«دنیای‌اقتصاد» چالش‌ها و فرصت‌های تغییر الگوی بهره‌‌‌‌‌‌برداری از انرژی کشور را بررسی می‌کند
بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف انرژی؛ از سخن تا عمل
نقش بی‌‌‌‌‌‌بدیل انرژی در برقراری امنیت و رفاه
روشن است که موضوع برقراری امنیت پایدار در حوزه انرژی، خط قرمز دولت‌ها و حکومت‌‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌‌شمار می‌رود. در همین ارتباط، توجه به چالش‌های زیست‌‌‌‌‌‌محیطی با انتخاب نوع انرژی رابطه مستقیمی دارد. کریمی، کارشناس حوزه انرژی در مصاحبه با «شانا» با تاکید بر اینکه در گذشته با هدف بهینه‌‌‌‌‌‌سازی و کنترل مصرف انرژی در کشور، قیمت‌ها را بدون مطالعه همه‌‌‌‌‌‌جانبه افزایش دادیم، افزود: در کنار آن بخشی از یارانه را به مردم برگرداندیم، اما در عمل این اقدام‌ها تاثیری در کنترل مصرف انرژی نداشت و چندان موفق عمل نکرد. وی ادامه داد: با وجود در اختیار داشتن منابع هیدروکربوری اما سهم انرژی‌‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر در دنیا در حال افزایش است. موضوعی که به‌‌‌‌‌‌تدریج نقش انرژی‌‌‌‌‌‌های فسیلی را کم‌‌‌‌‌‌رنگ می‌کند. با این دست تصمیم‌ها اکنون و برخلاف انتظار، با رشد مصرف انرژی روبهرو هستیم، لذا به هر میزان تولید را افزایش دهیم جوابگوی مصرف نخواهد بود، زیرا ارزش واقعی انرژی در کشور برای مصرف‌کنندگان مشخص نیست.
چنانچه تامین امنیت انرژی به‌عنوان نخستین چالش دوره گذار انرژی درنظر گرفته شود، زمان‌‌‌‌‌‌بندی آن، دومین چالش اساسی خواهد بود. هم‌‌‌‌‌‌اکنون فشار زیادی برای سرعت بخشیدن به اجرا و نیل به اهداف کاهش انتشار کربن تا سال۲۰۳۰ وجود دارد، اما در مقام عمل در مورد آنچه باید برای گذار از انرژی انجام شود، سهل‌انگاری‌‌‌‌‌‌های فراوانی دیده می‌شود. به‌عنوان مثال، تنوع جغرافیایی و اقلیمی ایران امکان استفاده از انرژی‌‌‌‌‌‌های نو به‌‌‌‌‌‌ویژه انرژی خورشیدی را در کنار انرژی‌‌‌‌‌‌های فسیلی فراهم می‌کند. با توجه به این واقعیت که در مناطق جنوبی کشور بیش از ۳۵۰روز در سال‌هوای آفتابی داریم، ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی در تامین انرژی پایدار می‌تواند مورد‌توجه جدی قرار گیرد.
پرواضح است که گذار انرژی به شکلی که امروز مطرح است، مشابه هیچ‌یک از موارد مشابه پیش از خود نیست. اکثر قریب به اتفاق گذارهای قبلی انرژی عمدتا به‌دنبال مزایای اقتصادی بوده‌اند، حال آنکه محرک اصلی برای گذار انرژی کنونی، سیاست است. گذارهای پیشین انرژی به گواه تاریخ، بیش از یک قرن یا بیشتر زمان برده و البته هیچ‌‌‌‌‌‌کدام از آنها از جنس‌گذاری نبوده‌‌‌‌‌‌اند که اکنون مطلوب نظر جوامع است. هدف از گذار کنونی انرژی فقط معرفی و آوردن منبع انرژی جدید نبوده بلکه در نگاهی کلان‌‌‌‌‌‌تر، تغییر کامل ساختارها و بنیان‌‌‌‌‌‌های انرژی جهان امروزی است که قرار است در کمتر از ۲۵سال‌عملیاتی شود. به باور کریمی، در آمایش سرزمین همه ابعاد طرح درنظر گرفته نشده‌است و بر این اساس دو تصمیم اشتباه گرفته شد که شامل ایجاد شبکه سراسری گاز و شبکه سراسری برق به‌‌‌‌‌‌صورت موازی بوده که در این مسیر البته، موضوع بهره‌‌‌‌‌‌برداری از انرژی‌‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر مغفول مانده‌است.
مصرف‌کننده تنها مقصر بد‌‌‌‌‌‌مصرفی انرژی نیست
واقعیت غیر‌قابل‌انکار این است که بد مصرفی انرژی صرفا به رفتار مصرف‌کننده بازنمی‌گردد. تجهیزات موجود مورد‌استفاده، خود مصرف بالایی دارند. برای نمونه مصرف خودروهای موجود در ایران، به‌‌‌‌‌‌مراتب بالاتر از میانگین جهانی است و از همین‌رو نمی‌توان انتظار داشت تنها با تغییر رفتار مصرف‌کننده، مصرف سوخت کاهش یابد. از سوی دیگر، قیمت سوخت در کشور پایین است و با توجه به اختلاف قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه، قاچاق این کالای استراتژیک از جذابیت بالایی برخوردار است. رشد فزاینده مصرف انرژی در ایران سبب‌شده افزایش تولید با سرمایه‌گذاری‌های نو نیز جوابگوی آن نباشد، بنابراین باید فرسودگی تجهیزات را در بخش‌های مختلف اصلاح و همزمان به سمت تعدیل مصرف سوخت خودروها گام برداریم.
