قیمت طلای سیاه بالای ۸۰ دلار دوام نیاورد
جدال گمانه‌زنی‌ها در بازار نفت
نفت خام از قله ۸۰ دلار دور نیست؛ زیرا روز چهارشنبه با تشدید نگرانی از کاهش صادرات نفت ایران و کم شدن موجودی نفت خام آمریکا به بالای ۸۰ دلار بر بشکه رسید که بالاترین سطح از ۲۰۱۴ است. نفت در روز پنج‌شنبه از سقف ۸۰ دلار عقب‌نشینی کرد، اما روز گذشته بازار نفت به دنبال تشدید نگرانی‌ها از کمبود عرضه با رشد قیمت همراه شد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷:۳۰ به وقت تهران) هر بشکه نفت خام برنت با رشد ۱۸ سنتی به ۳۶/ ۷۸ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز ۳۰ سنت رشد قیمت داشت تا روی ۸۹/ ۶۸ دلار بر بشکه بایستد.
به گزارش آژانس، در ماه جولای سطح ذخایر جهانی نفت خام ۵۰ میلیون بشکه کمتر از متوسط پنج ساله بوده است. محور اصلی گزارش این ماه آژانس اگرچه بر کاهش عرضه از سمت ایران و ونزوئلا و ابراز نگرانی از کمبود عرضه در بازار نفت تمرکز داشت، به این نکته اشاره کرده بود که حتی بدون در نظر گرفتن کاهش بیشتر تولید این دو کشور، پیش‌بینی می‌شود سطح ذخایر نفت خام تجاری در سه ماه چهارم امسال، هر روز کاهشی ۵۰۰ هزار بشکه‌ای داشته باشد. در گزارش اوپک نیز تاکید شده است در ماه آگوست، تقاضا برای نفت خام این سازمان تقریبا یک میلیون بشکه بیشتر از سطح تولید این گروه بوده است.
اما نکته‌ای که در این میان مهم به نظر می‌رسد این است که با وجود چشم‌انداز تیره‌ای که از توان افزایش تولید نفت در دنیا و کمبود عرضه وجود دارد، به نظر می‌رسد تلاش آمریکا برای تشویق روسیه و عربستان به افزایش تولید، به منظور جبران کاهش عرضه ایران در بازار و جلوگیری از رشد قیمت نفت، بی‌فایده باشد به خصوص با در نظر گرفتن این واقعیت که عربستان و روسیه تا همین حالا نیز بخشی از ظرفیت مازاد خود را فعال کرده‌اند. به گزارش اوپک عربستان در ماه گذشته میلادی تولیدش را ۳۸ هزار بشکه در روز افزایش داد و به ۴/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رساند اما هنوز با تولید ۱۱ میلیون بشکه در روز که به آمریکا قول آن را داده بود، فاصله دارد.
به این ترتیب اگرچه آمارهای ثانویه اوپک نشان می‌دهد کشورهای عضو این سازمان در آگوست ۵۷/ ۳۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده‌اند (۲۷۸ هزار بشکه بیشتر از ماه ژوئن)، اما آن‌طور که گزارش آژانس نشان می‌دهد حتی این میزان رشد تولید نیز قادر به پاسخگویی تقاضا، به خصوص در سه ماه پایانی امسال نخواهد بود.
به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تولید نفت ونزوئلا ممکن است تا پایان امسال به یک میلیون بشکه در روز برسد. گزارش اوپک بر اساس آمارهای ثانویه نیز نشان می‌دهد تولید روزانه ایران در ماه آگوست کاهشی ۱۵۰ هزار بشکه‌ای داشته و از ۷۳۴/ ۳ میلیون بشکه در روز در ماه جولای به ۵۸۴/ ۳ میلیون بشکه در روز در ماه آگوست رسیده است. ونزوئلا دیگر کشور عضو اوپک است که در ماه گذشته میلادی کاهش تولید را تجربه کرده است.
