اندیشه | روزنامه شماره 6039

رشد ۸ درصدی بدون ایفای نقش سرمایه و تجارت خارجی ممکن است؟

آیا می‌توان در فضای بسته و بدون سرمایه به رشد و رفاه اقتصادی رسید؟ پاسخ هرچند شفاف است، اما هنوز افراد موثر در تصمیم‌گیری‌ها به دنبال رشد بدون سرمایه خارجی و در فضای تحریمی و بسته هستند. در واقع کیفیت ارتباط اقتصادی ملت‌ها نقش بی‌بدیلی در رشد یا افول آنها ایفا می‌‎کند. آمارها نشان می‌دهد که میان…

آیا راه‌حل «قیمت‌های بالا» نرخ‌گذاری است؟

توهم ارزانی با دستور

تعیین سقف قیمت، یک سیاست محبوب در مواجهه با تورم است. سیاستمداران با این کار جدیت خود را در اهمیت دادن به معاش مردم نشان می‌دهند و شهروندان مضطرب، خبر مقابله با گرانی را التیامی بر نگرانی‌هایشان تلقی می‌کنند. با این حال نتایج سیاست تعیین سقف‌ قیمت با محبوبیت آن تناسبی ندارد. درحالی‌که علم اقتصاد…

یکشنبه، ۱۶ دی ۱۴۰۳

رشد ۸ درصدی بدون ایفای نقش سرمایه و تجارت خارجی ممکن است؟

سودای رشد اقتصاد بسته

آیا می‌توان در فضای بسته و بدون سرمایه به رشد و رفاه اقتصادی رسید؟ پاسخ هرچند شفاف است، اما هنوز افراد موثر در تصمیم‌گیری‌ها به دنبال رشد بدون سرمایه خارجی و در فضای تحریمی و بسته هستند. در واقع کیفیت ارتباط اقتصادی ملت‌ها نقش بی‌بدیلی در رشد یا افول آنها ایفا می‌‎کند. آمارها نشان می‌دهد که میان ثروتمند بودن یک اقتصاد و باز بودن آن همبستگی وجود دارد. یک مطالعه اقتصادی حاکی از آن است که اگرچه کشورهای ثروتمند اقتصاد باز دارند، اما در میان کشورهای فقیر، کشورهای دارای اقتصاد باز سریع‌تر از کشورهای ثروتمند رشد می‌کنند و در مقابل، اقتصادهای بسته رشد آهسته‌تری در قیاس با ثروتمندان دارند. از سوی دیگر، بررسی تاریخی نشان می‌دهد اقتصادهای فقیری که اقتصاد بسته خود را باز کرده‌اند، شاهد افزایش نرخ رشد اقتصادی خود بوده‌اند. شواهد حاکی از آن است که در‌های باز در مقابل اقتصاد جهانی، «شرط لازم» برای رشد اقتصادی یک کشور است.

شنبه، ۱۵ دی ۱۴۰۳

تقابل آرای مخالفان و موافقان جهانی شدن چگونه است؟

جهانی شدن و مسائل آن

سخن از مخالفت با گشودگی روابط میان ملت‌ها در همه ابعاد، می‌تواند بعدی فردی و در حوزه خرد داشته باشد. به عبارتی دیگر، تمرکز در این بعد، بر مواردی است که در آن کارگران یا بنگاه‌ها در یک صنعت خاص، یا صاحبان عوامل تولید خاص، به‌دلیل منافع شخصی، حتی اگر چنین تجارتی به نفع کل کشورشان باشد، با تجارت آزاد مخالفت می‌کنند. در سال‌های اخیر، نوع دیگری از مخالفت با باز بودن در میان افرادی که جهانی شدن را برای کشورهای در حال توسعه مضر می‌دانند، پدیدار شده است. سازمان‌های غیردولتی (NGO) و فعالان دانشجویی در خط مقدم این جنبش بوده‌اند. برخی از نگرانی‌های جنبش ضد جهانی‌سازی به نظر کاملا مشروع است که در زیر می‌توان این نگرانی‌ها را اشاره کرد.
اقتصاددانان درباره مهار تورم چه می‌گویند؟

قدرت بازار و کنترل قیمت

با افزایش شدید تورم در ایالات‌متحده که بحث‌هایی را در مورد نقش احتمالی شرکت‌های قدرتمند در افزایش قیمت‌‌‌ها و اینکه آیا مداخلات ضدانحصاری یا کنترل قیمت‌‌‌ها می‌توانند پاسخ‌ سیاستی موثری باشند، برانگیخته است، انجمن IGM در دانشکده کسب‌‌‌وکار شیکاگو از گروهی از اقتصاددانان برجسته ایالات‌متحده دعوت کرد تا دیدگاه‌های خود را بیان کنند.

