سرمایه‌‌گذاری گسترده فولاد مبارکه برای حفظ محیط زیست
دغدغه‌های زیست محیطی صنایع معدنی
توسعه معدن‌کاری یکی از امور تاثیرگذار بر محیط زیست است. معمولا معادن در قلب طبیعت قرار دارند. نخستین مرحله برای دسترسی به معدن احداث راه و جاده است که بعضا با تخریب طبیعت در ارتباط است.
معدن‌کاری معمولا به تخریب پوشش گیاهی و خاک منجر می‌شود، این امر به خودی خود اثرات مخربی روی زیستگاه‌ها دارد که معدن‌کار و صاحب امتیاز بهره‌‌برداری باید در ازای تخریب زیستگاه و پوشش گیاهی به بازسازی طبیعت بپردازد، به عنوان مثال زمانی که جاده‌‌ای احداث می‌شود که به خاطر آن چندین درخت قطع خواهند شد در ازای آن باید نهال کاشت.
از طرف دیگر حضور انسان در برخی زیستگاه‌ها نیز مخرب است و می‌تواند زندگی حیوانات را مختل کند، این علت می‌تواند افزون بر دستکاری طبیعت، تخریب محیط زیست را چندین برابر کند. باید توجه داشت که علاوه بر اهمیت اقتصادی معادن باید بر اهمیت اکوسیستم و محیط زیست نیز پافشاری کرد. نکته مهم اینجاست که بهره‌‌برداری از معادن و منابع طبیعی هر کشوری بدون تخریب محیط زیست امکان‌‌پذیر نیست اما باید در ابتدا اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد تا کمترین میزان تخریب انجام پذیرد و سپس باید به بازسازی محیط زیست پرداخت تا خسارات وارد شده بر محیط زیست جبران شود. البته برخی از مناطق محیط زیست غیرقابل بازسازی هستند که در این صورت باید سازمان محیط زیست برای صدور یا عدم صدور مجوز فعالیت معدن‌کاری در مناطق خاص تصمیم‌گیری کنند. خوشبختانه در سال‌های اخیر اغلب بهره‌‌برداران در قالب فعالیت‌‌های اجتماعی به جبران صدمات وارده بر محیط زیست می‌پردازند و همچنین بخشی از درآمد خود را صرف تغییر رویه‌ها برای سبزتر شدن روند تولید می‌کنند.
علاوه بر معدن‌کاری، صنایع معدنی نیز بر محیط زیست آثار منفی دارند. صنایع پس از شبکه حمل‌‌ونقل، دومین منبع انتشار آلاینده‌های زیست محیطی هستند؛ بنابراین توجه به حفاظت از محیط‌‌زیست، صرف‌‌نظر از الزامات قانونی، زیربنای ادامه فعالیت اقتصادی و توسعه پایدار به‌‌شمار می‌‌آید. آلودگی ناشی از گازهای گلخانه‌‌ای (اکسیدهای کربن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن)، هدر رفتن آب و آلودگی با فلزات سنگین اصلیترین موارد آن هستند. تولید گازهای گلخانه‌‌ای و انتشار کربن، تاثیر بسیاری بر گرمایش کره زمین دارد، فولادسازی یکی از صنایعی است که میزان زیادی از این گاز‌‌ها را تولید می‌کند.
سوختن زغال سنگ، بیشترین سهم را در آلودگی هوا دارد. دوده، مونواکسید کربن، (ابرهای) آمونیوم و نفتالین از اصلیترین آلودگی‌‌های ناشی از سوخت زغال‌سنگ هستند. زباله‌های صنعت فولاد نیز تاثیر زیادی روی تخریب محیط زیست دارند. سنگ آهک و دیگر ناخالصی‌‌های آهن که روی آهن مذاب معلق می‌شوند بیشترین سهم را از زباله‌های تولید فولاد دارند. دی اکسید گوگرد و سولفید هیدروژن به وسیله فیلترهای هوا کنترل می‌شوند و پسماندهای آهکی هم جمع‌آوری شده و به صنعت ساختمان تزریق می‌شوند. البته انجام این امور چیزی از میزان آلودگی کم نمی‌کند اما از پخش زباله جامد در طبیعت جلوگیری می‌کند.