به این ترتیب اگرچه اوپک به لطف افزایش تولید عربستان، عراق، لیبی و نیجریه رشد تولید را تجربه کرده است اما گزارش آژانس که یک روز پس از گزارش اوپک منتشر شده، تاکید دارد که این میزان رشد تولید نیز احتمالا پاسخگوی افزایش تقاضا نباشد و قیمت‌ها به بالای ۸۰ دلار بر بشکه جهش پیدا کنند مگر اینکه سایر تولیدکنندگان کاهش عرضه از سمت ونزوئلا و ایران را جبران کنند. علاوه بر آژانس که انتظار رشد قیمت را مطرح می‌کند، بانک HSBC نیز با بالا بردن دورنمای قیمت نفت برنت تا سال ۲۰۲۰، هشدار داد کمبود ظرفیت تولید شناور ممکن است باعث شود قیمت این نفت شاخص به ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش پیدا کند. این بانک در یادداشتی با ابراز نگرانی نسبت به آسیب‌پذیر شدن سیستم جهانی در برابر اختلالات عرضه گزارش کرده است: این یک واقعیت است که عرضه بسیار بالاتر از سوی کشورهایی مانند عربستان ضروری است اما در حالی‌که سطح ظرفیت تولید شناور پایین است، این میزان افزایش تولید ریسک‌ها را در برابر اختلالات بعدی افزایش می‌دهد.
با بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، مساله کمبود عرضه نفت به بازار جهانی و جهش قیمت‌ها شکلی جدی‌تر به خود گرفت زیرا بازار نفت پیش از بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا نیز به واسطه افت تولید مداوم در ونزوئلا با اختلال عرضه مواجه بود. از همین رو، با فشار آمریکا، دو کشور عربستان و روسیه به‌عنوان دو تولیدکننده بزرگ نفت خام در دنیا از ماه مه تولیدات خود را افزایش دادند تا دونالد ترامپ در همین ماه بتواند با آرامش خاطر از جبران شدن کاهش عرضه نفت خام ایران، از توافق بین‌المللی برجام خارج شود.
اما با وجود افزایش تولیدی که عربستان و روسیه به‌عنوان دو تولیدکننده بزرگ نفت از ماه مه آغاز کرده‌اند و طبیعتا بخشی از ظرفیت مازاد تولید آنها را اشغال کرده، آژانس بین‌المللی انرژی در کنار هشدار نسبت به کمبود عرضه و جهش قیمت‌ها به بالای ۸۰ دلار بر بشکه، این سوال را مطرح می‌کند که «مشخص نیست عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان چگونه و تا چه میزان قادر به جبران کمبود عرضه نفت خام به بازار خواهند بود.»
واقعیت‌های جایگزینی نفت خام ایران
آژانس بین‌المللی انرژی تازه‌ترین گزارش ماهانه خود را با مقایسه قیمت نفت در زمان انتشار گزارش قبلی و گزارش فعلی آغاز کرده است؛ مقایسه‌ای که به خوبی رشد قیمت نفت در فاصله یک ماهه میان انتشار دو گزارش را نشان می‌دهد. «در زمان نگارش گزارش قبلی، قیمت نفت خام برنت به نزدیک ۷۰دلار در هر بشکه کاهش پیدا کرده بود و حالا نزدیک به ۸۰ دلار بر بشکه قیمت دارد.» از نگاه آژانس، دو دلیل برای این نوسان در یک ماه وجود دارد. نخست افت تولید مداوم نفت در ونزوئلا و دوم نزدیک شدن به تاریخ ۴ نوامبر که تحریم‌های نفتی آمریکا به‌طور کامل علیه ایران اجرایی خواهد شد. ونزوئلا در ماه آگوست، ۲۴/ ۱میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است که نسبت به ماه قبل از آن کاهشی ۳۶ هزار بشکه‌ای را نشان می‌دهد. آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد چنانچه تولید نفت ونزوئلا با روند کنونی ادامه پیدا کند؛ تولید نفت در این کشور تا پایان سال به یک میلیون بشکه در روز برسد. در گزارش آژانس در کنار معضل ونزوئلا، به موضوع افت صادرات نفت خام ایران نیز اشاره شده است. در این گزارش آمده است: شواهد به دست آمده از ردیابی تانکرهای نفتی نشان می‌دهد که صادرات نفت خام ایران کاهش چشمگیری داشته است اما باید منتظر ماند و دید آیا روند کاهشی فعلی به کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای در روز در آینده منجر خواهد شد یا خیر. آژانس در حالی این گمانه را مطرح می‌کند که در ادامه به کشورهایی اشاره می‌کند که بدون در نظر گرفتن تحریم‌های نفتی آمریکا همچنان به روش‌های مختلف از ایران نفت خریداری می‌کنند.