پنجشنبه، ۱۳ دی ۱۴۰۳

آیا راه‌حل «قیمت‌های بالا» نرخ‌گذاری است؟

توهم ارزانی با دستور

تعیین سقف قیمت، یک سیاست محبوب در مواجهه با تورم است. سیاستمداران با این کار جدیت خود را در اهمیت دادن به معاش مردم نشان می‌دهند و شهروندان مضطرب، خبر مقابله با گرانی را التیامی بر نگرانی‌هایشان تلقی می‌کنند. با این حال نتایج سیاست تعیین سقف‌ قیمت با محبوبیت آن تناسبی ندارد. درحالی‌که علم اقتصاد کمبود کالا و سهمیه‌بندی را به‌عنوان نتایج ناگزیر این سیاست معرفی می‌کند، یک اقتصاددان توضیح می‌دهد که هزینه‌ مشاهده قیمت‌های ارزان تعیین‌شده با دستور، فراتر از این مورد است. بر این اساس، تعیین سقف قیمت هزینه ضمنی ایستادن در صف و انتظار را بر شهروندان تحمیل می‌کند، موجب خالی شدن قفسه فروشگاه‌ها می‌شود و با تحمیل محدودیت درآمد بر بنگاه‌ها، آنها را به سمت کاهش کیفیت تولید و صرفه‌جویی در هزینه‌ها سوق می‌دهد. صف‌های طولانی، قفسه‌های خالی و کیفیت نازل کالاها حاکی از آن است که ارزانی حاصل از سیاست تعیین سقف قیمت، برای شهروندان و بنگاه‌ها بسیار گران‌تر از تصورات تمام می‌شود.
روایت جرد دایموند از واگرایی قاره‌ها؛

اسلحه، میکروب و فولاد

در حدود ۵۰۰سال پیش، یکی از محوری‌ترین رویدادهای تاریخ بشری آغاز شد. در طول سه قرن که با سفر کریستف کلمب به قاره آمریکا در سال۱۴۹۲ شروع شد و با کشف استرالیا توسط جیمز کوک در سال۱۷۷۰ نیز پایان یافت، جمعیتی از آدمیانی که هزاران سال از نظر جغرافیایی از یکدیگر جدا بودند، با هم روبه‌رو شدند و برخوردی خشونت‌بار را رقم زدند. نیروی اصلی و انگیزاننده این برخورد تمدنی، گسترش قارچ‌گونه سیاحان، تجار، استعمارگران و کشورگشایان اروپایی بود.
بلایای وجود منابع

مشاهداتی مبنی بر اینکه منابع برای تولید مهم هستند و عرضه محدودی دارند، اغلب الهام‌‌بخش پیش‌بینی‌‌هایی بوده است که محدودیت‌‌های منابع به‌طور اجتناب‌‌ناپذیری مانع رشد اقتصادی می‌‌شوند. نیای معنوی این مکتب فکری کسی نیست جز توماس مالتوس که می‌نویسد: «قدرت جمعیت به قدری برتر از قدرتی است که در زمین برای تامین معیشت انسان دارد که مرگ زودرس باید به انحای مختلف به دیدار نژاد انسان بیاید.»

