تجارت با افغانستان زیر ذره‌بین
مهم‌ترین اقلام صادراتی افغانستان در سال۲۰۲۲ نیز بخشی از این گزارش را به خود اختصاص داده‌است. «محصولات صنعت آسیاب؛ نشاسته، اینولین، گلوتن گندم»، «چربی‌ها و روغن‌های حیوانی، گیاهی یا میکروبی و چربی‌های خوراکی آماده...»، «غلات»، «محصولات دارویی»، «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی...»، «ماشین‌آلات تجهیزات الکترونیک و قطعات آنها؛ ضبط و تولیدکننده صدا، تلویزیون...»، «سبزی‌های خوراکی و ریشه‌ها و...»، «قند و شکر و شیرینی»، «وسایل نقلیه غیر از آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها» و «لاستیک و مصنوعات آن» ۱۰ کالای برتر وارداتی افغانستان محسوب می‌شوند که در مجموع ۵/ ۶۶درصد از کل سهم واردات این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. ارزش مجموع این ۱۰قلم کالا به ۳/ ۳۱۱۷میلیون دلار می‌رسد.
بر اساس این گزارش ۱۰ کشور اصلی صادرکننده به افغانستان در سال۲۰۱۹ نیز معرفی شده‌اند. ایران نخستین کشور صادرکننده به افغانستان در این سال‌بوده که سهم ۴/ ۱۸درصدی را به خود اختصاص داده‌است. جالب آنکه چین در رتبه دوم و بعد از ایران قرارگرفته و سهم ۱/ ۱۷درصدی دارد. پاکستان با سهم ۶/ ۱۵درصدی در رتبه بعدی، قزاقستان با سهم ۶/ ۷درصدی، ازبکستان با سهم ۳/ ۶درصدی، ترکمنستان با سهم ۱/ ۶درصدی، هند با سهم ۰/ ۶درصدی، مالزی با سهم ۷/ ۴درصدی، ژاپن با سهم ۰/ ۳درصدی و روسیه با سهم ۴/ ۲درصدی در رتبه‌های بعدی قرارگرفته‌اند. مجموع ارزش واردات این ۱۰کشور به افغانستان از کل واردات این کشور در سال۲۰۱۹ معادل ۱/ ۸۷درصد بوده‌است.
مهم‌ترین اقلام صادراتی افغانستان در سال۲۰۲۲ را «میوه و آجیل خوراکی، پوست مرکبات یا خربزه»، «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ قیری؛ معدنی...»، «پنبه»، «سبزی‌های خوراکی و ریشه‌ها و...»، «لاک؛ صمغ‌ها، رزین‌ها و سایر شیره‌ها و عصاره‌های گیاهی»، «نمک، گوگرد؛ خاک و سنگ، مواد گچ کاری، آهک، سیمان»، «قهوه، چای، ماته و ادویه‌جات»، «فرش و سایر کفپوش‌های نساجی»، «دانه‌های روغنی و میوه‌های روغنی، غلات؛ دانه‌ها و میوه‌های مختلف، صنعتی یا دارویی» و «آهن و فولاد» تشکیل می‌دهند که این کالاها ۷/ ۹۴درصد ارزش صادرات افغانستان در سال‌مذکور را به خود اختصاص داده‌اند.
در عین‌حال ۱۰کشور اصلی واردکننده از افغانستان نیز در سال۲۰۱۹ در این گزارش مورد تحلیل قرارگرفته که ارزش صادرات افغانستان به این کشورها ۴/ ۹۷درصد ارزش کل صادرات افغانستان در این سال‌است. این کشورها به ترتیب شامل هند با سهم ارزشی ۵/ ۴۷درصد، پاکستان با سهم ارزشی ۵/ ۳۴درصد، چین با سهم ارزشی ۶/ ۳درصد، ترکیه با سهم ارزشی ۹/ ۲درصد، امارات با سهم ارزشی ۷/ ۲درصد، ایران با سهم ارزشی ۷/ ۱درصد، عراق با سهم ارزشی ۷/ ۱درصد، آلمان با سهم ارزشی ۴/ ۱درصد، عربستان با سهم ارزشی ۱/ ۱درصد و آمریکا با سهم ارزشی ۳/ ۰درصد است.
