳۲۷ نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۱۷۰سهم (۵۲ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۳۹سهم (۴۳ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۲۵نماد (۸ درصد) صف خریدی به ارزش ۶۹ میلیارد تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف فروش در دو نماد بورسی (یک‌درصد) به ارزش ۲میلیارد تومان بودیم. خالص فروش حقیقی‌‌‌‌‌‌‌ها در این بازار روز یکشنبه به ۴۵ میلیارد تومان محدود شد که از کاهش ۸۸درصدی نسبت به شنبه حکایت می‌‌‌‌‌‌‌کرد. در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس رشد ۴/ ۰درصدی را ثبت کرد، ۱۴۶ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۶۶ سهم (۴۵ درصد) مثبت و قیمت ۷۱ سهم (۴۹ درصد) منفی بود. در این بازار ۱۰ نماد (۷ درصد) صف خریدی به ارزش ۳۳ میلیارد تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف فروش در ۴ نماد فرابورسی (۳ درصد) به ارزش ۵ میلیارد تومان بودیم. در فرابورس ایران روز گذشته حقیقی‌‌‌‌‌‌‌ها خالص خرید بیش از ۶۳ میلیارد تومانی را رقم زدند. بازار پایه نیز روز یکشنبه میزبان دادوستد ۱۴۷ نماد بود. در این بازار ۵۵ سهم (۳۷ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۷۷ سهم (۵۲ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۳۱ نماد (۲۱ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۴۰ میلیارد تومان تشکیل دادند و صف فروش در این بازار به ۵۱ نماد (۳۵درصد) با ارزشی بالغ بر ۱۱۷ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
