جمعه تراژیک بیروت
شبکه‌های محلی روز جمعه فیلمی را پخش کردند که در آن یک ساختمان بلند در فاصله چند کیلومتری مرکز بیروت به تلی از خاک تبدیل شده است. «بنجامین براون» در گزارشی برای سی‌ان‌ان نوشت، حداقل ۱۶نیروی حزب‌الله از جمله فرماندهان سطح بالا و ابراهیم عقیل در حمله هوایی اسرائیل به جنوب بیروت روز جمعه شهید شدند. وزارت بهداشت لبنان هم اعلام کرد که در مجموع ۳۱نفر در این حمله جان خود را از دست داده‌اند. همچنین در واکنش به این حمله نجیب میقاتی، نخست‌وزیر لبنان گفت: این حمله «دوباره ثابت کرد که دشمن اسرائیلی برای هیچ ملاحظات انسانی، قانونی یا اخلاقی ارزش قائل نیست.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز در بیانیه‌ای کوتاه گفت: «اهداف اسرائیل روشن است و این اقدامات گویا هستند.» در واکنش به این حادثه تروریستی، حزب‌الله با حدود ۱۷۰موشک شمال اسرائیل را مورد حمله قرار داد. «رامی خوری» استاد دانشگاه آمریکایی بیروت به الجزیره گفت که اسرائیل در حال «وحشی‌گری» است و حمایت بی‌دریغ ایالات متحده برای «انجام هر کاری که اسرائیل می‌خواهد» باعث جسور شدن این رژیم شده است. او گفت که تشدید درگیری بین اسرائیل و حزب‌الله اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد؛ اما افزود که معتقد نیست که جنگ منطقه‌ای همه‌جانبه قریب‌الوقوع باشد. اولین حمله بزرگ علیه حزب‌الله بعدازظهر سه‌شنبه گذشته و زمانی رخ داد که پیجرهای متعلق به حزب‌الله همزمان منفجر شدند. در این حمله نزدیک به ۳هزار نفر زخمی و حدود ۴۰نفر جان خود را از دست دادند. تقریبا ۲۴ ساعت بعد، دست‌کم ۳۷نفر جان خود را در دومین موج انفجار از دست دادند.
حزب‌الله، شهادت ابراهیم عقیل را تایید کرد
به دنبال شهادت «ابراهیم عقیل» ملقب به «تحسین» فرمانده نیروهای ویژه حزب‌الله لبنان موسوم به یگان رضوان، حزب‌الله بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «رهبر عظیم‌الشأن جهادی، حاج ابراهیم عقیل (حاج عبدالقادر) پس از عمری مجاهدت به برادران شهیدش پیوست. این مجاهد بزرگ در عمر پربرکت خود همواره در جهاد و فداکاری بود و باوجود خطرها و چالش‌ها، دستاوردها و پیروزی‌های ماندگاری داشت و همواره شایسته دریافت این جایگاه والای الهی بود. بیت‌المقدس همیشه در دل، فکر و اندیشه او بود، به آرمان قدس شریف از اعماق وجود باور داشت و نماز خواندن در مسجدالاقصی بزرگ‌ترین آرزویش بود. مایه افتخار است که امروز مقاومت اسلامی یکی از فرماندهان بزرگ خود را به‌عنوان شهید علی طریق القدس، در این راه تقدیم می‌کند. با روح پاک او عهد می‌بندیم که ان‌شاءالله به اهداف، آرمان‌ها و مسیر او که منتهی به پیروزی است، وفادار بمانیم.»
نشست فرماندهان رضوان چگونه لو رفت؟
رادیو اسرائیل» مدعی شد که «یک منبع امنیتی معتبر» اطلاعات مربوط به نشست فرماندهان ارشد نیروهای نخبه یگان «رضوان» حزب‌الله لبنان را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار داد. به گزارش الجزیره، آن‌گونه که رسانه‌های صهیونیستی مدعی هستند بنابر همین اطلاعات منتقل‌شده ارتش این رژیم نشست فرماندهان یگان رضوان را در ضاحیه جنوبی بیروت با حمله موشکی هدف قرار داد. در این حمله موشکی «ابراهیم عقیل» فرمانده بزرگ یگان رضوان و ۱۵نفر از اعضای حزب‌الله شهید شدند. حزب‌الله لبنان اسامی ۱۲نیروی خود را که در حمله نیروی هوایی اسرائیل به بیروت به شهادت رسیدند، منتشر کرد که در میان آنها ۸فرمانده رده بالای تیپ رضوان دیده می‌شود: شهید ابراهیم عقیل، شهید سراج حدرج، شهید حمزه الغربیه، شهید الحاج نینوی، شهید ابویاسر، شهید مهدی البوکس، شهید ابو حسین وهبی، شهید محمد العطار، شهید حاج‌حسن حدرج، شهید حاج‌مهدی جمول، شهید حاج‌عباس مسلمانی و شهید حاج‌سامر حلاوی.
