فناوری دیجیتال و انقلاب چهارم صنعتی چه آیندهای برای صنایع فولادی به همراه دارند؟
هوشمندسازی در صنعت فولاد ایران
در حقیقت فولادسازان جهانی با عبور از نسل پنجم فناوری در صنعت فولاد در حال استفاده از نسل ششم فناوری هستند؛ این در حالی است که برخی شرکت‌های فولادسازی در ایران با آخرین نسل فناوری در صنعت بسیار غریبه هستند و کماکان با فناوری‌‌‌های قدیمی‌‌‌تر مشغول به فعالیت هستند. نگاه‌‌‌های سنتی مدیران فولادی، تحریم‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری جزو عوامل کلیدی محسوب می‌‌‌شکوند که مانع هوشمندسازی این صنعت در ایران شده‌‌‌اند.
هوشمندسازی در حد یک شعار
درباره هوشمندسازی در صنعت فولاد و بهره‌‌‌گیری از هوش مصنوعی در این صنعت مجید رضاپور کارشناس فولاد در گفت‌‌‌وگو با دنیای گفت: هوشمندسازی در صنعت فولاد کشور تبدیل به یک شعار شده است. البته در حد سمینار و همایش مطالبی درباره هوشمندسازی در این صنعت مطرح می‌شود، اما کار علمی و اقدام عملی در این راستا انجام نگرفته است. بیشتر واحدهای فولادی که در گذشته ایجاد شده‌‌‌اند، مجهز به تجهیزات جدید نیستند و از نسل فناوری‌‌‌های بسیار قدیمی
استفاده میکنند.
رضاپور در پاسخ به این پرسش که در ساخت واحدهای جدید فولادسازی تا چه اندازه هوشمندسازی در نظر گرفته شده است، گفت: برخی تجهیزات این واحدها بهروز شده است، اما تصمیم‌‌‌ها و فرامینی که اتوماسیون بخواهد آن را اجرا کند، بهروز نشده است، اما ساختار کلی در خطوط تولید فولاد با همان فناوری قدیمی و گذشته است و استارت‌آپ در زمینه فولاد آن‌‌‌چنان پیشرفت نکرده است.
دلایل عقب ماندن صنعت فولاد از هوشمندسازی
وی در ادامه با اشاره به علل مختلف عقب ماندن صنعت فولاد از هوشمندسازی عنوان کرد: از علل استقبال نکردن از هوشمندسازی در سیستم‌‌‌های فولادسازی باید به این موضوع اشاره کرد که مدیرانی که در این حوزه هستند، مدیران قدیمی با تفکرات سنتی هستند و از آنجا که در برابر تغییر و فناوری‌‌‌های جدید از خود مقاومت نشان می‌‌‌دهند، این مدیران متعلق به نسل قدیم هستند و چندان با هوش مصنوعی و هوشمندسازی مانوس نیستند؛ بنابراین برخی عوامل درون سازمان شرکت‌ها نسبت به فناوری جدید مقاومت میکنند.
این کارشناس فولاد در ادامه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر باید این موضوع را در نظر گرفت که کشور ما در شرایط تحریمی قرار دارد و شرکت‌هایی که سردمدار فناوری روز در دنیا هستند، چندان با ما در تعامل نیستند. در حقیقت شرکت‌های ما با شرکت‌های مهم دنیا در ارتباط نیستند، بنابراین ارتباطات لازم برای تغییراتی که نیازمند تعامل جهانی است، برای ما امکان‌‌‌پذیر نیست.
رضاپور در ادامه یادآور شد: برخی شرکت‌های داخلی برای گرفتن برخی امتیازات و دانش‌‌‌بنیان شدن، فعالیت‌‌‌های محدودی انجام می‌‌‌دهند، اما اقدام اساسی برای هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌‌‌های نوین انجام نمی‌شود. برای نمونه برخی شرکت‌ها بودجه‌‌‌هایی دریافت میکنند تا مواد اولیه یک کالای خاص را تولید کنند، اما در عمل اتفاق خاصی روی نداد. بنابراین اینکه شرکت‌ها بتوانند یک اقدام عملی فناورانه انجام بدهند، روی نداده است.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا هوشمندسازی و بهروز شدن فناوری در صنعت فولاد نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد که ممکن است شرکت‌ها از پس آن برنیایند، گفت: بدون شک تجهیز شدن به فناوری روز دنیا نیازبه سرمایه‌گذاری‌‌‌های بالایی دارد که ممکن است واحدهای فولادسازی برای پرهیز از این هزینه‌‌‌ها به سمت این فناوری‌‌‌ها پیش نروند.
