صنعتی مغفول‌مانده در ایران
قراضه جای سنگ‌آهن را می‌گیرد؟
در مقابل بیشترین واردات قراضه آهن را کشورهایی همچون هندوستان، ترکیه، کره‌‌‌جنوبی و ایتالیا در اختیار دارند. این کشورها با توجه به اینکه جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد دنیا محسوب می‌‌‌شوند، برای تامین خوراک موردنیاز خود ۴۰درصد واردات فولاد را به خود اختصاص داده‌‌‌اند؛ این در حالی است که در ایران بازار قراضه آهن به‌‌‌صورت کاملا سنتی اداره می‌شود و واحدهای فولادسازی در داخل بر اساس فناوری قراضه آهن طراحی نشده‌‌‌اند. در این راستا لازم به ذکر است که معادن سنگ‌آهن کشور که روزی به عنوان مزیت فولادسازی در ایران محسوب می‌‌‌شد در معرض اتمام است و این امر ضرورت توجه بیشتر به قراضه آهن را مطرح می‌کند.
بازار سنتی قراضه در ایران
مدیر وب‌سایت ایران ضایعات در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: روال بازار قراضه آهن کماکان از ابتدای سال ثابت مانده است و ما در حال رصد کردن بازارهای جهانی هستیم. تحت‌تاثیر نوسان نرخ دلار تقریبا تمام بازارها در رکود فرورفته‌‌‌اند، بازار قراضه نیز از این امر مستثنی نیست.
محمد آشناگر در ادامه با برشمردن اهمیت قراضه آهن در دنیا عنوان کرد: چشم‌‌‌انداز قراضه آهن در جهان روشن است و حدود ۲۰درصد فولاد جهان با قراضه تولید می‌شود. حتی برآوردها بر این اساس است که حدود ۳۰ تا ۴۰ سال آینده با توجه به حجم تولید فزاینده فولاد، قراضه می‌تواند نیاز به سنگ‌آهن را از بین ببرد، به این علت که به قدری ضایعات آهن در دسترس خواهد بود که تولید فولاد از سال ۲۰۶۰ میلادی به بعد با قراضه آهن انجام می‌گیرد؛ این در حالی است که صنعت قراضه آهن در ایران به‌‌‌صورت کاملا سنتی اداره می‌شود. به صورت کلی در بازار قراضه آهن در ایران حدود ۳۰هزار نفر فعالیت می‌کنند.
فناوری تولید فولاد ایران، برعکس دنیاست
آشناگر در پاسخ به این پرسش که با توجه به محدود شدن معادن سنگ‌آهن و اعلام رسمی از سوی مسوولان که حدود ۱۰ تا ۱۵ سال آینده معادن سنگ‌آهن جوابگوی زنجیره تولید فولاد هستند، بنابراین تا چه اندازه ضرورت دارد که به سمت بازیافت قراضه آهن پیش برویم، عنوان کرد: در ایران به‌‌‌دلیل استفاده انرژی ارزان تولید فولاد به روش احیای آن به‌‌‌صرفه شده، این در حالی است که در سایر کشورها تولید فولاد با قراضه به‌‌‌صرفه‌‌‌تر تمام می‌شود. بدون شک میزان استفاده از انرژی در زنجیره فولاد که از سنگ‌آهن تبدیل به کنسانتره سپس گندله و آهن اسفنجی و در نهایت شمش می‌شود، بسیار انرژی‌‌‌بر است؛ اما با توجه به این موضوع که در ایران قیمت انرژی پایین‌‌‌تر است، این فرآیند به نسبت سایر کشورها ارزان‌‌‌تر تمام می‌شود. هرچند یکی دو سال گذشته قیمت گاز برای صنایع در داخل ایران افزایش پیدا کرده، اما با وجود این به سطح قیمت‌های جهانی نرسیده است و همچنان برای فولادسازان صرفه اقتصادی به همراه دارد.
وی در ادامه یادآور شد: موضوع این است که در ایران به دلیل بهره‌‌‌وری پایین هزینه تمام‌‌‌شده افزایش یافته است، به عبارتی اگر همین شرایط ما را کشورهای اروپایی داشتند و تولید فولاد می‌‌‌کردند به مراتب هزینه‌‌‌های تمام‌‌‌شده آنها پایین‌‌‌تر از ما می‌‌‌شد، اما به دلیل اینکه بهره‌‌‌وری تولید ما پایین‌‌‌تر است، قیمت‌های داخلی ما نزدیک به قیمت‌های جهانی تمام می‌شود و هم‌‌‌اکنون قیمت‌های داخلی نیز به قیمت فوب خلیج‌‌‌فارس نرخ‌گذاری می‌شود و این قیمت‌ها نزدیک به قیمت‌های جهانی و صادراتی است. در صورتی که می‌توانستیم با بهره‌‌‌وری بالاتر قیمت‌های تمام‌‌‌شده خود را کاهش دهیم، چراکه هزینه انرژی و نیروی انسانی ما پایین‌‌‌تر از نرخ‌های جهانی است. یکی از علل پایین بودن بهره‌‌‌وری ما به دلیل تعداد نیروی انسانی بالا در زنجیره تولید فولاد است؛ برای نمونه اگر هر تن فولاد را در جهان دو نفر تولید می‌کنند، در ایران این تعداد به ۱۰ نفر می‌‌‌رسد. کارخانه‌‌‌های ما نیروهای ناکارآمد بسیاری دارند که بهره‌‌‌وری این صنعت را کاهش داده‌‌‌اند. از سوی دیگر فناوری تولید فولاد ما، هزینه‌‌‌بر است.
مدیر وب‌سایت ایران ضایعات در پاسخ به این پرسش که واحدهای تولید فولاد اگر بخواهند بر اساس قراضه تولید داشته باشند، چه اندازه باید فناوری خود را تغییر بدهند، بیان کرد: بدون شک باید فناوری خود را منطبق بر تولید ضایعات قراضه آهن پیش ببرند. باید این موضوع را در نظر گرفت که به تدریج استفاده از قراضه در جهان بیشتر از قبل مدنظر قرار گرفته است، این موضوع در ایران نیز انکارناپذیر است و بدون شک به این سمت باید پیش برویم.
منابع طبیعی تمام‌‌‌شدنی است
آشناگر ادامه داد: هرچند منابع کنونی ما رو به اتمام است، اما منابع جدیدی اکتشاف خواهد شد، البته ممکن است این معادن در عمق بیشتری قرار داشته باشند که هزینه تمام‌‌‌شده تولید را افزایش خواهد داد؛ ولی در نهایت باید به این موضوع توجه داشت که بالاخره معادن روزی به اتمام خواهند رسید، از این رو باید از منابع ثانویه یا همان بازیافت بهره گرفت و مواد بازیافتی را دوباره وارد سیکل تولید کرد. بنابراین این امر ضروری است که فناوری تولید فولاد را باید به سمت استفاده از بازیافت آهن پیش برد. در کل باید به بازیافت توجه بیشتری انجام گیرد که در ایران کمتر به آن توجه شده است، هرچند در صنایع فلزی تا حدودی از بازیافت بهره می‌‌‌گیرند؛ اما باید به این موضوع توجه کرد که بسیاری از کارخانه‌‌‌های تولید فولاد به راحتی به قراضه دسترسی ندارند؛ از سوی دیگر این کارخانه‌‌‌ها تمام فناوری خود را منطبق بر تولید آهن اسفنجی کرده‌‌‌اند، بنابراین هم‌‌‌اکنون چندان برای آنها استفاده از قراضه آهن، صرفه اقتصادی ندارد.