بر‌اساس این گزارش، اگر افت صادرات ونزوئلا و ایران ادامه پیدا کند، عرضه و تقاضا در بازار نفت بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شده و قیمت نفت می‌تواند در نبود توان تولید در سایر نقاط، بیش از پیش افزایش پیدا کند. پس از نشست ماه ژوئن اوپک که نسبت به افزایش تولید تا رسیدن سطح پایبندی به توافق کاهش تولید به ۱۰۰ درصد موافقت حاصل شد، تولید نفت برخی اعضای اوپک با رشد همراه شد. عربستان و عراق به‌عنوان دو عضو بزرگ اوپک، طبق این توافق افزایش تولید را آغاز کرده و در ماه قبل، در مجموع تولیدات خود را ۱۶۰ هزار بشکه در روز افزایش دادند. در رابطه با عراق، صادرات روزانه نفت خام این کشور در حال حاضر از کل تولید روزانه نفت خام در ایران بیشتر است. این در حالی است که در پی درگیری حکومت مرکزی با دولت مستقل کردستان در شمال عراق، هنوز ۲۰۰ هزار بشکه ظرفیت خاموش در این منطقه وجود دارد. بر اساس آخرین تخمین‌هایی که در ماه آگوست زده شده است، کشورهای عضو اوپک مجموعا ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز ظرفیت خالی تولید دارند که ۶۰ درصد آن در عربستان قرار دارد. اما نکته‌ای که در مورد ظرفیت‌های اضافی تولید وجود دارد این است که سطح واقعی و دقیق آن مشخص نیست. نکته‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی به آن اشاره می‌کند به این معنا است که مشخص نیست چه میزان از این ظرفیت مازاد «به آسانی» در دسترس هستند و در صورت تداوم افت تولید ونزوئلا یا به حداکثر رسیدن تحریم‌های ایران، قابلیت تبدیل به تولید را دارا هستند.
در ادامه آژانس تاکید دارد موضوع ظرفیت مازاد در دیگر کشورها، تنها به حجم واقعی آنها مربوط نمی‌شود بلکه کیفیت نفت خام تولید شده در ایران و ونزوئلا و پیدا شدن جایگزین برای آن نیز مهم است. بنابراین باید انتظار داشت حتی اگر ظرفیت مازاد تولید به افزایش عرضه منجر شود، رقابت سنگینی میان پالایشگاه‌هایی که نفت خام ایران و ونزوئلا را پالایش می‌کنند برای یافتن کیفیت مشابه نفت خام این دو کشور آغاز شود. از آنجا که نفت خام ایران و ونزوئلا از نوع سنگین است، منابع نفت سبک نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای آنها باشند.
به گزارش آژانس، نکته‌هایی که به آن اشاره شد، باعث شده است یافتن جایگزین برای نفت خام ایران و ونزوئلا از سایر کشورها به موضوعی پیچیده تبدیل شود. برای مثال برزیل کشوری بود که انتظار می‌رفت یکی از موفق‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در سال ۲۰۱۸ باشد اما مشکلات مختلف مانع تداوم رشد تولید نفت در این کشور شد. به این ترتیب از ۲۶۰ هزار بشکه رشد تولید روزانه‌ای که پیش‌بینی می‌شد صنعت نفت برزیل آن را تجربه کند، تنها ۶۰ هزار بشکه در روز محقق شد. در ایالات‌متحده نیز اتفاقی مشابه در زمینه رشد تولید رقم خورد. انتظار می‌رفت آمریکا در سال‌جاری رشد تولید ۷/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت را تجربه کند و در سال ۲۰۱۹ نیز رشد تولیدی ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز داشته باشد اما این اتفاق با وجود رشد قیمتی که نفت در سال‌جاری تجربه کرد در آمریکا رقم نخورد. نبود زیرساخت‌های انتقال نفت خام از مهم‌ترین دلایلی بود که مانع دست یافتن تولیدکنندگان نفت خام آمریکایی به میزان یاد شده شد و بعید است این مشکل در آینده‌ای کوتاه‌مدت برطرف شود. با این حال تولیدکنندگان نفت خام آمریکا در سال‌جاری رشد تولید خوبی را تجربه کرده‌اند تا آنجا که با اولین انفجار تولید شیل در سال ۲۰۱۴ مقایسه می‌شود.