یگان نخبه «رضوان» چیست؟
اسرائیل مدت‌هاست که حزب‌الله را با هزاران رزمنده آموزش‌دیده و زرادخانه‌ای بزرگ از راکت‌ها و دیگر سلاح‌ها به‌عنوان مهیب‌ترین دشمن در مرزهای خود می‌بیند. مقامات اسرائیلی می‌گویند نیروی نخبه رضوان حزب‌الله، به‌طور خاص، یک تهدید بزرگ است.
«رضوان» رهبری درگیری طولانی‌مدت حزب‌الله با اسرائیل و حملات فرامرزی پس از حمله 7اکتبر حماس به اسرائیل را بر عهده گرفته است. تحلیلگران نظامی اسرائیل می‌گویند که رضوان ماموریت فتح منطقه شمال اسرائیل «جلیله» را پذیرفته است. «تامیر هیمن»، ژنرال بازنشسته که تا سال2021 هدایت اطلاعات نظامی اسرائیل را بر عهده داشت، در مصاحبه‌ای در ژانویه پس از حمله به جنوب لبنان که یک فرمانده دیگر یگان رضوان را به شهادت رساند، گفت: «نیروی رضوان به تکرار آنچه در 7اکتبر در جنوب اسرائیل رخ داد، در شمال اسرائیل متعهد است. دقیقا به همین دلیل، برای اسرائیل غیرقابل قبول است که به رزمندگان رضوان اجازه دهد در منطقه مرزی بمانند.» در بهار سال2023، یگان رضوان در یک اقدام نادر در تمرینات نظامی عمومی حزب‌الله شرکت و زرادخانه نظامی گسترده‌ای را به نمایش گذاشت و نفوذ به اسرائیل را شبیه‌سازی کرد.
حملات 7اکتبر حماس منجر به تشدید حملات و تلافی‌جویی‌ها بین حزب‌الله و اسرائیل شد و ده‌ها هزار نفر از هر طرف مرز را مجبور به تخلیه کرد. در شمال اسرائیل، مقامات و ساکنان فشارهایی را بر بنیامین نتانیاهو وارد کرده‌اند تا از آنها در برابر حزب‌الله محافظت و بازگشت آنها به خانه‌هایشان را تضمین کند. آنچه اسرائیل به‌عنوان یک «تهدید قابل کنترل» تلقی می‌کرد، امروز به یک تهدید «جدی‌تر» تبدیل شده است. رهبران اسرائیل بارها نام واحد رضوان را ذکر کرده‌اند. دسامبر گذشته، تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل به رسانه‌های اسرائیلی گفت که این رژیم دیگر نمی‌تواند بپذیرد که رضوان «در مرز حضور داشته باشد». منشأ و ساختار این نیروی نخبه مبهم است. این گروه نام خود را از نام شهید «عماد مغنیه»، رهبر سابق خود، گرفت که به «حاج رضوان» معروف بود و در سال 2008 در سوریه ترور شد. تحت فرماندهی او، این یگان نقش اساسی در ربودن سربازان اسرائیلی در سال2006 ایفا کرد که منجر به آغاز جنگ دوم لبنان شد. این واحد به همراه سایر نیروهای حزب‌الله در نبرد علیه داعش در سوریه شرکت کردند. اما جنگ در سه‌ماه گذشته فعال‌ترین دوره نیروی رضوان علیه اسرائیل از سال2006 بوده است.
