درواقع صندوق‌های کالایی یکی از ابزارهای مالی موجود در بورس کالای ایران هستند که امکان جذب سرمایه‌های خرد و حفاظت از آنها را دارند. بخش اعظم این صندوق‌ها مبتنی بر دارایی پایه گواهی سپرده کالایی خواهد بود که اکنون در بورس کالا چندین محصول کشاورزی تحت اوراق گواهی سپرده مورد معامله قرار می‌گیرد. به کمک صندوق‌های کالایی کشاورزی می‌توان در کنار رونق بخشیدن و تعمیق معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی محصولات کشاورزی قابل معامله در بورس کالا، به تزریق نقدینگی موجود به بخش کشاورزی کمک کرد. از این رو «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با حسن رضائی‌پور، کارشناس بازار کشاورزی به موشکافی صندوق‌های کالای کشاورزی پرداخته است.

 بازار سرمایه، راه دوم تامین مالی

رضایی‌پور در ابتدای صحبت خود به قانون توسعه ابزارهای مالی و قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: ابزارهای مالی در بورس کالا برای کمک به تامین مالی و سرمایه در گردش در بازار سرمایه برای بخش کشاورزی راه‌اندازی شدند. تامین سرمایه در گردش از دیرباز به‌عنوان دغدغه اصلی بخش کشاورزی بوده و همواره مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرده است. با توجه به اینکه محل تامین سرمایه در گردش در گذشته صرفا از محل تسهیلات بانکی بوده و عمده کشاورزان امکان تامین وثایق لازم را نداشته و حتی در زمینه بازپرداخت تسهیلات به‌دلیل بالا بودن سود بانکی با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند و امکان استفاده برای همه کشاورزان ممکن نبوده است. صندوق‌های کالایی کشاورزی نیز با هدف تامین مالی بخش کشاورزی و تکمیل زنجیره تامین بر اساس الگوهای جهانی همواره مورد توجه بوده و با همین رویکرد راه‌اندازی شده است. صندوق‌های کالایی مورد بحث مجوزهای لازم را کسب کرده است و مبتنی بر دارایی پایه گواهی سپرده‌ای است که در بورس کالای ایران پذیرش و امکان سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران و فعالیت و انجام معاملات برای کشاورزان وجود دارد. درحال حاضر در بورس کالای ایران گواهی سپرده محصول زعفران، پسته، کشمش  و زیره در گروه کالاهای کشاورزی در این بازار فعال هستند. در این بین زعفران، پسته و کشمش از رونق خوبی برخوردار هستند و کشاورزان با صرف کمترین زمان ممکن و در بازه ۲۴ تا ۴۸ ساعته از امکان تبدیل کالای خود به وجه نقد برخوردارند. همچنین متقاضیان کالاهای فوق نیز در همین مدت می‌توانند وجه نقد خود را تبدیل به کالا و از انبار خارج کنند. بازار سرمایه با تنوع ابزارهای مالی امروزه مورد توجه عموم سرمایه‌گذاران بوده و نقدینگی راکد خود را در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند و می‌توان این انتظار را داشت که نقدینگی موجود در بین سرمایه‌گذاران به بخش کشاورزی هدایت شود. در صورت تحقق این امر بخش بزرگی از تامین مالی ارزان یا سرمایه در گردش کشاورزان فراهم خواهد شد.  وی افزود: صندوق‌های کالایی که مبتنی بر دارایی پایه گواهی سپرده کالای کشاورزی و مکمل یکدیگر شناخته می‌شوند، بر همین اساس در صورت پذیرش کالاهایی که پتانسیل پذیرش در بازار اوراق گواهی سپرده کالایی را دارند به مرور زمان سبد بورس کالا بزرگ‌تر و حجم تامین مالی برای بخش کشاورزی بیشتر شده و به همین میزان کشاورزان بیشتری را تحت پوشش قرار خواهد داد. این کارشناس بازار کالایی بهره‌گیری از تجربیات سایر کشورها را موثر خواند و اظهار کرد: با مطالعات انجام شده و بهره‌گیری از تجربیات موفق سایر کشورها نظیر هند و کشورهایی که قرابت بالاتری با بازار ایران دارند، امکان توسعه و گسترش ابزارهای مالی بخش کشاورزی در بازار سرمایه وجود دارد. بخش کشاورزی در کشور ما مشکلات زیادی دارد. از یک طرف عمدتا با کمبود سرمایه در گردش دست و پنجه نرم می‌کند و از طرفی بازار غیرشفاف با نوسان و ریسک بالا روبه‌روست که این مساله تامین امنیت غذایی مردم را در برگرفته و از نظر همه دولت‌ها بسیار مهم ارزیابی می‌شود. از این رو توسعه و استفاده از ابزارهای مالی برای بخش کشاورزی در سه محور می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• محور نخست مربوط به شفاف‌سازی قیمت‌ها و امکان محاسبه قیمت تمام‌شده واقعی برای فعالان بخش کشاورزی از جمله مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان این بخش است. 

• بحث تامین کالا به‌عنوان محور بعدی مدنظر قرار دارد. به این معنی که تولیدکنندگان (کشاورزان) می‌توانند در زمان تولید کالای خود آن را به انبارهای تحت کلید بورس کالا تحویل دهند و از نقدشوندگی کالای خود بهره‌مند شوند و از طرف دیگر مصرف‌کنندگان همیشه امکان تامین کالای مورد نیاز خود را دارند. 

