زیان سالانه گاز پروم به‌دلیل کاهش تجارت با اروپا حدود ۷میلیارد دلار اعلام شده‌است
تقلای کرملین برای فروش گاز
پیش‌بینی‌های مالی نشان می‌دهد که درآمد حاصل از صادرات گاز به چین ممکن است به‌طور کامل زیان از دست‌دادن بازار سودآور اروپا را جبران نکند، لذا گازپروم برای بازگرداندن سودآوری نیاز دارد تا به شگرد‌های جدیدی روی‌آورد. ضرر گازپروم در دو سال‌گذشته نشان‌دهنده تلاش بیهوده برای پر‌کردن شکاف فروش گاز اتحادیه اروپا با چین است. گازپروم (GAZP.MM) که در مالکیت کرملین قرار دارد و زمانی سودآورترین شرکت روسیه بود، ممکن است با یک دوره طولانی عملکرد ضعیف روبه‌رو باشد زیرا تلاش آن برای پر‌کردن شکاف ازدست رفته بازار اروپا فعلا مثمرثمر نبوده‌است. این شرکت اخیرا به‌دنبال کاهش شدید تجارت با اروپا، زیان خالص سالانه ۷میلیارد دلاری را اعلام کرد که اولین زیان آن از سال۱۹۹۹ است.
تاثیر عمیق تحریم‌های اروپا
مشکلات گازپروم منعکس‌کننده تاثیر عمیق تحریم‌های اروپا بر صنعت گاز روسیه و همچنین محدودیت‌های مشارکت مسکو با چین است. تاثیر تحریم‌های بین‌المللی بر صادرات نفت برای مسکو آسان‌‌‌‌‌تر بوده زیرا روسیه توانسته صادرات نفت از طریق دریا را به سایر خریداران هدایت کند. گازپروم تا سال۲۰۲۲ به اروپا به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار فروش خود متکی بود، زمانی‌که درگیری روسیه با اوکراین باعث شد اتحادیه اروپا واردات گاز این شرکت را تا ۶۰درصدکاهش دهد. بر اساس داده‌های گازپروم و محاسبات رویترز، روسیه در سال۲۰۲۲ در مجموع حدود ۶۳.۸میلیارد مترمکعب (میلیارد مترمکعب) گاز از مسیرهای مختلف به اروپا رساند. این حجم در سال‌گذشته با ۵۵.۶درصد کاهش به ۲۸.۳میلیارد مترمکعب رسید. گازپروم در سال۲۰۱۸ حدود ۲۰۰.۸میلیارد مترمکعب به اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر مانند ترکیه پمپاژ کرد.
خطوط لوله نورداستریم
انفجارهای مرموز در خطوط لوله گاز زیردریایی نورداستریم از روسیه به آلمان در سپتامبر۲۰۲۲ نیز به‌طور قابل‌توجهی تجارت گاز روسیه با اروپا را تضعیف کرد. در دو سال‌گذشته روسیه به چین روی‌آورده و به‌دنبال افزایش فروش گاز خود از طریق خط لوله به میزان ۱۰۰میلیارد مترمکعب در سال‌تا سال۲۰۳۰ است. گازپروم در پایان سال۲۰۱۹ عرضه گاز از طریق خط لوله به چین را از نیروگاه سیبری آغاز کرد و این در حالی است که مسکو و پکن در سال۲۰۲۲ در مورد صادرات ۱۰میلیارد مترمکعب از جزیره ساخالین در اقیانوس آرام نیز توافق کردند. بزرگ‌ترین امید روسیه خط لوله Power of Siberia ۲ از طریق مغولستان است که قرار است ۵۰میلیارد مترمکعب در سال‌صادر کند، اما این به دلیل عدم‌توافق بر سر قیمت‌گذاری و سایر مسائل، به برخی از مشکلات برخورد کرده‌است. کاترینا فیلیپنکو، مدیر تحقیقات گاز و ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی در وود مکنزی، گفت: «درحالی‌که گازپروم در صورت راه‌اندازی تمام این خطوط لوله، شاهد برخی درآمدهای اضافی صادراتی خواهد بود، اما هرگز نمی‌تواند تجارتی را که با اروپا از دست داده‌است، جبران کند.»