ارزیابی سازمان ملل از شرایط منطقه
یک مقام ارشد سازمان ملل به شورای امنیت گفت که تنش‌های بیشتر بین اسرائیل و گروه‌های مقاومت به‌ویژه در غزه و لبنان)، خطر درگیری‌های بسیار مخرب‌تری را در پی دارد. «رزماری دی کارلو»، مسوول امور سیاسی سازمان ملل متحد روز جمعه به شورای امنیت درباره تنش‌های بین اسرائیل و حزب‌الله گفت: «ما در معرض خطر یک آتش گسترده هستیم که می‌تواند ویرانی‌ها و رنج‌هایی را که تاکنون شاهد آن بوده‌ایم، کمرنگ کند.» او گفت: «برای اجتناب از چنین حماقتی دیر نیست. هنوز فضا برای دیپلماسی وجود دارد. من همچنین قویا از کشورهای عضوی که بر طرف‌ها نفوذ دارند، می‌خواهم که هم اکنون از این اهرم نفوذ خود استفاده کنند.» همچنین روز جمعه «ولکر ترک» کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد به شورای امنیت گفت که حمله به دستگاه‌های ارتباطی حزب‌الله نقض قوانین بین‌المللی است و می‌تواند جنایت جنگی باشد. ترک گفت: «تصور اینکه چگونه حملات به دستگاه‌های ارتباطی حزب‌الله می‌تواند با اصول کلیدی تمایز، تناسب و اقدامات احتیاطی در حمله، تحت قوانین بین‌المللی بشردوستانه مطابقت داشته باشد، سخت است.» او افزود که از حملاتی که با استفاده از وسایل ارتباطی انجام می‌شود، وحشت‌زده شده است. این امر باعث ایجاد ترس و وحشت گسترده‌ای در میان مردم لبنان شده است که از اکتبر۲۰۲۳ از شرایطی با بی‌ثباتی فزاینده رنج می‌برند و زیر یک بحران اقتصادی شدید و طولانی‌مدت در حال له شدن هستند.
جنگ در پیش است؟
درحالی‌که سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، اولین سخنرانی خود را دو روز پس از حملات اسرائیل و انفجارهای سراسری در لبنان ایراد می‌کرد، جنگنده‌های اسرائیلی دو بار دیوار صوتی را بر فراز بیروت شکستند. نصرالله در ابتدای سخنرانی خود در روز پنج‌شنبه حملات اسرائیل را «عملیات تروریستی بزرگ، نسل‌کشی و قتل عام» خواند. از سوی دیگر، بنیامین نتانیاهو در سخنانی گفت: «ما از درگیری استقبال می‌کنیم و آن را فرصت می‌شماریم.» با این حال، نصرالله در سخنرانی خود تاکید کرد: «به شما قول می‌دهم که نمی‌توانید شهرک‌نشینان را به خانه‌هایشان بازگردانید.» «قاسم قصیر» تحلیلگر سیاسی لبنانی که گمان می‌رود نزدیک به حزب‌الله باشد، به الجزیره گفت: «واکنش حزب‌الله تدریجی و دردناک خواهد بود.» «جاستین صلحانی» در گزارشی برای الجزیره نوشت، «عماد سلامی»، استاد علوم سیاسی در دانشگاه آمریکایی بیروت به الجزیره گفت: «حمله اخیر اسرائیل به حزب‌الله، ضعف‌هایی را آشکار کرد.»
سلامی افزود: «حزب‌الله اکنون باید در واکنش خود بسیار محتاط باشد. من معتقدم که انتقام‌جویی حزب‌الله به تاخیر می‌افتد؛ زیرا هدف حزب‌الله بازپس‌گیری ابتکار عمل و غافل‌گیری است؛ هرچند این گروه منتظر حل و فصل احتمالی مساله غزه قبل از اقدام است.»«کریم امیل بیطار» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه سنت جوزف در بیروت نیز به الجزیره گفت: «قطعا می‌توانیم بگوییم که واکنش حزب‌الله به ترور فواد شکر برای بازدارندگی مجدد کافی نبود.»