سه‌شنبه، ۱۱ دی ۱۴۰۳

تیم ورستال، اقتصاددان:

خاطره ایران، مهد آزادی اقتصادی

دنیای اقتصاد: تیم ورستال، اقتصاددان می‌گوید: از ترجمه کتاب بیست مغلطه اقتصادی به زبان فارسی خوشحالم.
کارنامه مغفول سی‏‏‏‏‏‌ونهمین رئیس‏‏‏‏‏‌جمهور آمریکا؛

درس‌های کارتر برای حذف مقررات

روز گذشته جیمی‏‏‏‏‏‌کارتر، رئیس‌جمهور اسبق ایالات‏‏‏‏‏‌متحده در سن صد سالگی درگذشت. ریاست‏‏‏‏‏‌جمهوری تک‏‏‏‏‏‌‌دوره‏‏‏‏‏‌ای او را با مجموعه‏‏‏‏‏‌ای از اشتباهات سیاسی و اقتصادی می‏‏‏‏‏‌شناسند و یادآور خاطرات تلخی برای آمریکایی‏‏‏‏‏‌ها است. صف‏‏‏‏‏‌های طولانی بنزین، بالاترین شاخص فلاکت و ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران از جمله خاطرات تلخ آمریکایی‌ها از دوران کارتر است، بااین‌حال بخشی از کارنامه اقتصادی او جزئیات درخشان و بی‏‏‏‏‏‌نظیری دارد. موقعیت ممتاز کارتر به‌گونه‌ای است که ورنون اسمیت، نوبلیست اقتصاد در سال‌۲۰۰۲، او را بزرگ‏‏‏‏‏‌ترین «مقررات‏‏‏‏‏‌زدا» نامید. او صنعت هواپیمایی، راه‌آهن و ترابری جاده‌ای را مجبور به رقابت کرد و آثار مثبت این اقدام او همچنان در اقتصاد ایالات‏‏‏‏‏‌متحده به چشم می‌خورد، بااین‌حال تجربه مقررات‏‏‏‏‏‌زدایی کارتر نشان می‌دهد؛ دشواری‏‏‏‏‏‌های مقررات‏‏‏‏‏‌زدایی فراتر از چیزی است که به‌نظر می‌رسد.

چهارشنبه، ۱۲ دی ۱۴۰۳

نویسنده کتاب «بیست مغلطه اقتصادی» در جلسه گفت‏‏‏‏‌وشنود اقتصادی بیان کرد

ایران قرن‌ها خانه آزادی اقتصادی بوده ‌است

آخرین جلسه گفت‌‌‌‌‌وشنود اقتصادی به موضوع بررسی کتاب «بیست مغلطه اقتصادی» از «تیم ورستال» اختصاص یافت. نویسنده اثر، در پیامی ویدئویی به حاضران در جلسه، دیدگاه‌‌‌‌‌های خود را در کتاب به اختصار توضیح داد و ضمن برشمردن ویژگی‌های یک دیدگاه خوب، ایران را مکانی معرفی کرد که سال‌ها خانه آزادی اقتصادی بوده ‌است. این جلسه با حضور امیرحسین خالقی و اویس ارشادیان و به میزبانی مرتضی کاظمی برگزار شد.

یکشنبه، ۰۹ دی ۱۴۰۳

به‌جای قیمت‌گذاری دستوری، رقابت را تقویت کنیم

مُسکنی موقت با عوارض دائمی

زمانی‌که قیمت‌ها به‌طور مصنوعی پایین‌تر از سطح طبیعی خود نگه داشته شوند، منابعی مانند استعدادها و سرمایه‌گذاری‌ها از صنعت خارج‌شده و به‌دنبال بازدهی بیشتر در سایر بخش‌ها خواهند رفت. این امر به‌معنای کاهش اکتشافات و نوآوری‏ و در نتیجه کاهش دسترسی مصرف‌کنندگان به کالاهای جدید خواهد بود. اغلب این تغییرات در بلندمدت و در بازه‏‏‏‏‌ای طولانی‏‏‏‏‌تر از دوره تصدی هر سیاستگذاری رخ می‌دهد، بنابراین یادآوری اثرات کنترل قیمت‌ها به سیاستگذاران در زمان پیشنهاد این سیاست‌ها، بسیار حیاتی است.

شنبه، ۰۸ دی ۱۴۰۳

ریشه‌های اقتصادی چالش‌های اجتماعی خاورمیانه چگونه نمایان می‌شود؟

سنجش دوقطبی فقر و ثروت در جهان عرب

نابرابری در جهان عرب فقط مساله‌ای درباره فقر شدید یا ثروت شدید نیست، مشکل جدی وجود ثروت شدید در کنار فقر شدید است. این مقاله از منظر تحلیل فقر و پلوتونومی (تمرکز ثروت در دستان گروهی اندک) قطب‌بندی شدید بین فقرا که از طردشدگی و محرومیت رنج می‌برند و افراد بسیار ثروتمند را که قدرت و نفوذ زیادی در نظام‌های اقتصادی و سیاسی دارند، نشان می‌دهد.

