اقتصاد چرخشی؛ گامی به‌سوی توسعه پایدار
اهداف اقتصاد چرخشی
مدل‌های کسب‌وکار چرخشی اهداف مختلفی دارند؛ از جمله افزایش طول عمر مواد و محصولات، به‌‌‌‌‌طوری که با استفاده از روش‌هایی مانند بازیافت، ضایعات به حداقل رسیده و مواد زیستی بهطور سازگار با محیط به زمین بازمی‌گردند. این مدل‌ها سعی دارند مصرف انرژی، آب و سایر منابع را کاهش و از رویکردهای سیستماتیک برای طراحی راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌ها و حفظ محیط‌زیست استفاده کنند، همچنین به‌‌‌‌‌وسیله وضع سیاست‌ها، مالیات‌‌‌‌‌ها و قوانین، فشارهایی ایجاد می‌کنند تا نظارت بیشتری بر محصولات انجام شود(مانند وضع جریمه برای آلوده‌کردن منابع آبی.) هدف اقتصاد چرخشی هم‌راستایی با پارادایم بیشینه‌کردن سود در کسب‌وکار نیست. به‌جای آن راه‌های جایگزینی را برای تفکر پیرامون دستیابی به مزیت رقابتی پیشنهاد می‌کند. در عین‌حال به‌صورت همزمان پاسخگوی دغدغه‌‌‌‌‌های زیست‌محیطی و اقتصادی- اجتماعی قرن ۲۱ نیز هست؛ در واقع به این‌صورت از شیوه‌‌‌‌‌های خطی تولید دور و در نهایت سبب کاهش هزینه‌‌‌‌‌ها، بهبود بهره‌‌‌‌‌وری، برآوردن الزامات پیشرفته دولتی و نیازمندی‌های مصرف‌کننده سبز می‌شود.
اهمیت اقتصاد چرخشی
تمرکز بر اقتصاد چرخشی در کند‌کردن تغییرات آب‌و‌هوایی تاثیر پررنگی می‌گذارد. ما باید برای رسیدگی به بحران آب و هوا اقدام کنیم و بازیافت مواد در این پروسه نقش مهمی دارد. پنل منابع بین‌المللی سازمان‌ملل به این نتیجه رسیده که استخراج و فرآوری منابع طبیعی در حدود نیمی از گازهای گلخانه‌ای در جهان را منتشر می‌کند. زمانی‌که اقتصاد دورانی را به شیوه‌ای متفکرانه و فراگیر طراحی کنیم، پتانسیل حفاظت از محیط‌زیست، بهبود اقتصاد و ارتقای عدالت اجتماعی را افزایش می‌دهیم. پایداری از ابتدا مستلزم برابری اجتماعی است. نحوه استخراج، استفاده و دفع منابع می‌تواند بهطور نامتناسبی بر جوامع آسیب‌پذیر تاثیر بگذارد. اقتصاد غیر‌دورانی همواره جوامع محروم در سراسر جهان را تحت‌تاثیر اثرات منفی زیست‌محیطی و بهداشتی قرارداده؛ چراکه بسیاری از محل‌های دفن زباله و تاسیسات تولید و فرآوری را در مجاورت جوامع کم‌درآمد و مناطق محروم دایر می‌کنند. اقتصاد دایره‌ای هدف کاهش ضایعات و مواد سمی و استفاده مجدد از مواد معدنی حیاتی در طول تولید و فرآوری را دنبال می‌کند.
