بانک سوخت هستهای
ما معتقدیم کشورهایی که مایلند برنامه صلحآمیز و مسوولانه هستهای داشته باشند تا از طریق آن به تولید برق و ایجاد فرصتهای شغلی بپردازند باید بتوانند چنین برنامهای را بهطور ایمن داشته باشند. به عنوان قدم محکم به سوی این هدف پیشنهاد میکنیم یک بانک منطقهای سوخت هستهای ایجاد شود. این پیشنهادی است که در گذشته از سوی تعدادی از کشورها داده شده است. ما باید ابتدا این واقعیت را بپذیریم که پس از خروج آمریکا از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ و واکنش ایران به این خروج یعنی گسترده شدن برنامههای هستهای این کشور، توافق یاد شده تقریبا از میان رفته است. اگرچه ما با توافق یاد شده مخالفت کردیم، سال ۲۰۱۸ هشدار دادیم که جهان به راهی برای حل دیپلماتیک مساله نیاز دارد و خروج آمریکا از توافق هستهای بدون برنامه دیپلماتیک، بر خطر ایران خواهد افزود.
واقعیت این است که اقدامات ایران ریسک را بالا برده است. سال گذشته میلادی آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارشی اعلام کرد ایران از فعالیت بازرسان این آژانس جلوگیری کرد و سپس سطح غنیسازی را به ۶۰ درصد رساند، سانتریفیوژهای پیشرفته نصب کرد و بر ذخیره اورانیوم غنی شده خود افزود. بنابراین با آنکه از دید جامعه اطلاعاتی آمریکا، ایران در حال حاضر فعالیتهای هستهای کلیدی برای ساخت سلاح هستهای انجام نمیدهد اما این کشور بر تشدید تنشها تمرکز کرده تا موضع خود را در مذاکرات تقویت کند. همان گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا به این نکته اشاره کرده که ایران و همپیمانهای این کشور به طرحریزی اقدامات علیه آمریکاییها و منافع آمریکا ادامه میدهند. همچنین ایران مشغول توسعه برنامههای موشکی خود است و عملیات بیثباتکننده انجام میدهد، حتی در دوره کوتاهی که طرفهای امضاکننده توافق هستهای سال ۲۰۱۵ مشغول اجرای آن بودند.
آنچه بیان شد این پرسش را مطرح میکند که چرا آمریکا باید تلاشهای دیپلماتیک خود را به موضوع کنترل برنامه هستهای ایران محدود کند؟ در عوض، ما باید رویکردی را انتخاب کنیم که به شکل معنادار رفتار ایران و نفوذ این کشور را مهار کند. اگر ما خواهان انجام اقدامات بیشتر از سوی ایران هستیم باید در عوض تحریمهای بیشتری را لغو کنیم. ایالاتمتحده و جامعه بینالمللی باید روی مشارکت دیپلماتیک منطقهای جدید کار کنند و زمینه را فراهم کنند تا مذاکرات با هدف مهار رفتار و نفوذ ایران در منطقه فراهم شود. اگر رهبران ایران بهدنبال برنامه صلحآمیز هستهای هستند باید از ایجاد یک بانک سوخت هستهای برای کل منطقه خلیجفارس حمایت و استقبال کنند.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی از پیش یک بانک سوخت هستهای ایجاد کرده که هر عضو این آژانس میتواند به آن دسترسی داشته باشد. ترتیبات کنونی را میتوان گسترش داد تا تضمین شود هر یک از کشورهای منطقه میتواند سوخت رآکتورهای هستهای خود را از بانک آژانس بینالمللی انرژی اتمی تامین کند، به شرط آنکه از غنی سازی اورانیوم و فعالیتهای وابسته به آن چشمپوشی کند.
یک بانک منطقهای میتواند منبعی قابل اتکا، شفاف و ارزان برای سوخت هستهای هر کشوری در منطقه باشد که بهدنبال برنامه هستهای صلحآمیز است. این رویکرد میتواند موضوع هستهای را به شکلی چندجانبه درآورد و از مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه جلوگیری کند. یافتن رویکرد فراگیر دشوار خواهد بود و قدرت هستهای تنها بخشی از راهحل است. میزان بالایی بیاعتمادی وجود دارد. در ایالاتمتحده و ایران گروههایی وجود دارند که با هرگونه دیپلماسی مخالف هستند، حتی اگر هدف آن ارتقای امنیت ملی آمریکا و به شکل بالقوه، کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم ایران باشد.
چنین توافقی شانس بالاتری برای موافقت فراگیر در هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در آمریکا خواهد داشت و نیز سیگنالی قویتر درباره پایدار بودن آن به ایران ارسال میکند. شفافیت، پاسخگو بودن و نظارت سختگیرانه از اهمیت بالایی برخوردار هستند. باید تضمین کنیم که سازمان ملل، آژانس بینالمللی انرژی اتمی و دیگر سازمانهای همکار، ظرفیت و اراده حل این مسائل را واقعا دارند. در نهایت دولت آمریکا باید ترتیبی دهد تا عدالت برای تمام شهروندان آمریکایی که از فعالیتهای ایران زیان دیدهاند، تضمین شود و آنهایی که هنوز هم در ایران در بازداشت به سر میبرند جزو این گروه هستند. هنر دیپلماسی یک هنر پیچیده است. اما راه رسیدن به یک توافق بهتر، روشن است.
ما دولت بایدن، ایرانیها و شرکای خود در مذاکره را تشویق میکنیم به موضوعی فراتر از گذشته فکر کنند و بر آنچه میتوانیم در آینده به دست آوریم تمرکز کنند. اگر چنین نشود، فرصتی بزرگ برای صلح از میان میرود.