آرشیو روزنامه شماره ۵۰۱۰ دنیای اقتصاد

اخبار تاريخ و اقتصاد - روزنامه شماره ۵۰۱۰

برآمدن فئودالیسم سیاسی

برخلاف قرائت حاکم، تاسیس دولت مدرن در هیات سلطنت پهلوی را نمی‌توان براساس نظریه تداوم تبیین کرد. نه ایدئولوژی و ساختار تمرکزگرایی دولت مدرن و نه سامان‌یابی شبه پاتریمونیالیستی آن (متجلی در دربار پهلوی) بدون تشکیل ارتش و بوروکراسی متمرکز مدرن امکان تحقق نمی‌یافتند. تحت‌تاثیر نگاهی شرق‌شناسانه، سنت دیرین حکومت مرکزی در ایران را براساس نظریه «استبداد شرقی» یا «پاتریمونیالیسم» تفسیر کرده‌اند. در اینجا امکان بازبینی انتقادی این دو نظریه وجود ندارد و تنها به یادآوری این نکته بسنده می‌کنیم که جز در دوره‌های کوتاه شکل‌گیری حکومت مرکزی، رابطه میان شاه و شاهان و حاکمان محلی بیش از آنکه در چارچوب یکی از این دو نظریه قابل بررسی باشد، بر نوعی فئودالیسم سیاسی استوار بود. با توجه به چیرگی دیرپای عنصر قبیله‌ای بر نظام قدرت سیاسی شاید بتوان حاکمیت سیاسی پیشامدرن در ایران را به مثابه فئودالیسم قبیله‌ای تبیین کرد. به هر حال شواهد تاریخی موجود از دوره اسلامی همگی حکایت از آن دارند که هیچ‌یک از حکومت‌های مرکزی قادر به برپایی آنچنان ساختار نظامی و دیوانی نبودند که ساختارهای ایالتی و ولایتی را برای مدتی طولانی تحت سلطه استبدادی یا پاتریمونیالیستی خود درآورند. به جرات می‌توان گفت که ساختار ملوک‌الطوایفی قدرت در دوران قاجار نه استثنا که قاعده عمومی چگونگی سامان‌یابی حاکمیت در ایران پیشامدرن بوده است.
فلسفه وجودی احزاب سیاسی

همان‌طوری‌که در تعریف حزب آمده است حزب به گروهی سازمان یافته و متشکل از کسانی اطلاق‌می‌شود که درکل از نظر دیدگاه و عقیده دارای مواضع مشترک و در پی کسب قدرت سیاسی در جامعه هستند در ایران دوره پهلوی دوم بعد از سقوط رضاشاه دگرگونی عمیقی در شرایط اجتماعی کشور به وجود آمد.
بی. اس. عبدالرحمن کارآفرین‌نیکوکار و آموزگار هندی

روح‌الله حاتمی: بوهاری سید عبدالرحمن کارآفرین، نیکوکار و آموزگار هندی بود. او دامنه‌ای از فعالیت‌های تجاری در امارات متحده‌عربی و استان تامیل‌نادو واقع در جنوب هند داشت که مشتمل بر باربری دریایی، املاک، بیمه و غیره می‌شد. عبدالرحمن موسس مدارس،‌ کالج‌ها، بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های زیادی بود و در زمره‌۵۰۰ مسلمان تاثیرگذار در جهان به‌شمار می‌رفت. وی معاونت آژانس داد و ستد امارات و گروه آسکون، مجموعه‌ای تجاری در دوبی را از ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۵ عهده‌دار بود. عبدالرحمن دانشگاهی را به‌نام خود در زمینه مهندسی در چناهی هندوستان تاسیس کرد. «ساختمان‌ها و صنایع کرانه شرقی»، «صادرات و واردات آسیای‌غربی»، «کشتیرانی آسیای‌غربی»، «گروه بوهاری» و «سرمایه‌گذاری آمانا در هنگ‌کنگ و ترنس‌کار ایندیا» از جمله نهادها و شرکت‌هایی بود که عبدالرحمن ریاست آنها را بر عهده داشت. وی در زمینه نیکوکاری، مبالغ قابل‌توجهی به سازمان‌های خیریه و مراکزی اهدا کرد که در زمینه بهبود اوضاع اقتصادی مناطق محروم فعالیت داشتند.
داگلاس ماوسون زمین‌شناس و دانشمند استرالیایی و از کاشفان قطب جنوب

سِر داگلاس ماوسون زمین‌شناس و دانشمند استرالیایی و از کاشفان قطب‌جنوب بود. او در ۵ مه ۱۸۸۲ در شیپلی واقع در یورکشایر غربی انگلستان به‌دنیا آمد و دو ساله بود که با خانواده‌‌ خود رهسپار استرالیا شد و در آنجا در رشته مهندسی در سال ۱۹۰۲ از دانشگاه سیدنی لیسانس گرفت و یک سال بعد به‌عنوان زمین‌شناس عازم نیوهبریدز در مجمع‌الجزایر ملانزی شد. در ۱۹۰۵ مربی سنگ‌شناسی و معادن در دانشگاه آدلاید شد.
وبا؛ جنگ عالم‌گیر

«دهه ۱۲۹۰... سال‌هاى وبایى، سال‌هاى قحطى، سال‌هاى مرگ. مردم براى زنده ماندن آدم مى‌کشند، به سگ و گربه هم ابقا نمى‌کنند، شایعه دَم از آدم‌خوارى هم مى‌زند. جنگ عالمگیر است؛ ایران ظاهرا بى‌طرف است؛ اما وقتى توفان درمى‌گیرد بى‌طرف و باطرف نمى‌شناسد، خویش و بیگانه نمى‌شناسد. آتش چو گرفت خشک و تر مى‌سوزد.
جنگ تلگراف در عصر قاجار

میرزا ملکم‌خان از رجال عصر قاجار نقل می‌کند: