نفت؛ چشم‏‏‏‌نگران تحولات خاورمیانه

نقش تنش‌های منطقه‌ای

قیمت جهانی نفت‌‌‌‌خام از زمان آغاز تنش‌ها، نوسانات بسیاری را تجربه کرده‌است. به نوشته تارنمای دکن‌‌‌‌هرالد، چنانچه به‌عنوان مثال، مسیرهای ترانزیت نفت‌‌‌‌خام به هر دلیلی دچار اختلال شوند، کشورهایی مانند هندوستان که نفت‌‌‌‌خام مورد‌نیاز خود را از مبدا عربستان‌‌‌‌سعودی، عراق و امارات وارد می‌کنند، احتمالا با افزایش قیمت نفت و LNG روبه‌رو خواهند شد. شرکت خدمات مالی  Motilal Oswal در یادداشتی اعلام کرد؛ درحالی‌که تلاش‌های بین‌‌‌‌اللمللی برای کاهش تنش‌ها، احتمالا در جلوگیری از تشدید بحران موفق عمل خواهند کرد، در صورتی‌که این تلاش‌ها با شکست روبه‌رو شوند و در نتیجه در صورت افزایش دامنه منازعات در منطقه خاورمیانه، قیمت جهانی نفت و LNG افزایش محسوسی را تجربه خواهد کرد.

مساله کلیدی ترانزیت نفت

در صورت اختلال در مسیرهای کشتیرانی برای ترانزیت نفت‌‌‌‌خام و LNG، می‌توان ادعا کرد برخلاف نفت که مسیرهای جایگزین برای جابه‌جایی آن در دسترس است، هیچ مسیر جایگزینی برای گاز طبیعی مایع در دسترس نخواهد بود. دهلی‌‌‌‌نو که برای تامین نیازهای نفت‌‌‌‌خام خود تا بیش از ۸۵‌درصد به تامین‌‌‌‌کنندگان خارج از کشور وابسته است، نفت عربستان، عراق و امارات و همچنین گاز طبیعی مایع (LNG) قطر را از طریق دریایی و نه با استفاده از خطوط لوله انتقال، وارد می‌کند. در صورت وقوع اختلال به هر دلیل، در مسیرهای متعارف دریایی ترانزیت نفت، پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌های نفت‌‌‌‌خام، حاشیه‌‌‌‌های پالایشگاهی و قیمت‌های لحظه‌‌‌‌ای LNG افزایش پیدا کند، درحالی‌که مسیرهای جایگزین وجود دارد، این مسیرها ممکن است تنها قادر به پوشش کسری (حدود ۷ تا ۸‌میلیون بشکه در روز نفت‌خام/محصولات پالایش‌‌‌‌شده) از حجمی که در حال‌حاضر از مسیرهای متعارف عبور می‌کند یعنی فراتر از ۲۰‌میلیون بشکه معادل نفت‌‌‌‌خام در روز و در عین حال، با هزینه‌های حمل‌ونقل بالا باشند.

همانگونه که در گزارش‌های پیشین درخصوص تحولات بازار جهانی نفت اشاره شد، ناظران بازار جهانی انرژی با حساسیت بالا، تحولات ژئوپلیتیک خاورمیانه را رصد می‌کنند. در بحبوحه تنش‌های کنونی، بیم آن می‌رود که هرگونه حمله احتمالی به سایت‌‌‌‌های تولید یا صادرات نفت هریک از کشورهای نفت‌‌‌‌خیزحوزه خلیج‌‌‌‌فارس، قیمت نفت‌‌‌‌خام برنت را به ۱۰۰دلار در هر بشکه رسانده، ضمن آنکه اختلال در تردد نفتکش‌ها، می‌تواند موجب افزایش قیمت نفت‌‌‌‌خام در محدوده بین ۱۲۰ تا ۱۳۰دلار به ازای هر بشکه بشود.