گذار از ناترازی مصرف انرژی
موضوع بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف انرژی تنها محدود به سخت‌افزار نیست، توجه به فناوری و مسائل نرم‌افزاری اهمیت به‌‌‌‌‌‌مراتب بالاتری داشته و باید در حوزه‌های مختلف فناوری، رویه‌‌‌‌‌‌های فکری و اجرایی وارد عمل شوند. بالاترین مصرف انرژی در بخش صنعت، حمل‌ونقل و ساختمان اتفاق می‌افتد لذا برای اجرا نیز باید وزارتخانه‌‌‌‌‌‌هایی مانند وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت، وزارت کشاورزی، شهرداری کلان‌‌‌‌‌‌شهرها و... که بیشترین مصرف انرژی توسط ذی‌نفعان آنها انجام می‌شود، وارد میدان شوند. در همین رابطه مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران چهار طرح بزرگ این شرکت را برای اجرای بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف تشریح کرد. مسلم رحمانی همزمان با اول خردادماه، «روز بهره‌‌‌‌‌‌وری و بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف»، با بیان اینکه در ایران ناترازی تولید و مصرف گاز وجود دارد، بنابراین یا باید تولید را افزایش دهیم یا مصرف را کنترل کنیم، اظهار کرد: یکی از بهترین و کم‌‌‌‌‌‌هزینه‌‌‌‌‌‌ترین راه‌‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌‌ها برای این مساله، مدیریت و بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف است. وی افزود: این موضوع در قوانین الگوی مصرف و قانون بودجه‌سال۱۴۰۲ هم تاکید شده و چند بند قانون بودجه به این موضوع پرداخته است، همچنین بودجه‌مناسب نیز برای اجرای آن درنظر گرفته شده‌است.
ایجاد صندوق مالی مشترک
مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران تصریح کرد: این بودجه‌صندوقی مشترک بین وزارتخانه‌‌‌‌‌‌های نفت و نیرو ایجاد‌کرده که آورده آن از طریق شرکت ملی گاز، شرکت ملی نفت ایران و وزارت نیرو هزینه می‌شود تا طرح‌ها و پروژه‌های مربوطه را از نظر مالی حمایت کنند. رحمانی همچنین با اشاره به پروژه‌های در حال اجرا در حوزه بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف انرژی در وزارت نفت گفت: در این‌باره مصوبه‌‌‌‌‌‌ای از سوی شورای اقتصاد داریم که چهار طرح بزرگ در زمینه بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف در واحدهای مسکونی تعریف شده‌است. وی با تشریح چهار طرح یادشده توضیح داد: تعویض۴میلیون و یکصد هزار دستگاه بخاری با بازده بالا در دستور کار است که باید از سوی شرکت ملی گاز و از منابع داخلی یا سرمایه‌‌‌‌‌‌گذار تامین شود که سهم اجرای سال۱۴۰۲، ۷۶۰هزار دستگاه بخاری است.
بهینه‌‌‌‌‌‌سازی بیش از ۶۲هزار موتورخانه
رحمانی با اشاره به طرح دیگر یعنی «بهینه‌‌‌‌‌‌سازی موتورخانه واحدهای مسکونی و تجاری» که اجرای آن از مهرماه سال۱۳۹۹ آغاز شده، گفت: تاکنون بیش از ۶۲هزار موتورخانه در بخش تجاری، خانگی و عمومی بهینه‌‌‌‌‌‌سازی شده و شرکت ملی گاز در مجموع موظف به بهسازی ۳۲۰هزار موتورخانه است. بهسازی و تعویض موتورخانه‌‌‌‌‌‌ها و سیستم گرمایشی در بخش آموزشی نیز باید براساس مصوبه شورای اقتصاد از سوی شرکت ملی گاز ایران اجرایی شود. مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران همچنین با اشاره به ناترازی شدید گاز به‌‌‌‌‌‌ویژه در فصل زمستان بیان کرد: وزیر نفت در این‌باره شیوه‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ای را به شرکت‌های تابع ابلاغ کرد که طبق آن، سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران و صنایع پرمصرف در زمینه ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی اس‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی و مینی‌‌‌‌‌‌ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی سرمایه‌گذاری کنند و در فصل سرد سال‌و در مواقع ایجاد ناترازی شدید، از گاز اس‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی، سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی یا مینی‌‌‌‌‌‌ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی استفاده کنند.
پایلوت طرح هوشمندسازی کنتورهای گاز
رحمانی درباره اجرای طرح هوشمندسازی کنتورهای گاز که از دیگر پروژه‌های در حال اجراست، اظهار کرد: یکی از خروجی‌‌‌‌‌‌های این طرح، مدیریت مصرف انرژی است که برنامه‌های مطالعاتی آن در حال انجام است و بنا داریم پایلوت اجرای آن را تا پایان خردادماه امسال برای مشترکان پرمصرف اجرا کنیم. وی یادآور شد: مشترکان بخش خانگی چند استان از استان‌های سردسیر کشور نیز برای اجرای این پروژه انتخاب می‌شوند که این موضوع در مرحله انتشار فراخوان است تا شرکت‌هایی که قابلیت ساخت کنتورهای هوشمند و تامین زیرساخت‌های علمی و پدافندی را دارند، این طرح را با مدیریت فناوری و بومی‌‌‌‌‌‌سازی اجرایی و تکمیل کنند. اینکه طرح‌های این‌چنینی تا به چه میزان در مقام اجرا، با اقبال عمومی و همراهی جامعه روبهرو خواهند شد، باید منتظر ماند و دستاوردهای عملی آن را در بهینه‌‌‌‌‌‌سازی مصرف سوخت کشور شاهد بود.