با نسل ششم فناوری فولاد فاصله داریم
این کارشناس فولاد در ادامه با اشاره به این موضوع که فناوری در صنعت فولاد به نسل ششم رسیده است، گفت: اگر فرض کنیم در ایران که مجتمع فولاد که آخرین فناوری بهروز در ایران را دارد، نسل سوم ماشین‌‌‌آلات فولادی باشد، دنیا به نسل ششم خود در این صنعت رسیده است. البته در استان خوزستان یک خط راه‌‌‌اندازی شده که فناوری آن متعلق به داینلی است و فناوری این خط متعلق به نسل آخر چهارم و نزدیک به نسل پنجم است، این در حالی است که هم‌‌‌اکنون در دنیا فناوری فولاد به نسل ششم خود رسیده است.
رضاپور در ادامه تصریح کرد: کشور ما به دلیل تحریم‌‌‌ها و دور افتادن از مراکز علمی دنیا و نبود منابع مالی و مشکلات بانکی که یک سر آن دوباره به تحریم‌‌‌ها بازمی‌گردد، چند نسل از فناوری صنعت فولاد عقب مانده است. حتی اگر نسل ششم را نیز تقسیم‌‌‌بندی کنیم، حتی نمی‌توانیم به رده‌‌‌های ابتدایی آن برسیم.
وی در پاسخ به این پرسش که در کشور برای احیای مستقیم فناوری ایرانی ابداع شده که طی سال‌‌‌های گذشته چند واحد نیز با این فناوری راه‌‌‌اندازی شده‌‌‌اند، آیا می‌توان این فناوری را بهروز و ایرانی محسوب کرد، گفت: این فناوری ایرانی به نوعی همان فناوری میدرکس محسوب می‌شود، برای اینکه نخواهیم زیر نظر آنها قرار بگیریم همان فناوری را ایرانیزه کرده‌‌‌ایم، ولی به این سمت پیش نرفته‌‌‌ایم، اما در همین فناوری سعی نکرده‌‌‌ایم که مصرف انرژی را کاهش دهیم. هم‌‌‌اکنون آهن اسفنجی را در دمای ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه هات شارژ می‌‌‌کنیم و این به معنای مصرف انرژی بالاست که گازی با متری ۴هزار تومان را به این کار اختصاص داده‌‌‌ایم. هنوز واحدی نداریم که واحد احیای مستقیم به واحد ذوب و ریخته‌‌‌گری را متصل کند و این موضوع مصرف انرژی را در این خطوط تولید، افزایش داده است.
این کارشناس فولاد در ادامه یادآور شد: باوجود اینکه ما بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در دنیا هستیم، اما در این راستا نیز چندان نتوانسته‌‌‌ایم خود را بهروز کنیم. البته باید اذعان کرد که صنعت احیای مستقیم در ایران تقریبا بومی شده است.
رضاپور در ادامه عنوان کرد: ما حتی قادر نیستیم که با استفاده از فناوری‌‌‌های جدید، از سنگ‌‌‌آهن هماتیتی که در کشور بسیار وجود دارد، استفاده کنیم، چراکه فناوری‌‌‌های جدید برای استحصال کامل تمامی این ذخایر را در اختیار نداریم. در دنیا سنگ آهن هماتیتی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی در کشور ما چندان مورد استفاده قرار نگرفته است. متولیان این امر باید اهتمام بیشتری برای استفاده از این نوع سنگ آهن به کار بگیرند.وی در ادامه با اشاره به اهمیت موضوع مدیریت در راستای بهره‌‌‌گیری از فناوری‌‌‌های جدید در صنعت فولاد تصریح کرد: تیم‌‌‌های مدیریتی که سکاندار مسوولیت در رده‌‌‌های بالا در این صنعت می‌‌‌شوند باید به این مسائل و تمام ابعاد آن بیندیشند.
کلام آخر
هوشمندسازی در تمام سطوح صنعت فولاد، یک ضرورت به‌‌‌شمار می‌‌‌رود که می‌تواند کمک شایانی به بهبود کارآیی و کاهش هزینه‌‌‌های تولید محصولات فولادی داشته باشد. هم‌‌‌اکنون با عقب ماندن صنعت فولاد از فناوری روز دنیا در کشور، این صنعت با مسائلی همچون هدررفت انرژی، استهلاک بالای خطوط تولید و عدم‌صرفه‌‌‌جویی در هزینه‌‌‌های بالاسری و نیروی انسانی روبه‌‌‌رو است که این مسائل امکان تولید با قیمت‌های رقابتی در بازار جهانی را از فولادسازان خواهد گرفت. در چنین شرایطی بدون شک، «نقشه راه تکنولوژی» می‌تواند بسیار راهگشا باشد، نقشه‌‌‌ای که نشان بدهد در این صنعت در کدام نقطه از کدام تکنولوژی باید استفاده شود. نقشه‌‌‌ای که بتواند هوشمندسازی در تمام سطوح فولاد را جزو الزامات برنامه‌‌‌ریزی برای این صنعت قرار دهد.