• محور سوم به حلقه مفقوده بخش کشاورزی اشاره دارد که همان کمبود سرمایه در گردش مورد نیاز است که توسط بازار سرمایه و از طریق ابزارهای مالی نظیر صندوق‌های کالایی، با مشارکت سرمایه‌گذاران چنین امکانی فراهم خواهد شد.  حسن رضائی‌پور ادامه داد: در صورت تکمیل سه محور یادشده، مزایای جانبی از جمله تولید آمار و شفافیت در بخش کشاورزی به همراه دارد که به‌عنوان ابزار سیاست‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. با  استفاده از آمار منعکس‌شده از موجودی انبارها و حجم تقاضایی که در آینده وجود دارد (قراردادهای آتی) آینده بازار پیش‌بینی می‌شود. به عبارت دقیق‌تر امکان برنامه‌ریزی برای جبران میزان کسری تولید یا صادرات مازاد تولید برای بخش کشاورزی میسر می‌شود. به‌عنوان مثال اگر تقاضای کالایی برای سررسید دو ماه آینده در قرارداد آتی افزایش یابد سیگنال‌های کمبود عرضه این کالا را مخابره می‌کند که در صورت امکان با افزایش سطح زیرکشت یا با واردات به ساماندهی بازار این محصول بپردازند. رضائی‎پور در پایان صحبت‌های خود گفت: علاوه بر بهره‌بردن بخش سیاست‌گذاری از ورود کالای کشاورزی به بازار ابزارهای مالی بورس کالا، در بخش عمومی نیز می‌تواند به‌طور کارآمدی خودنمایی کند. در حال حاضر بررسی قیمت‌های موجود نشان می‌دهد نرخ کالاهای کشاورزی از یک نمودار سینوسی پیروی می‌کند و  بنابراین، کمبود برخی از محصولات در برهه‌ای از زمان یا بعضی از فصول سال فرآیند بازار را مختل می‌کند. درواقع کشاورزان و عموم جامعه می‌توانند با رصد تابلوی معاملاتی ابزارهای مالی بورس کالا، از آمارهای مربوط به تقاضا و عرضه در جهت تصمیم به کشت یا تعویض کالایی که کشت می‌کردند، در فصول مناسب خود اقدام کنند تا فاصله حجم عرضه و میزان نیاز بازار کاهش یابد. هنگامی که این چرخه توسعه پیدا کند. باتوجه به آنکه کشور ما نسبت به سایر کشورهای همسایه از مزیت نسبی در بخش کشاورزی برخوردار است و بازارهای هدف خوبی که برای تولیدات کشاورزی ما در کشورهای همسایه وجود دارد، می‌توان انتظار داشت که اقتصاد کشاورزی ما با محوریت بورس کالا و ابزارهای مالی قابل معامله آن رونق دو چندان پیدا کند و دغدغه‌های این روزهای فعالان بخش کشاورزی برطرف شود.

آغاز پذیره‌نویسی اولین صندوق کالایی کشاورزی از هفته بعد

علیرضا ناصرپور،معاون توسعه بازار بورس کالای ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» از آغاز پذیره‌نویسی صندوق کالاهای کشاورزی از هفته آینده خبر داد و عنوان کرد: مجوز آغاز به کار صندوق‌های کالایی با پیگیری‌هایی انجام گرفته؛ در بخش کشاورزی اخذ شده و احتمالا پذیره‌نویسی عمومی این صندوق‌ها از هفته آینده آغاز می‌شود. راه‌اندازی این صندوق‌ها در بخش کشاورزی بستری برای بهبود، توسعه و تعمیق بازار گواهی سپرده محصولات کشاورزی به وجود خواهد آورد.  وی ادامه داد: صندوق‌های کالایی جایگاهی ویژه در گسترش معاملات گواهی سپرده دارند، از زمانی که صندوق‌های کالایی در حوزه طلا راه‌اندازی شد، به توسعه بازار گواهی سپرده کالایی سکه طلا کمک فراوانی کرد.  ناصرپور گفت: صندوق‌های کالایی مطابق اساسنامه و امیدنامه‌ خود می‌توانند صرفا در گواهی سپرده کالایی یا به‌طور دقیق‌تر در اوراق بهادار مبتنی بر کالاها و نه خود کالا (به‌صورت مستقیم) سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین هر صندوق کالایی مطابق امیدنامه و شرایط تعیین شده روی گواهی سپرده کالایی و اوراق مشتقه کالایی سرمایه‌‌گذاری می‌کند.  مدیر توسعه بازار بورس کالای ایران افزایش عمق و میزان نقدشوندگی بازار را ازجمله مزایای راه‌اندازی صندوق‌های کالایی دانست و افزود: سرمایه‌گذاری صندوق‌های کالایی در حوزه اوراق بهادار مبتنی بر گواهی سپرده کالایی می‌تواند به تحریک اوراق یک بازار مشخص منجر شود، به این ترتیب عمق و میزان نقدشوندگی موجود در بازار به‌طور طبیعی افزایش پیدا می‌کند و علاوه بر آن بر میزان بازیگران یک بازار نیز افزوده می‌شود.

اخبار مرتبط