ممکن است شرایط بدتر از این شود

نرسي قربان/ کارشناس ارشد صنعت نفت در زمان کنونی و در شرایطی که کشورهای دیگر نیز مورد تحریم نفتی قرار گرفته‌اند، فروش نفت ایران سخت‌تر خواهد شد، چرا که دیگران هم تلاش می‌کنند نفت تحریمی خود را در بازار عرضه کنند. در نتیجه فروش نفت برای ایران قاعدتا نیازمند تلاشی مضاعف است. نکته دیگر اینکه هنگامی که کشورها تحریم هستند، خواه روسیه باشد، خواه هر کشور دیگری، عملیات تجارت نفت خود را به شکل شفاف انجام نمی‌دهند. در نتیجه هیچ مرجع رسمی یا غیررسمی نمی‌داند چه کسی با چه کسی مبادله می‌کند و تحت چه شرایطی به داد و ستد می‌پردازد؛ چرا‌که سریعا تحریم‌کنندگان اقدام به جلوگیری از معامله می‌کنند.

همین عامل باعث شده‌است ‌تا  اطلاعات بازار نفت در این دوران بسیار سطحی و عمدتا در حد گمانه‌زنی‌ باشد و این مساله طبیعی است و درک آن نیز دشوار نیست که چرا کشورها آمار نفت خود را پنهان می‌کنند. از این‌رو بحث درباره چگونگی پیشرفت امور بازار نفت از نظر اقتصادی ناقص و مبتنی بر اطلاعات ناکافی است و گاه‌ بر اساس برخی اطلاعاتی که در فضای مجازی ارائه می‌شود انجام می‌گیرد.  اما تصور نگارنده این است که اگر تقاضای جهانی متعاقب بهبود اقتصاد جهان افزایش داشته باشد ایران نیز قادر خواهد بود نفت و فرآورده بیشتری بفروشد و فروش نفت تحریمی قدری آسان‌تر خواهد شد. همچنین اگر قیمت نفت بالاتر برود روزنه‌هایی دیگر برای فروش نفت باز خواهد شد. اما در نهایت تلاش مستمر برای بیرون آمدن از حصار تحریم، گزینه‌ای است که باید از هر گزینه دیگری با جدیت بیشتری پیگیری شود‌. مساله فقط فروش نفت نیست؛ دریافت پول و عواید حاصل از آن نیز هست‌. اما اگر پرسیده شود که چرا ایران تحریم است؟ مساله فقط نفت و بازار آن نیست.

درست است که با تحریم، برخی کشورها از جمله آمریکا قادر شدند نفت بیشتری بفروشند و از این راه منتفع شدند، اما مسائل سیاسی دیگری نیز در این مساله دخیل است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. شاید بتوان گفت تحریم برای بهره‌برداری از منافع فروش انرژی با حذف رقبا، بیشتر درباره روسیه و آن هم گاز این کشور صادق باشد؛ مساله‌ای که آمریکا از روز نخست با فشار سعی در جلوگیری از آن داشت. اکنون نیز مساله تحریم ایران، همچنان تحریم از سوی آمریکاست و نه کشورهای دیگری نظیر کشورهای حوزه اتحادیه اروپا، اما اروپا نیز این تحریم‌ها را رعایت می‌کند و همه می‌دانیم که هیچ شرکت بزرگ انرژی یا غیر آن تمایلی به درگیری با ایالات‌متحده ندارد و از دست دادن بازار آمریکا را مطلوب نمی‌داند.

پیش از این و در دوران تحریم‌های داماتو، تنها سرمایه‌گذاری در نفت ایران -و لیبی- ممنوع بود. اکنون بحث فروش نفت است که مورد هدف قرار گرفته است. در هرحال، باید متوجه این نکته بود و تصور نکرد که این شرایط بدترین شرایط است. چنانچه مکانیزم ماشه فعال شود و تحریم‌ها به‌سطح تحریم‌های سازمان ملل گسترش یابد این شرایط بدتر نیز خواهد شد. در شرایط کنونی اما منطقا سه راه بیشتر پیش پای ما نیست. یکی اینکه تحریم‌ها را دور بزنیم. راه دیگر آن است که با منطق تهاتری با کشورهایی مانند هندوستان وارد معامله شویم و راه بهتر آن است که تمام توان خود را برای بیرون آمدن از حلقه تحریم‌ها انجام دهیم‌. باید در نظر بگیریم که دور زدن تحریم یک راه‌حل ممکن است، اما بسیار دشوار است. دور زدن تحریم‌ها در شرایطی که پنهان کردن تجارت بسیار دشوار شده است، حد و حدودی دارد و تنها با تخفیف عمده و وجود انگیزه بالا در طرف خریدار ممکن است. جز این سه راه، راه دیگری وجود ندارد.