ترانزیتLNG، دشوارتر از نفت

در شرایطی که سرمایه‌گذاران بازار انرژی طبق یک‌سنت دیرینه بر تجارت نفت‌‌‌‌خام تمرکز دارند، پیش‌بینی می‌شود در صورتی‌که مسیرهای کنونی کشتیرانی دچار وقفه یا اخلال شوند، به‌دلیل فقدان مسیرهای مناسب جایگزین، قیمت‌های لحظه‌‌‌‌ای LNG شاهد نوسانات شدیدتری خواهد بود. در این میان، عربستان‌‌‌‌سعودی و امارات‌‌‌‌متحده‌‌‌‌عربی، مسیرهای صادراتی جایگزینی دارند که می‌توانند در شرایط اضطرار، از آنها استفاده کنند. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی‌‌‌‌انرژی، عربستان‌‌‌‌سعودی دارای خط لوله شرق به غرب با ظرفیت اسمی انتقال و جابه‌جایی‌برابر با ۷‌میلیون بشکه نفت‌‌‌‌خام در روز است، با این حال این خط لوله به دریای‌‌‌‌سرخ باز می‌شود، جایی‌که جریان ترافیک دریایی پیش‌‌‌‌از‌‌‌‌ این و به‌‌‌‌واسطه حملات حوثی‌‌‌‌های یمن مختل شده‌است.

امارات‌‌‌‌متحده‌‌‌‌عربی نیز میادین نفتی خشکی مرتبط با پایانه صادراتی فجیره با ظرفیت ۱.۵‌میلیون بشکه در روز را در اختیار دارد، با این حال از این میزان، ۳۰ تا ۴۰‌درصد ظرفیت آن در حال‌حاضر و مطابق با گزارش آژانس بین‌المللی‌‌‌‌انرژی، در شرایط بهره‌‌‌‌برداری است. در همین ارتباط هاردیک‌‌‌‌شا، مدیر رتبه‌‌‌‌بندی موسسه CareEdge، اعلام کرد؛ در نگاه کلان، قیمت‌های جهانی نفت‌‌‌‌خام از آغاز سال‌۲۰۲۴ میلادی، روندی افزایشی داشته‌است. در عین حال، در صورت وخامت اوضاع و تشدید تنش‌های منطقه‌ای، ممکن است با افزایش چندباره قیمت نفت‌‌‌‌خام روبه‌رو شویم. او اضافه کرد، با این حال اما‌ هندوستان همچنان سهم مناسبی از سبد صادراتی نفت‌‌‌‌خام روسیه را در اختیار دارد که ۳۰‌درصد از کل واردات این کشور آسیایی تا پایان سال‌مالی جاری را شامل می‌شود.

رابطه نفت و تورم

مودیز‌‌‌‌آنالیتیکس نیز در گزارشی که اخیرا منتشر شد، اعلام کرد تشدید احتمالی تنش‌ها در خاورمیانه، تهدیدی قابل‌‌‌‌ملاحظه برای اقتصادهای آسیا و اقیانوسیه خواهد بود. در این میان، خطر اصلی ناشی از افزایش قیمت نفت است. به گفته این موسسه، قیمت‌های بالاتر نفت، قطار پیشرفت هرچند مختصر منطقه در زمینه تورم را از مسیر خود خارج می‌کند. اکثر اقتصادهای منطقه آسیا-اقیانوسیه صرفا واردکننده نفت هستند که این امر این کشورها را در‌برابر افزایش قیمت جهانی نفت آسیب‌‌‌‌پذیر می‌کند.

 تاثیرات افزایش قیمت نفت، در کشورهای گوناگون متفاوت است، اما به‌طور کلی، سه چالش اصلی ناشی از افزایش قیمت نفت وجود دارد. اول آنکه افزایش بهای نفت، از طریق افزایش هزینه‌های تمام‌‌‌‌شده انرژی و سوخت، به تورم می‌افزاید. دوم، رشد قیمت نفت، به هزینه تولید و هزینه‌های حمل‌ونقل می‌افزاید و در نتیجه قیمت طیف گسترده‌ای از کالاها و حتی خدمات، متاثر از آن، رشد خواهد کرد. خطر افزایش هزینه‌های مرتبط با مواد‌‌‌‌غذایی، به‌دلیل هزینه‌های بالاتر کود، حمل‌ونقل و بذر، به‌‌‌‌طور ویژه‌ای نگران‌‌‌‌کننده است، زیرا در بسیاری از کشورهای آسیایی، تورم در قیمت مواد‌‌‌‌غذایی است که باعث می‌شود شاخص‌های قیمت مصرف‌کننده، رشد معناداری داشته‌باشد. سوم، افزایش قیمت نفت می‌تواند انتظارات تورمی را بالا ببرد، امری که در نوع خود، وظایف بانک‌های مرکزی را سنگین‌‌‌‌تر می‌کند.