پنجشنبه، ۰۶ دی ۱۴۰۳

دولت‌ها در استفاده از اموالشان باید به چه تجربیاتی توجه کنند؟ (قسمت پایانی)

ملزومات مولدسازی موفق اموال عمومی

در شرایط کنونی اقتصاد جهانی که فشار بر مالیات‌های عمومی افزایش یافته و بدهی‌های ملی روندی صعودی را طی می‌کنند، دولت‌ها با چالش مدیریت بهینه منابع و دارایی‌های خود مواجه هستند. در بخش پایانی گفت‌وگوی جامع با داگ دتر، کارشناس برجسته مدیریت اموال عمومی، به بررسی راهکارهایی پرداخته شد که دولت‌ها می‌توانند از تجارب موفق جهانی آموخته و از پتانسیل واقعی ثروت عمومی خود بهره‌برداری کنند. دتر در بخش‌های پیشین گفت‌وگو بر ضرورت ایجاد صندوق‌های ثروت عمومی تاکید کرد که به‌عنوان ابزاری مستقل، به دور از دخالت‌های سیاسی کوتاه‌مدت، برای مدیریت حرفه‌ای دارایی‌های دولتی عمل می‌کنند.

سه‌شنبه، ۰۴ دی ۱۴۰۳

دولت‌ها در استفاده از اموالشان باید به چه ترتیباتی توجه کنند؟

ملزومات مولد‌سازی

یک مدیر مالی تاکید کرد که دولت‌ها باید مدیریت اموال عمومی را به صندوق‌های تخصصی ثروت ملی بسپارند. داگ‌ دتر که ساماندهی اموال عمومی در سوئد را در کارنامه خود دارد، از سنگاپور و متروی هنگ‌کنگ به‌عنوان دو نمونه موفق نام می‌برد.

یکشنبه، ۰۲ دی ۱۴۰۳

شاگرد میزس در رد آرای استادش چه می‌گوید؟

هایک و پراکسیولوژی

یکی از مهم‌ترین عواملی که طی شصت سال‌گذشته مانع مطالعه پراکسیولوژی (کنش‌‌‌‌‌شناسی) شده‌است، استدلال فریدریش هایک مبنی‌بر عدم‌کاربرد پراکسیولوژی در مطالعه‌‌‌‌ پدیده‌‌‌‌‌های بازار بوده‌است. هایک از پراکسیولوژی به‌عنوان منطق انتخاب محض یاد می‌کند و استدلال او علیه آن نسبتا ساده است. منطق انتخاب محض مستلزم یک رابطه تحلیلی بین:۱) موضوع کنش کنشگر و ۲) کنش کنشگر است. در اینجا بخشی مهم از مقاله هایک با عنوان «حقایق علوم اجتماعی » آمده است:
اجتناب از سرمایه‌گذاری‌های پرریسک؛

چرا بیشتر شرکت‌ها لابی نمی‌کنند؟

نفوذ شرکت‌ها بر سیاست‌های عمومی از طریق لابی‌گری، همواره توجه رسانه‌‌‌‌‌ها و پژوهشگران را به خود جلب کرده‌است. مطالعات متعدد نشان می‌دهند که لابی‌گری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی به بهبود عملکرد مالی شرکت‌ها، از جمله افزایش سود و کاهش ‌بار مالیاتی، کمک کند، با این‌حال این پرسش مطرح می‌شود که چرا با وجود چنین مزایایی، اکثریت قریب به‌اتفاق شرکت‌های عمومی در ایالات‌متحده (حدود ۹۰‌درصد) هیچ گزارشی رسمی از فعالیت‌های لابی‌گری خود ارائه نمی‌دهند؟

شنبه، ۰۱ دی ۱۴۰۳

«دنیای‌اقتصاد» کارنامه یک‌سالگی رئیس‌جمهور آرژانتین در بهبود فضای کسب‌‌وکار را بررسی می‌کند؛