اما امروزه صنایع در جهت کاهش تاثیرات نامطلوب ناشی از فعالیت‌‌های صنعتی بر سلامت کارکنان خود و همچنین جوامع اطراف و در راستای انجام مسوولیت‌های اجتماعی در این حوزه، تلاش دارند تا حفظ و صیانت از محیط‌‌زیست را همواره به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در تدوین استراتژی سازمانی و یکی از ارزش‌های سازمانی خود مورد توجه قرار دهند.
به دلیل الزامات آیین‌‌نامه ارزیابی اثرات زیست‌‌محیطی، تمامی صنایع مکلف به ارزیابی اثرات زیست‌‌محیطی طرح‌های صنعتی در مراحل مختلف از برنامه‌ریزی تا بهره‌‌برداری هستند. صنایع فولادی نیز شامل این قوانین می‌شوند. بنابراین صنایع فولادی پیش از احداث واحد، ملزم به تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی و ارائه آن به سازمان حفاظت محیط‌‌زیست و دریافت تاییدیه از آن سازمان هستند. از طرف دیگر هرگونه برنامه توسعه‌‌ای این شرکت‌‌ها باید مشمول قوانین ذکر شده باشد و مجددا برای دریافت تاییدیه به سازمان محیط زیست مراجعه کنند.
نکاتی در رابطه با آلودگی زیست محیطی صنعت فولاد
بدون بهرهگیری از فناوری‌‌های جدید به‌‌ویژه در زمینه بهینه‌‌سازی فرآیندهای تولید فولاد و استفاده از سیستم‌‌های کنترل آلودگی، امکان بهبود عملکرد زیست‌‌محیطی و حرکت در مسیر توسعه پایدار وجود نخواهد داشت. نکته کلیدی که می‌تواند ضامن موفقیت در این زمینه باشد تکیه بر منابع داخلی و سرمایه‌‌گذاری بر توسعه فناوری‌‌های دوستدار محیط‌‌زیست است.
* ایران به نسبت تولید ناخالص داخلی خود، حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌‌ای را تولید می‌کند و سهم قابل توجهی در گرمایش جهانی دارد. البته باید توجه داشت که بخش اعظمی از این آلودگی‌‌ها مربوط به پتروشیمی، صنایع شیمیایی و کشاورزی است و صنعت فولاد سهم کمتری در افزایش این آلودگی‌‌ها دارد. در حقیقت در مقایسه با آلودگی ایجاد شده به وسیله حمل و نقل، نیروگاه‌ها و بخش نفت، به هیچ روی قابل مقایسه با بخش فولاد ایران نیست.
* دلیل آن این است که در ایران، قیمت بسیار پایین حامل‌‌های انرژی منجر به مصرف بی‌رویه آنها و در نتیجه تولید روزافزون گازهای گلخانه‌‌ای می‌شود.
اقدامات زیست محیطی فولاد مبارکه
در سال‌های گذشته فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در کشور اقدامات زیادی در جهت کاهش خسارات زیست محیطی انجام داده است. توسعه فضای سبز با هدف مهارآلودگی و ایجاد تصفیهخانه پساب صنعتی در هنگام تاسیس، از جمله اقدامات بنیادین این شرکت در مسیر توسعه سبز به شمار می‌‌آیند. فولاد مبارکه با بهرهگیری از پساب فاضلاب ۹ شهرستان مجاور علاوه بر ثبت رکورد در این امر، توانسته سلامت اهالی شهرستان‌های مجاور این شرکت را ارتقا بخشد. شرکت فولاد مبارکه از بدو تاسیس، اقدامات مهمی در کاهش مصرف آب انجام داده است به‌طوری که در سال‌های ابتدایی برای تولید ۴/ ۲میلیون تن فولاد به ۴۰ میلیون مترمکعب آب نیاز داشته است و امروزه برای تولید ۸ میلیون تن فولاد به کمتر از ۲۰ میلیون مترمکعب آب نیازمند است.
