تعمیق بازار ثانویه

حسین همتی/ کارشناس اقتصادی تولید، خلق ارزش‌های اقتصادی مفید و مورد نیاز جامعه است که از مجرای درآمد سرانه، اثرگذاری مستقیمی بر سطح رفاه جامعه دارد. اما بنا به دلایل زیر شرایط تولید مولد و درآمدزا در اقتصاد ایران مطلوب نیست. گسترش بخش نامولد، بروز شوک‌های سیستماتیک، توسعه نامتقارن بخش‌های تولید به نفع بخش خدمات، سهم اندک کالای با تکنولوژی بالا در تولید، نظام توزیع نامناسب و قاچاق و دسترسی سخت تولید به منابع مالی سیستم بانکی از جمله مهم‌ترین شواهد این موضوع هستند. حال با توجه به موارد عنوان شده این سوال مطرح می‌شود که نقش بازار سرمایه در کاهش این مشکلات چیست؟ در اقتصادهای توسعه‌یافته بازار سهام از طریق جمع‌آوری مازاد نقدینگی افراد، منابع را به سمت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری هدایت می‌کند. اما در اقتصاد ایران بازار سهام از عمق و کارآیی مناسب برخوردار نیست و این موضوع باعث شده نه تنها از کارکرد اصلی خود یعنی جمع‌آوری مازاد نقدینگی افراد و هدایت آن به فعالیت‌های سرمایه‌گذاری باز بماند، بلکه در رقابت با بازارهای جایگزین توفیق چندانی در جذب نقدینگی نداشته باشد. لذا با استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای غلبه بر این مشکلات می‌توان راهکارهای زیر را ارائه کرد:

افزایش سهم بازار سرمایه از تامین مالی تولید

  مشکلات مطرح شده بر عدم نقش‌آفرینی محوری بازار سرمایه در تامین مالی تولید، تاکید دارد. لذا باید در شرایطی که هزینه فرصت سرمایه‌گذاری مولد افزایش یافته و بروز شوک‌های سیستماتیک در کنار ساختار نامناسب اقتصادی، تحدید سرمایه در گردش بنگاه‌ها را به ارمغان آورده، با تکیه بر ظرفیت‌های بازار اولیه در کنار توجه به ابزارهای نوین تامین مالی مانند انواع صکوک با بازدهی مناسب، اقدام به رفع محدودیت‌های مالی تولید کرد.

نقش فرابورس در تامین هزینه‌های تحقیق و توسعه

  با هدف افزایش سهم کالاهای با تکنولوژی بالا و صادرات محور در سبد محصولات تولیدی بنگاه‌ها، لازم است درجهت طراحی ابزارهای نوین مالی در بازار فرابورس اقدام مقتضی صورت پذیرد و همزمان با ارائه آموزش‌های لازم و فرهنگ‌سازی، استفاده از این ابزارها را در بازار رونق بخشید.

نقش بورس کالا و انرژی در ایجاد بازارهای رقابتی

  برای مرتفع کردن کاستی‌های نظام توزیع می‌توان بر ظرفیت‌های رینگ محصولات داخلی و صادراتی بورس کالا و بورس انرژی در شکل‌گیری بازار رقابتی برای فروش محصولات شرکت‌ها و همچنین تامین نیازهای واسطه‌ای تولید، تکیه داشت.

بازارهای جدید

در کنار این موارد می‌توان نقش بازار سرمایه در اجرای سیاست‌های پولی و مالی را نیز اضافه کرد. بانک مرکزی اخیرا با هدف رونق تولید و کنترل تورم، تصمیم به استفاده از عملیات بازار باز گرفته است. محوریت عملیاتی این ابزار، اثرگذاری بر نرخ تورم و اشتغال از طریق پیوند آنها با نرخ بهره است. اما بانک مرکزی در صورتی موفق به تحقق این مهم خواهد شد که به یک بازار ثانویه توسعه یافته برای اوراق بهادار دولتی دسترسی داشته باشد. در غیر این صورت مجبور است، مانند گذشته با استفاده از اوراق مشارکت خود اقدام به اجرای این عملیات کند که با ماهیت آن سازگاری ندارد. لذا تعمیق و توسعه بازار ثانویه برای تحقق اهداف سیاست‌گذار پولی و مدیریت کل‌های پولی در اقتصاد بسیار ضروری است.