قلع و قمع قوانین مزاحم

خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین، یک سال پس از وعده «مقررات‏‏‌زدایی با اره‏‏‌برقی»، تحولی چشمگیر در ساختار اداری این کشور ایجاد کرده است. از زمان آغاز به کار وزارت جدید مقررات‏‏‌زدایی در ژوئیه ۲۰۲۴، وزیر این وزارتخانه تقریبا هر روز اصلاحات جدیدی را در قوانین و مقررات کشور اعلام می‏‏‌کند. تا هفتم دسامبر ۲۰۲۴ این اصلاحات ۳۳۱ قانون را برچیده و ۳۴۱ قانون را اصلاح کرده است. قدمت برخی از این قوانین به اوایل قرن بیستم بازمی‏‏‌گردد و طیف گسترده‏‏‌ای از بخش‌های اقتصادی را شامل می‌شود. اگر چه برای ارزیابی نتایج بلند‏‏‌مدت اصلاحات زود است، اما دستاوردهای چشمگیری چون کاهش ۳۵ درصدی قیمت لوازم‌خانگی و افت ۵۰درصدی اجاره‌بها، نتیجه کوتاه‏‏‌مدت گام نهادن آرژانتین در مسیر آزادی اقتصادی محسوب می‌شود. در یک مورد جالب، میلی قانون «سکوت اداری مثبت» را به اجرا گذاشته است که بر اساس آن، اگر دستگاه‌های اداری دولتی در بازه زمانی مشخصی به درخواست مجوزها پاسخ ندهند، آن درخواست‏‏‌ها به‌طور خودکار تاییدشده تلقی می‌شوند.
چه اشتباهات رایجی در فهم تورم وجود دارد؟

بازتعریف افزایش عمومی قیمت‏‏‌ها

یک اقتصاددان آمریکایی در یادداشتی به تشریح این نکته پرداخت که عموم افراد در فهم پدیده شناخته‌‌‌شده تورم دچار اشتباهات رایجی هستند و شاید زمان آن رسیده که تورم را بازتعریف کنیم. جاش هندریکسون، استاد اقتصاد دانشگاه می‌‌‌سی‌‌‌سی‌‌‌پی، در یادداشتی به ناامیدکننده بودن تفاسیر درباره تورم اشاره می‌‌‌کند و با برشمردن ایرادات این تفاسیر، بر نیاز به نظریه قیمت تاکید می‌‌‌ورزد. زمانی که من و همکارم تصمیم گرفتیم که خبرنامه‌‌‌ای در مورد نظریه قیمت راه‌‌‌اندازی کنیم، انتظار نداشتیم تا این اندازه درباره تورم بنویسیم.

پنجشنبه، ۲۹ آذر ۱۴۰۳

آیا بازارهای انحصاری همیشه به زیان مصرف‌کنندگان عمل می‌کنند؟

سیاه و سفید انحصار بازار

در علم اقتصاد رقابت به این خاطر مهم است که افزایش بهره‌وری را تضمین می‌کند و کیفیت و قیمت مناسب را برای مصرف‌کنندگان به ارمغان می‌آورد. در کتاب‌های درسی اقتصاد، رقابت را با سنجه‌هایی چون سهم بازار یا حاشیه سود بنگاه می‌سنجند؛ به‌طوری‌که هرچه سهم بنگاه از بازار یا حاشیه سود آن بالاتر باشد، رقابت در اقتصاد سطح پایین‌تری دارد. اما یک اقتصاددان آمریکایی با تمرکز بر ایده «کشف کارآفرینانه»، رقابت در اقتصاد را به شکل دیگری روایت می‌کند. به گفته او، رقابت و پویایی اقتصادی از سوی کارآفرینان سودجو، وجه مفید خود را در قالب بازتخصیص منابع در شیوه‌های بهتر تولید و افزایش بهره‌وری نشان می‌دهد؛ به همین خاطر سنجه رقابت در یک اقتصاد این است که به مرور زمان بنگاه‌های بهره‌ورتر سهم خود را از بازار افزایش ‌دهند. بررسی آمارها با این شاخص نشان می‌دهد همان صنایعی که بیشترین حاشیه سود را دارند، رقابتی‌تر هستند و با بهره‌وری بالاتری کار می‌کنند. این یافته‌ها شاخص‌های مرسوم سنجش رقابت در یک اقتصاد را به چالش می‌کشد.
مشروعیت سیاسی و گذار انگلستان به سلطنت مشروطه

ظهور سلطنت مشروطه در انگلستان یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ سیاسی و اقتصادی این کشور است که پیامدهای آن فراتر از مرزهای انگلستان، به دیگر نقاط جهان نیز گسترش یافت.

