متهمی با جرم مونتاژ خودرو
او اولین کسی بود که دست به مونتاژ خودرو در ایران زده بود و قطعات خودرو جیپ آمریکایی را سر هم میکرد و میفروخت. بعدها او به مونتاژ و نیز تولید برخی قطعات خودرو شورولت، بیوک، جیپ آریا و شاهین نیز پرداخت و شالوده صنعت خودروسازی در ایران نهاده شد و اغلب این خودروها را هم بهصورت قسطی میفروخت. مونتاژ اگرچه در همه دنیا، بخشی از چرخه تولید بهحساب میآمد و اغلب مونتاژ کاران به مرور دست به داخلیسازی قطعات میزدند اما در فضای آن زمان ایران، مونتاژ کاری، به منزله توسعه وابسته و بسط بازارهای سرمایه داری به درون کشورهای فقیر بود. روشنفکران ایرانی در آن دوره میگفتند ما باید کاری کنیم تا تمام قطعات خودرو در ایران ساخته شود و نباید قطعهای از غرب وارد کنیم، بنابراین اقدام جعفر اخوان، کاری نابخشودنی بود.
به هر حال، اقدام جعفر اخوان به واردات جیپ ویلیز آمریکایی گرچه در آغاز در همان مسیری بود که اقتصاد شکلگرفته از نسخه تجویزی آمریکاییها آن را هدایت میکرد اما بهتدریج منجر به این تفکر مثبت شد که خط مونتاژ این خودرو در داخل راهاندازی شود تا واردات ارزشافزودهای را برای اقتصاد ایران بههمراه داشته باشد. این اندیشه در کمتر از سه سال به بار نشست و کیلومتر۹ جادهمخصوص کرج برای تحقق ایده آرمانی جعفر اخوان، یعنی تولد خودرو جیپ شهباز و عرضه آن به بازار داخلی مونتاژ درنظر گرفته شد که در آغاز کار نمیتوان آن را جرم بهحساب آورد، زیرا بیشتر شرکتهایی که بعدها در ردیف خودروسازان بزرگ درآمدند از مونتاژ شروع کردند ولی ادامه مونتاژ طی یک برآیند زمانی نیم قرنی، گناهی نابخشودنی بهحساب میآید.
دومین گناه جعفر اخوان این بود که در سالهای بعد از کودتای آمریکایی با آمریکاییها شریک شده بود. او در۴ دی سال۱۳۳۵ در خیابان اکباتان تهران شرکتی با عنوان «جیپ» تاسیس و به واردات خودروی جیپ ویلیز آمریکایی پرداخت. شرکت جیپ با شرکتهای «امریکن موتورز» و «جنرالموتورز» همکاری داشت و بخشهای فنی و نسبتا پیچیده شرکت جیپ در اختیار مهندسان و تکنیسینهای آمریکایی قرار داشت؛ اما واقعیت این بود که همکاری اخوان با آمریکاییها جنبه سیاسی و ایدئولوژیک نداشت. در دهه ۳۰ و ۴۰ تکنولوژی ساخت خودروهای پر قدرت و دو دیفرانسیل در اختیار آمریکاییها بود و کویریبودن و صعبالعبوربودن جادههای ایران، اقبال ایرانیها به جیپ را بیشتر کرد. ادامه این زندگینامه را در یکشنبه آتی بخوانید.