سایه تهدید بر اقتصادهای نوظهور

رشد یکپارچه اقتصاد جهان که سال پیش مشاهده شد، در دو فصل اخیر پایان یافته و شاهد بحران‌های ارزی و اقتصادی در اقتصادهای نوظهور هستیم که ممکن است به کل اقتصاد جهان سرایت کند و از تقاضا برای نفت بکاهد. از سوی دیگر، با آنکه اقتصاد آمریکا در سه ماهه دوم امسال در وضعیت بسیار خوبی بود اما هیچ تضمینی وجود ندارد که در فصول آینده این شرایط حفظ شود و در واقع پیش‌بینی نشده نرخ رشد اقتصاد این کشور کاهش خواهد یافت، زیرا به تدریج تاثیر کاهش مالیات‌ها کمتر می‌شود و افزایش قیمت کالاهای مصرفی تحت‌تاثیر تعرفه‌ها، از قدرت خرید مردم می‌کاهد. مصرف، ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می‌دهد و کند شدن رشد آن به معنای کمتر شدن رشد اقتصاد است.

اما خطر واقعی برای تقاضای جهانی نفت، قیمت این ماده خام است. افزایش اخیر قیمت نفت به بالاتر از ۸۵ دلار تبعاتی برای اقتصادهای بزرگ و کوچک جهان خواهد داشت و در این میان، به دلیل ضعف اقتصادهای نوظهور، اثرات قیمت بالای نفت بر این اقتصادها منفی‌تر خواهد بود. واقعیت این است که کاهش ارزش ارزهای ملی در اقتصادهای نوظهور که حاصل افزایش نرخ‌های بهره در آمریکاست و رشد قیمت نفت دو مشکل مهم اقتصادهای یاد شده هستند.

نرخ سود اوراق ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا به بالاتر از ۲/ ۳ درصد رسیده که بالاترین میزان از ماه مه سال ۲۰۱۱ است. رشد این نرخ حاصل پیش‌بینی انتشار اخبار مثبت از اقتصاد آمریکا و تداوم برنامه افزایش نرخ‌های بهره در این کشور است که به رشد ارزش دلار و حرکت سرمایه‌ها از اقتصادهای نوظهور به سمت آمریکا منجر می‌شود. این به معنای بحران‌های جدید اقتصادی برای اقتصادهای یاد شده و کاهش تقاضا برای نفت است. آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک پیش‌بینی کرده‌اند امسال و سال آینده تقاضای جهانی برای نفت هر سال حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه افزایش می‌یابد، اما به دلیل مشکلات ارزی در اقتصادهای نوظهور باید در این ارقام تجدیدنظر شود. سال پیش چین و هند در مجموع ۱۷ درصد تقاضای جهانی برای نفت را تشکیل دادند و اگر نرخ رشد اقتصادی این دو کشور کاهش یابد که قطعا چنین خواهد شد، قیمت نفت تحت فشار قرار خواهد گرفت.

رشد قیمت نفت به افزایش سریع‌تر قیمت کالاهای مصرفی در آمریکا منجر می‌شود و بانک مرکزی این کشور مجبور خواهد بود نرخ‌های بهره را با سرعت بیشتری بالا ببرد. این به معنای رشد ارزش دلار و افزایش نرخ بازده اوراق خزانه در این کشور و ضعف اقتصادهای نوظهور است. بدین ترتیب پیش‌بینی می‌شود از تقاضای کشورهای یاد شده برای نفت کاسته شود. در واقع رشد قیمت نفت بطور خودکار از تقاضا می‌کاهد و سبب کاهش قیمت‌ها می‌شود.

البته استحکام اقتصاد جهان یک عامل مهم است، بدین معنا که اگر در زمان بالا رفتن قیمت نفت وضعیت اقتصاد جهان خوب باشد، افت تقاضا برای نفت و قیمت آن به زمانی طولانی نیاز دارد. اگر اقتصادهای نوظهور با اتخاذ سیاست‌های درست ارزی و اقتصادی بتوانند اثرات رشد ارزش دلار را محدود کنند احتمال رسیدن قیمت نفت به ۱۰۰ دلار وجود دارد.