ضرورت گذر از مدل اقتصاد خطی
جمعیت جهان و همراه با آن تقاضا برای مواد خام در حال افزایش است. با این‌حال، عرضه مواد اولیه حیاتی محدود است. در کنار آن، منابع محدود برخی از کشورها و وابستگی آنها به تامین مواد خام و اولیه خود از کشورهای دیگر از دلایل اهمیت و حتی شکل‌گیری چنین بنیان فکری است. همچنین بشر با استخراج و استفاده از مواد اولیه تاثیر زیادی بر محیط‌زیست می‌گذارد و مصرف انرژی و انتشار CO۲ را افزایش می‌دهد، به‌همین‌دلیل با استفاده هوشمندانه از مواد خام می‌تواند انتشار CO۲ را کاهش دهد. اقتصاد چرخشی به‌عنوان یک مدل اقتصادی برای مقابله با مشکلات جهانی مانند گرمایش زمین، کمبود منابع و حفظ محیط‌زیست، توجه بسیاری از پژوهشگران، متخصصان و سیاستگذاران را جلب کرده‌است. این مدل تلاش دارد تا ارتباط مستقیم میان توسعه اقتصادی و مصرف منابع را حذف کند. طرفداران این مکتب فکری معتقدند؛ این مفهوم یک مدل یکپارچه است که به‌عنوان پاسخی به پایان دوران نفت و مواد ارزان‌‌‌‌‌قیمت ارزشمند است؛ در واقع این طرز فکر گامی است در انتقال به اقتصاد بدون‌کربن، همچنین اقتصاد چرخشی می‌تواند در دستیابی به اهداف توافق‌نامه پاریس مشارکت کند. بر این اساس با توجه به الگوی فعلی مصرف مردم دنیا، زمانی برای هدر‌دادن باقی نمانده و با نگاهی گذرا به آمار‌های موجود می‌توان به وخامت بیشتر شرایط پی برد. بر اساس آمار‌های موجود پیش‌بینی می‌شود استخراج جهانی مواد خام و اولیه تا سال۲۰۶۰ دو‌برابر شود. ۸۵درصد پوشاک و منسوجات دور ریخته می‌شوند. پیش‌بینی می‌شود تولید زباله‌های جهانی تا سال۲۰۵۰، ۷۰درصد افزایش‌یابد. با وجود نمونه‌‌‌‌‌های موفق بسیار در استفاده از راهکارهای چرخشی در صنایع مختلف و فرصت‌هایی که شفافیت ناشی از فعالیت‌های چرخشی ایجاد می‌کند، تصمیم‌گیری در مورد این نوع اقتصاد همچنان به‌عنوان یک فعالیت پیچیده باقی‌مانده و راه‌‌‌‌‌حل یکسانی برای تمام شرایط وجود ندارد.
زیرساخت مورد‌نیاز اقتصاد چرخشی
در سال۲۰۱۸ مجمع‌جهانی اقتصاد، موسسه منابع جهانی، فیلیپس، بنیاد Ellen MacArthur، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل‌متحد و بیش از ۴۰ شرکت‌‌‌‌‌‌کننده دیگر زیرساختی را برای تسریع اقتصاد چرخشی تحت‌عنوان PACE به‌راه انداختند. تمرکز زیرساخت PACE بر روی سه هدف اصلی بود: ۱) توسعه مدل‌هایی از ترکیب دارایی برای تامین مالی پروژه‌های مبتنی بر اقتصاد چرخشی به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و اقتصادهای نوظهور؛ ۲) ایجاد چارچوب‌های سیاستگذاری برای نشان‌دادن موانع خاص برای پیشبرد اقتصاد چرخشی و ۳) ارتقای همکاری‌های میان بخش‌خصوصی و دولتی برای تحقق این اهداف.اعضای PACE شامل شرکت‌های بین‌المللی گوناگونی مانند IKEA، Coca-Cola، Alphabet Inc و DSM هستند که در کنار شرکت‌های دولتی و موسساتی از کشورهای دانمارک، هلند، فنلاند، روآندا، امارات‌متحده‌عربی، چین و... فعالیت می‌کنند. در ژانویه ۲۰۱۹ گزارشی تحت‌عنوان «یک چشم‌‌‌‌‌انداز چرخشی جدید برای تجهیزات الکترونیکی: زمان برای راه‌اندازی مجدد دنیا فرا رسیده‌است» از جانب PACE منتشر شد. در سال۲۰۱۷ نیز موسسه استاندارد بریتانیا برای فراهم‌کردن راهنما برای سازمان‌هایی که استراتژی‌های اقتصاد چرخشی را پیاده‌‌‌‌‌سازی می‌کنند، چارچوب استاندارد BS ۸۰۰۱: ۲۰۱۷ را برای پیاده‌‌‌‌‌سازی اصول اقتصاد چرخشی در سازمان‌ها ارائه کرد. هدف این استاندارد این است که بلندپروازی‌‌‌‌‌های جاه‌‌‌‌‌طلبانه رویکرد اقتصاد چرخشی را با استفاده از فرآیندهای کسب‌وکار در سطح سازمانی هماهنگ کند. استاندارد BS ۸۰۰۱: ۲۰۱۷ شامل فهرستی از اصطلاحات و تعاریف در حوزه اقتصاد چرخشی است که اصول هسته‌‌‌‌‌ای آن را توصیف می‌کند. همچنین به راهنمایی‌های اندکی پیرامون پایش و ارزیابی اقتصاد چرخشی می‌پردازد، بااین‌حال هنوز توافق جامع بر روی شاخص‌های عملکردی اقتصاد دورانی قابل‌به‌کارگیری در سطح سازمان و محصول، وجود‌ندارد.