پروژه بازیافت حرارت از نیروگاه‌های گازی جهت کاهش آلاینده‌ها هم باعث می‌شود که انرژی بازیافتی در مسیر گرمایش و سرمایش مجموعه قرار بگیرد و به کاهش مصرف گاز به میزان ۱۲هزار نرمال مترمکعب در ساعت منتج شود.
بهنام کاویانی رئیس محیط زیست فولاد مبارکه اصفهان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از مسیر امیدبخش ایران در حوزه محیط زیست در بخش صنایع خبر داد و گفت: ایران به نوبه اقدامات خوب و موثری را در بحث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای، مدیریت پسماندها، کاهش مصرف انرژی و صرفهجویی در مصرف آب در بخش‌های مختلف، به ویژه صنایع، به انجام رسانده است. موجی که برای حفظ محیط زیست و کاهش صدمات وارده بر آن در تمام دنیا آغاز شده و گامی بلند است که تمام کشور‌‌ها با هم برداشته‌‌اند. نتیجه اقدامات ثمربخش ایران در این حوزه قطعا هم برای کشور و هم برای دنیا مطلوب خواهد بود. صنایع بزرگ کشور و شرکت‌‌های صنعتی بزرگ مانند فولاد مبارکه نیز به نوبه خود در این موضوع سهیم است و توانسته تا حد چشمگیری میزان آلودگی‌‌ها را کاهش دهد و کمک بسزایی به حفظ محیط زیست کرده است.
کاویانی در ادامه به اقدامات فولاد مبارکه در حوزه زیست محیطی پرداخت و عنوان کرد: این شرکت متناسب با فرآیندهای خود در موضوعات ایجاد فضای سبز، کاهش آلودگی‌‌های زیست محیطی، کاهش مصرف آب و برخی امور دیگر در قالب فعالیت‌‌های اجتماعی، بیش از یک میلیارد دلار سرمایه‌‌گذاری کرده است و تا به امروز اقدامات امیدوارکننده‌‌ای را انجام داده است.
وی ادامه داد: در زمینه صرفهجویی مصرف آب اقداماتی نظیر کنترل آب مصرفی و خرید پساب‌‌های بهداشتی انجام داده است که باعث کاهش آب مصرف شده در گروه صنعتی فولاد مبارکه شده است. فولاد مبارکه در زمینه انرژیهای نو نیز با افتتاح پروژه‌های مربوط به بهره‌‌برداری از انرژی خورشیدی و همچنین نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با فناوری‌‌های نوین و راندمان بالا، گام بلندی در راستای استفاده از انرژیهای نو برداشته است.
رئیس (حوزه) محیط زیست فولاد مبارکه از احداث نیروگاه‌های راندمان بالا و تولید محصولاتی با طول عمر بیشتر درجهت کاهش صدمات وارده به محیط زیست خبر داد و اشاره کرد: احداث این نیروگاه‌ها و همچنین بازچرخانی آب در صنعت فولاد باعث کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش انتشارکربن خواهد شد که همگان به دنبال آن هستند. این موضوع آنقدر مهم و حیاتی است که قوانین سختگیرانه‌‌ای مانند مالیات بر کربن برای کاهش انتشار کربن در صنایع در نظر گرفته شده است. همچنین فولاد مبارکه در سال‌های اخیر محصولاتی را تولید کرده است که هم عمر طولانی دارد و هم روند تولید آنها با آلودگی کمتری همراه است.
وی در پایان اظهار کرد: در مجموع می‌توان گفت اقداماتی که این شرکت در زمینه حفظ محیط زیست انجام می‌دهد در دنیا کم‌‌نظیر است و تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌‌های فولادی جهان هستند که همه این فعالیت‌‌ها را به صورت همزمان برای نجات محیط زیست انجام می‌دهند.