چهارشنبه، ۲۸ آذر ۱۴۰۳

علت فاصله امید به زندگی در آمریکا با سایر کشورها چیست؟

راز عمر کوتاه یانکی‌ها

ایالات متحده در قیاس با سایر کشورهای توسعه‌یافته امید به زندگی پایین‌تری دارد. درحالی‌که این فاصله را به عواملی چون ناکارآیی نظام بهداشت نسبت می‌دهند، به نظر می‌رسد مواردی چون سوانح رانندگی، تفاوت در نحوه گزارش مرگ‌ومیر نوزادان و رواج قتل عمد تاثیر بیشتری بر این نتایج دارد.

سه‌شنبه، ۲۷ آذر ۱۴۰۳

۴۳ سال ‌مواجهه با نفت در قالب سیاست‌های داخلی و خارجی بررسی شد

زنجیر دوگانه برپای طلای سیاه

نفت همواره از جمله مسائل پرچالش و بااهمیتی به‌شمار آمده که ظرفیت بررسی‌های مختلف و عمیق از دریچه علوم متعدد را در خود دارا بوده‌است. از این منظر، نفت را می‌توان تحلیلی حقوقی کرد یا آنکه تحلیلی اقتصادی از آن ارائه داد. در عین‌حال می‌توان اقتصاد سیاسی این منبع را واکاوی‌کرد و به نتایج جالبی دست‌یافت. بررسی جامعه شناختی نفت نیز در جای خود می‌تواند بسیار جذاب و عمیق باشد. در یادداشت حاضر، سعی شده‌است کمی از کلیشه‌های رایج درخصوص مطالعات نفت فاصله گرفته و روی مسائل حقوقی، سیاسی و سیاستی آن با ترکیب این سه دریچه متمرکز شد.
مقصر دانستن نفرین منابع یا نفرین اتحاد؟

ایرانیان بارها نفت و رفتارهای رانت‌‌‌‌‌‌‌جویانه مرتبط با آن یا خود با غرب را مقصر بدبختی‌‌‌‌‌‌‌های خود‌‌‌‌‌‌‌ دانسته‌‌‌‌‌‌‌اند(آموزگار ۲۰۱۴؛ وهابی ۲۰۱۸.) در واقع ایران‌‌‌‌‌‌‌ نمی‌تواند به توسعه اقتصادی-اجتماعی دست‌یابد، نه منحصرا به دلیل میزان بی‌‌‌‌‌‌‌رویه رانت‌‌‌‌‌‌‌جویی و رفتار غارتگرانه که نشانگان مزمن عدم‌اعتماد به دلیل پدیدارشدگی اختلافات آشتی‌‌‌‌‌‌‌ناپذیر در همه عرصه‌‌‌‌‌‌‌های زندگی است، بلکه عمدتا به این دلیل که‌‌‌‌‌‌‌ نمی‌تواند اقتصادی شفاف و پاسخگو که به روی کسب‌وکارها باز است، داشته‌باشد و به‌عنوان سرزمین فرصت‌ها عمل کند که آن را از ترکیب‌کردن همکاری و رقابت، نظم و تغییر و پویایی بازار به شکل تخریب خلاق با کارکرد ثبات‌‌‌‌‌‌‌بخشی دولت رفاه(یا هر شکل دیگر از تور ایمنی مانند مدل اشتغال مادام‌‌‌‌‌‌‌العمر در ژاپن) باز می‌‌‌‌‌‌‌دارد.

