اخبار تاريخ و اقتصاد - روزنامه شماره ۶۰۲۲

• 

  حکمرانی خسارت‌بار

  دنیای اقتصاد-کوروش احمدی: دوشنبه ۷ خرداد، سالگرد تصویب قرارداد نفتی ۱۳۱۲ در دوره نهم مجلس شورای ملی بود؛ قراردادی که می‌توان آن‌را یکی مهم‌ترین و اثرگذارترین حوادث در تاریخ معاصر ایران در فاصله بین جنبش مشروطه تا ۱۳۵۷ به‌شمار آورد.این قرارداد که جایگزین امتیازنامه دارسی ۱۹۰۱ شد، یکی از سرنوشت‌سازترین قراردادهایی است که در تاریخ معاصر ایران با یک طرف خارجی امضا شده است. به جرات می‌توان گفت اگر این قرارداد منعقد نمی‌شد تاریخ معاصر ایران مسیر متفاوتی می‌یافت؛ نه ملی شدن صنعت نفت لازم می‌شد نه کودتای ۲۸ مرداد اتفاق می‌افتاد و نه حوادث بعدی رخ می‌داد. قرارداد ۱۳۱۲ را که با حفظ ماهیت استعماری امتیازنامه دارسی و با شرایط خسارت‌بارتر تجدید و تمدید شده بود، می‌توان مهم ترین دلیل شکل‌گیری جنبش ملی کردن صنعت نفت دانست. مصدق که بعد از فروپاشی دولت رضاشاه در آذر ۱۳۲۳ طی نطقی در مجلس چهاردهم برای اولین بار از خسارات این قرارداد سخن گفت، نتیجه گرفت که "شاید مادر روزگار دیگر نزاید کسی را که به بیگانه چنین خدمتی کند." (حسین کی‌استوان، موازنه منفی، ص. ۱۷۷).