مرکز تجارت گاز در ترکیه
روسیه همچنین تاکنون برای ایجاد یک مرکز تجارت گاز در ترکیه تلاش کرده‌است، ایده‌ای که برای اولین‌بار توسط رئیس‌جمهور؛ ولادیمیر پوتین در اکتبر ۲۰۲۲ مطرح شد. از آن زمان تاکنون هیچ پیشرفت قابل‌توجهی گزارش نشده‌است. حتی اگر گازپروم بتواند خط لوله خود را به چین راه‌اندازی کند، درآمد فروش آن بسیار کمتر از اروپا خواهد بود. بر اساس گزارش کار‌‌گزاری BCS مستقر در مسکو، درآمد گازپروم از فروش گاز به اروپا در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ به لطف عرضه ماهانه ۱۵.۵میلیارد مترمکعب به‌طور میانگین ۳.۳میلیارد دلار در ماه بوده‌است. با درنظرگرفتن قیمت ۲۸۶.۹ دلار به ازای هر هزار مترمکعب، همان‌طور که توسط وزارت اقتصاد روسیه گزارش شده و صادرات ۲۲.۷میلیارد متر‌مکعبی سال‌گذشته، ارزش کل گاز فروخته‌شده گازپروم به چین می‌تواند برای کل سال۲۰۲۳ به ۶.۵میلیارد دلار برسد. گازپروم درآمد خود را از فروش به اروپا یا چین برای سال۲۰۲۳ به‌طور جداگانه فاش نکرده‌است. دکتر میکال میدان، رئیس تحقیقات انرژی چین در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، گفت که بعید است چین به‌عنوان یک بازار صادرات گاز بسیار سودآور، جایگزین اروپا شود. او گفت: «چین از روسیه گاز خواهد خرید اما با قیمت بسیار کمتر از اروپا. در سال۲۰۲۳، گاز خط لوله روسیه با قیمت ۶.۶ دلار به ازای هر‌میلیون واحد حرارتی بریتانیا (mmBtu) به چین فروخته شد که در مقایسه با میانگین قیمت گاز روسیه در اروپا که در سال‌گذشته ۱۲.۹ دلار به ازای هر میلی‌‌‌‌‌متر Btu بود، بسیار ناچیز است.»
کاهش تدریجی بهای گاز
بر اساس سندی که ماه گذشته رویترز مشاهده کرد، روسیه قرار است قیمت گاز خود برای چین را در چهار سال‌آینده به‌تدریج کاهش دهد که بدترین سناریو کاهش ۴۵درصدی تا سال۲۰۲۷ است. گفته نشد چه چیزی ممکن است قیمت‌ها را کاهش دهد، اما روسیه با رقابت سایر تامین‌کنندگان گاز خط لوله به چین، مانند ترکمنستان و همچنین گاز طبیعی مایع از طریق دریا مواجه است. آمارهای مالی گازپروم که شامل واحدهای نفت و نیرو نیز می‌شود، نشان‌داد که درآمد حاصل از تجارت گاز طبیعی در سال‌گذشته بیش از نصف شده و به بیش از ۳.۱تریلیون روبل رسیده‌است، درحالی‌که فروش نفت و میعانات گازی به ۴.۱تریلیون روبل رسیده که ۴.۳درصد افزایش یافته‌است. الکسی بلوگوریف از موسسه انرژی و دارایی مستقر در مسکو گفت که بازگرداندن سودآوری گازپروم تنها با تکیه بر تجارت گاز خود غیرممکن است. وی گفت: تغییر استراتژیک به سمت تولید و صادرات آمونیاک، متانول و سایر محصولات فرآوری گاز برای گازپروم امکان‌پذیر است، اما بازگشت سریعی در کار نیست. وی گفت: «چین به احتمال زیاد در دهه۲۰۳۰ به واردات اضافی نیاز نخواهد داشت، زیرا احتمال کاهش رشد تقاضا و نرخ بالای تولید گاز داخلی وجود دارد.»