یکشنبه، ۲۵ آذر ۱۴۰۳

گره قیمت‌گذاری انرژی در ایران چگونه باز خواهدشد؟

اقتصاد سیاسی بنزین در ایران

شاید بتوان مساله بنزین و به‌طور کلی انرژی را یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشور تلقی کرد. تقریبا برای هر شخص مطلعی مسجل شده‌است که ادامه روند فعلی تولید، قیمت‌گذاری و عرضه انرژی در کشور ممکن نیست و دیر یا زود مصائب مختلفی گریبان‌گیر اقتصاد کشور خواهدشد، بااین‌حال آنچه مانع از هرگونه تصمیم‌گیری از سوی سیاستگذار نسبت به قیمت حامل‌های انرژی می‌شود عدم‌اقبال عمومی به این اقدام است. جامعه ایران نوعی ناهماهنگی میان جایگاه و امتیازات خود و دولت احساس می‌کند و قیمت حامل‌های انرژی از معدود مواردی است که می‌تواند نقش ابزار امتیازگیری را پیدا کند، به همین خاطر است که حلقه گمشده مساله بنزین نه یک چالش اقتصادی، بلکه عمدتا جنس سیاسی دارد.

شنبه، ۲۴ آذر ۱۴۰۳

مطالعه موردی پیامدهای حضور استعمار در دو کشور شرق آسیا

اثرات نامتقارن امپریالیسم

نوشته: دبین ما و جرد روبین (Debin Ma and Jared Rubin) چین و ژاپن که در قرن نوزدهم میلادی در مواجهه با امپریالیسم غربی قرار گرفتند، واکنش‌های متفاوت و چشم‌گیری از خود نشان دادند. سیستم سیاسی غیر متمرکز ژاپن اجازه داد که در دوران بازسازی میجی، به راحتی فناوری‌ها و نهادهای غربی را بپذیرد و به‌کار گیرد، درحالی‌که بوروکراسی متمرکز چین مانع از ایجاد اصلاحات قابل توجه شد. این یادداشت استدلال می‌کند که عوامل ایدئولوژیک، به‌ویژه تمایل به پذیرش ایده‌های دیگر از جمله ایده‌های غربی، باعث شکل‌گیری این نتایج متفاوت شده است. این تمایل به تغییر، جامعه‌ای در ژاپن ایجاد کرد که قادر به پذیرش تحولات سیاسی و اجتماعی عظیمی بود که همراه با تحولات فناوری در این کشور اتفاق افتاد. درک این دینامیک برای تحلیل الگوهای رشد اقتصادی در کشورهای مختلف ضروری است.

پنجشنبه، ۲۲ آذر ۱۴۰۳

آیا سیستم تجاری جهانی می‌تواند در برابر دونالد ترامپ تاب بیاورد؟

پایان محتمل سازمان تجارت جهانی

آلن وی.ولف (Alan Wm.Wolff) یکی از اقتصاددانان برجسته و متخصصان شناخته‌شده در زمینه تجارت بین‌المللی است. او در توسعه و تقویت سیستم تجاری چندجانبه و سازمان تجارت جهانی نقش مهمی ایفا کرده است. چالش جدید و برجسته‌ای که سیستم تجاری جهانی با آن مواجه است، قصد رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده برای اعمال تعرفه‌های ۱۰ تا ۲۰درصدی بر تمام واردات است، به‌جز واردات از چین که مشمول تعرفه ۶۰درصدی خواهد شد. در حال حاضر، وزارتخانه‌های تجارت در تقریبا همه کشورهای جهان در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه باید به این سیاست جدید ایالات متحده واکنش نشان دهند. آیا باید به آمریکا پیشنهادهایی داده شود تا از این تصمیم عقب‌نشینی کند؟ آیا باید با اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه پاسخ داد؟
اقتصاددان آمریکایی درباره سازمان‌ چه می‌‌گوید؟

جستاری در باب ساختار فنی

نظام سرمایه‌داری بر دو ستون بنا شده است: سود و بازارها. این نظام برای اینکه بتواند دو ستون خود را حفظ کند، باید از مصالح ناب استفاده کند. ترکیب دو ستون با مصالح مناسب، همان چیزی است که جان کنث گالبرایت، آن را در فصل ششم کتاب اوضاع جدید صنعتی (new industrial state)، «ساختار فنی» (techno-structure) می‌‌‌نامد. آنچه در ادامه طی چند بخش خواهید خواند، ترجمه‌ای است از این فصل از کتاب گالبرایت که در سال۱۹۶۷ نوشته شده است. جالب اینکه استفاده گالبرایت state، دارای ایهام معنایی است که هم می‌توان آن را به اوضاع صنعتی جدید تعبیر کرد و هم دولت صنعتی جدید که کاملا مطابق با نظم فوردیستی و کینزی آن دوران بود.