روند تجارت ایران و افغانستان
در این گزارش گریزی به روند تجارت ایران و افغانستان زده‌شده که نشان می‌دهد بیشترین ارزش صادراتی ایران به این کشور طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۸ به ارزش ۷/ ۲۹۲۶میلیون دلار بوده‌است، پس از سال۲۰۱۸ در سال۲۰۱۹ این روند کاهشی شده و در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ مجددا افزایش‌یافته و به رقم ۶/ ۱۸۳۸میلیون دلار در سال۲۰۲۱ رسیده است.
مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به افغانستان در سال۲۰۲۱ «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها، مواد قیری و معدنی»، «آهن و فولاد»، «پلاستیک و مصنوعات از آن»، «میوه و آجیل خوراکی، پوست مرکبات یا خربزه»، «سبزی‌های خوراکی، ریشه‌ها و...»، «آماده‌سازی غلات، آرد، نشاسته یا شیر محصولات شیرینی‌پزی»، «محصولات لبنی؛ تخم پرندگان، عسل طبیعی، محصولات خوراکی با منشأ حیوانی»، «فرش و سایر کفپوش‌های نساجی»، «مواد شیمیایی آلی» و «آماده‌سازی سبزی‌ها، میوه‌ها، آجیل‌ها یا سایر قسمت‌های گیاهان» هستند. این ۱۰ قلم کالا ۱/ ۷۵درصد از کل صادرات ایران به افغانستان را تشکیل می‌دهند.
ارزش‌کل صادرات ایران به افغانستان در رشته‌های محصولات منتخب در سال۲۰۲۰، معادل ۲/ ۷۵۸میلیون دلار بوده که این رقم در سال۲۰۲۱ به ۱۰۵۶میلیون دلار افزایش‌یافته و در سال۲۰۲۲ صفر شده‌است. صادرات مواد نسجی و مصنوعات از این مواد پوست خام، چرم... در سال۲۰۲۱ کاملا متوقف شده‌است. همچنین رشد ۱۱۳۴درصدی صادرات محصولات معدنی ایران به افغانستان در سال۲۰۲۱ ثبت‌شده، اما در سال۲۰۲۲ به صفر رسیده است.
بخشی از این گزارش به تحلیل تجارت پاکستان و افغانستان اختصاص دارد. در بین رشته فعالیت‌های منتخب موردبررسی صادراتی از پاکستان به افغانستان، محصولات صنایع شیمیایی، غذایی و معدنی به ترتیب ارزش صادراتی معادل ۳/ ۱۲۲، ۹/ ۸۷ و ۱/ ۸۵میلیون دلار در سال۲۰۲۰ داشته‌اند.
صادرات محصولات مواد نسجی و مصنوعات از این مواد، پوست خام چرم پاکستان به افغانستان در سال۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ با رشد ۷/ ۷۷درصدی روبه‌رو بوده‌است.
همچنین رشد ۴۰درصدی صادرات وسایل نقلیه زمینی، هوایی، آبی و تجهیزات ترابری مربوط به آنها از سوی پاکستان به افغانستان در سال۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ نکته دیگری از بررسی تجارت این دو کشور است. صادرات محصولات معدنی پاکستان به افغانستان در سال۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ اما افت ۸/ ۲۰درصدی را تجربه‌کرده، در عین حال محصولات غذایی و نوشابه‌های پاکستانی به افغانستان در سال۲۰۲۲ نسبت به سال۲۰۲۰ رشد ۸۰درصدی را تجربه کرده‌اند. در بخش دیگری از این گزارش تحولات تجاری افغانستان و چین مورد ارزیابی قرارگرفته‌است که مهم‌ترین تحولات آن شامل رشد ۲۳۸درصد صادرات محصولات معدنی چین به افغانستان در سال۲۰۲۲ نسبت به سال۲۰۲۰ و قبل از حضور طالبان و دیگری رشد ۵/ ۴۵درصدی صادرات محصولات مواد نسجی و مصنوعات از این مواد پوست خام چرم در سال۲۰۲۲ نسبت به سال۲۰۲۱ است.