اما لیبی نیز به‌عنوان گزینه‌ای که در ماه آگوست تولیداتش را به ۹۵۰ هزار بشکه در روز رساند، ظرفیت خالی زیادی دارد و یکی از گزینه‌های افزایش تولید به‌شمار می‌رود، اما به علت مشکلات داخلی، بعید است بتواند رشد تولید پایدار را تجربه کند. نکته‌ای که در رابطه با لیبی وجود دارد این است که رشد تولید این کشور همواره پس از افتی رقم می‌خورد که به علت ناامنی، در تولیدات این کشور پدید می‌آید. به این معنا که اگر تولیدات لیبی با افزایش نیز همراه شود، فراتر از سطح توان تولید این کشور نیست و در نهایت تلاشی برای بازگرداندن تولیدات از کف به سقف توان تولید است.
رشد تقاضا از دوربین آژانس و اوپک
اما پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی از رشد تقاضا در سال آینده میلادی، بیشتر از پیش‌بینی اوپک بوده است. در گزارش آژانس که محور اصلی آن نگرانی از افت صادرات ایران و کاهش تولید مداوم ونزوئلا است؛ آمده است: در سال ۲۰۱۸ شاهد رشد تقاضای ۴/ ۱ میلیون بشکه‌ای بودیم و در سال آینده میلادی نیز رشد تقاضا ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود.
در این بخش از گزارش آژانس به تقاضای ضعیف در برخی بازارها از جمله بنزین اشاره شده است. طبق این گزارش، تقاضای بنزین در آمریکا به علت رشد قیمت این کالا بدون تغییر بوده و تقاضای اروپا نیز در بازه زمانی مه-جولای، کمتر از سطح سال قبل بوده است. آژانس در ادامه پیش‌بینی می‌کند که با حرکت به سمت سال ۲۰۱۹، این خطر وجود دارد که برخی اقتصادهای نوظهور، به علت کاهش ارزش پول‌هایشان در برابر دلار آمریکا، با افزایش هزینه‌ها برای واردات انرژی مواجه شوند و رشد تقاضا از ناحیه آنها با ضعف همراه شود. از دیگر سو خطر شدت گرفتن اختلافات تجاری و تعرفه‌ای میان آمریکا و چین یا سایر کشورها نیز وجود دارد که می‌تواند به کند شدن رشد اقتصادی و کاهش تقاضا برای نفت خام منجر شود.
گزارش آژانس تاکید دارد: «ما در حال وارد شدن به یک دوره بسیار مهم برای بازار نفت هستیم. شرایط ونزوئلا می‌تواند با سرعتی بیشتر خراب شود، نزاع‌ها می‌توانند بار دیگر به لیبی بازگردند و در روزهای باقی‌مانده تا بازگشت تحریم‌های نفتی علیه ایران، ممکن است کشورهای بیشتری نسبت به قطع خرید نفت از ایران اقدام کنند.» از همین‌رو آژانس عقیده دارد اگر سایر تولیدکنندگان نفت نتوانند تولیدات خود را افزایش دهند، قیمت ۸۰ دلاری برای نفت خام دور از ذهن نخواهد بود، اتفاقی که شرایط را سخت‌تر خواهد کرد. حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک نیز روز گذشته هشدار داد که با توجه به شرایط فعلی بازار، آمریکا قادر به صفر کردن صادرات نفت خام ایران نخواهد بود. در این میان، اوپک پیش‌بینی خود از رشد سالانه تقاضا برای نفت برای سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را به دلیل عملکرد پایین‌تر از حد مطلوب آمریکای‌لاتین و خاورمیانه کاهش داد و پیش‌بینی کرد تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۸ حدود ۸۲/ ۹۸ میلیون بشکه در روز باشد که افزایش تقاضای ۶۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز را نشان می‌دهد. اوپک اما رشد تقاضای نفت خام در سال ۲۰۱۹ را ۴۱/ ۱ میلیون بشکه در روز عنوان کرده که می‌تواند تقاضای روزانه نفت را به ۲۳/ ۱۰۰ میلیون بشکه در روز برساند. چشم‌انداز اوپک از رشد تقاضا در سال آینده کمتر از پیش‌بینی آژانس است.
ارسال نظر