سه‌شنبه، ۲۰ آذر ۱۴۰۳

اقتصاددان آمریکایی درباره سازمان‌ چه می‌‌گوید؟ (قسمت اول)

جستاری در باب ساختار فنی

نظام سرمایه‌داری بر دو ستون بنا شده‌است: سود و بازارها. این نظام برای آنکه بتواند دو ستون خود را حفظ کند، باید از مصالح ناب استفاده کند. ترکیب دو ستون با مصالح مناسب، همان چیزی است که جان کنث گالبرایت، آن را در فصل ششم کتاب اوضاع جدید صنعتی (new industrial state)، «ساختار فنی» (techno-structure) می‏‏‏‏‌‏‏‏‏‌‏‏‏‏‌نامد. آنچه در ادامه طی چند بخش خواهید خواند، ترجمه‏‏‏‏‌ای است از این فصل از کتاب گالبرایت که در سال‌۱۹۶۷ نوشته شده‌است. جالب اینکه استفاده گالبرایت state، دارای ایهام معنایی است که هم می‌توان آن را به اوضاع صنعتی جدید تعبیر کرد و هم دولت صنعتی جدید که کاملا مطابق با نظم فوردیستی و کینزی آن دوران بود.

یکشنبه، ۱۸ آذر ۱۴۰۳

سیکل‌های فقر و ثروت چگونه تداوم می‌یابند؟

از نسلی به نسلی دیگر: انتقال فقر و ثروت

سیکل فقر و ثروت، از جمله موضوعاتی است که به‌صورت خاص، بر آینده افراد اعم از ثروتمند یا فقیر اثر می‌گذارد و حتی می‌تواند تعیین‏‏‏‌کننده مسیر آینده آنها باشد. تله فقر (سم بولز و همکاران، ۲۰۰۶) تداوم شرایطی را موجب می‌شود که افراد امکان دستیابی به آن دسته از خصیصه‏‏‏‌هایی که موجب موفقیت آنها در طول زندگی می‌شود را ندارند؛ به‌عنوان نمونه، افراد فقیر از سلامت پایینی برخوردارند و سطح کالری مورد‌نیاز روزانه را دریافت نمی‌کنند که این خود سبب کمبود توان آنها در کار و تحصیل می‌شود؛ به‌علاوه افراد فقیر در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند که این مناطق بسیار مستعد ناهنجاری‏‏‏‌ها بوده و افراد فقیر نیز بسیار ممکن است در تله این ناهنجاری‏‏‏‌ها گرفتار شوند. افراد فقیر عموما امکان و مجال دوراندیشی را ندارند و در طول عمر خود مجبور به اکتفا به دیدی کوتاه‌مدت هستند؛ تصمیمات ایشان عموما برای رفع نیازهای فوری اتخاذ می‌شود. نکته مهم نیز آن است که رفتار فقرا پاسخ به بستری است که در آن زیست‌کرده و رشد می‌کنند، در نتیجه تداوم چنین شرایطی برای ایشان را «تله فقر» اطلاق می‌کنند.

شنبه، ۱۷ آذر ۱۴۰۳

سرگذشت تحولات وظایف ناظر پولی بررسی شد

سه‌گام تاریخی بانکداری مرکزی

تاریخ بانکداری مرکزی نشان می‌دهد که رویداد‌ها و همزمان تغییرات نظرات اقتصادی بر شکل‌گیری مفهوم بانکداری مرکزی اثرگذار بوده‌اند. نقش بانک‌های مرکزی، ساختار مالکیت آنها و ابزارهای آنها در طول زمان تغییر کرده است. به‌طور کلی، بانک‌های مرکزی با سه هدف و وظیفه اصلی شناخته می‌شوند: حفظ ثبات قیمت‌ها (کنترل تورم)، حفظ ثبات مالی (جلوگیری از بحران‌ها، مدیریت آنها و کمک به توسعه بخش مالی اقتصاد) و تامین مالی دولت‌ها (به‌ویژه در شرایط بحران‌ها). نکته مهم این است که تمرکز و تعادل میان این سه هدف در هر دوره‌ای متفاوت بوده است.