وی افزود: «این به اصطلاح تعادل وحشت دیگر برقرار نیست و همین یکی از دلایل وقوع حملات چندباره اسرائیل به حزب‌الله و لبنان است.» برای بسیاری در لبنان، چند روز گذشته گویی شرایط «سوررئال» بوده است. بیطار گفت: «به نظر می‌رسد ما در یک سریال نتفلیکس یا در یک دیستوپیا زندگی می‌کنیم. این وضعیت در تاریخ جنگ در خاورمیانه بی‌سابقه است و ما شاهد حوادث غم‌انگیز زیادی بوده‌ایم.» حملات اسرائیل به سیستم ارتباطاتی حزب‌الله برخی از مردم لبنان را نگران کرده است که مبادا این اقدام، نخستین گام در راستای حمله اسرائیل به لبنان باشد. تحلیلگران به الجزیره گفتند که اگرچه معتقدند تهاجم قریب‌الوقوع است، اما اسرائیل همچنان به تجاوزات خود علیه حزب‌الله ادامه خواهد داد. بیطار گفت: «قطعا خطر جنگ گسترده‌تر وجود دارد.
برای محور مقاومت و حزب‌الله یافتن راه مناسب برای مقابله به مثل، بدون دادن بهانه‌ای که نتانیاهو به‌شدت به دنبال آن است (یعنی جنگ تمام‌عیار)، بسیار دشوار خواهد بود.» «ست کرومریچ» افسر سابق نیروهای ویژه ایالات متحده که اکنون در شرکت مدیریت ریسک «گلوبال گاردین» است، گفت که حملات پیجری پیامی بسیار واضح به حزب‌الله ارسال کرده است. اما وی اضافه کرد که این اقدام ممکن است به هدف اعلام‌شده اسرائیل مبنی بر بازگرداندن آواره‌های اسرائیلی به مرز شمالی‌اش منتهی نشود؛ زیرا رویدادهای اخیر نشان می‌دهد که دو طرف تنها از یک توافق مذاکراتی دورتر شده‌اند.
حاج عقیل که بود؟
«حاج عقیل» یکی از فرماندهان تاثیرگذار نظامی در نیروهای رضوان بود و بعد از شهید «فواد شکر» دومین فرمانده بزرگ حزب‌الله لبنان به شمار می‌رفت. دولت آمریکا برای ترور این فرمانده جهادی حزب‌الله یا ارائه اطلاعاتی که به ترور یا دستگیری وی منجر شود، ۷میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود. نام جهادی ابراهیم عقیل، «تحسین» بود. وی یکی از اعضای ارشد حزب‌الله بود که در دهه۸۰ قرن بیستم به‌عنوان یکی از عناصر اصلی «جنبش جهاد اسلامی» که یکی از گروه‌های نظامی حزب‌الله بود و در انفجار سفارت آمریکا در بیروت نقش داشت، فعالیت می‌کرد. انفجار مقر تفنگداران دریایی آمریکا در لبنان در سال۱۹۸۳ از دیگر ماموریت‌های این گروه جهادی بود که با موفقیت انجام شد. آمریکایی‌ها مدعی هستند که وی به همراه تیم متبوع خود در این گروه، عملیات گروگان‌گیری آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها در لبنان را نیز انجام داده است.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در سال۲۰۱۵ وی را در لیست افراد تحت تعقیب خود قرار داد و وزارت خارجه آمریکا نیز در سپتامبر۲۰۱۹ ابراهیم عقیل را در لیست افرادی قرار داد که به زعم آمریکایی‌ها تروریست هستند. حاج عقیل یکی از چهره‌های کلیدی در ساختار فرماندهی نظامی حزب‌الله با نام عملیاتی حاج عبدالقادر بود. وی در بسیاری از عملیات‌های مهم سازمان متبوعش نقش کلیدی ایفا کرد. عقیل که دارای تجربه‌های گسترده در زمینه‌های نظامی و امنیتی بود، به‌عنوان یکی از مغز متفکرها و مهندس عملیات‌های حزب‌الله در زمینه طراحی و اجرای این عملیات‌های نظامی شناخته می‌شد.
یکی از ویژگی‌های برجسته او توانایی‌اش در مدیریت عملیات‌های پیچیده نظامی بود که موفقیت‌های مهمی را برای حزب‌الله محقق کرد. یکی از نقاط عطف در کارنامه نظامی ابراهیم عقیل، نقش او در جنگ ۳۳روزه حزب‌الله برابر رژیم صهیونیستی در سال۲۰۰۶ بود. در این جنگ، حزب‌الله توانست با بهره‌گیری از تاکتیک‌های نظامی پیچیده و استفاده از توانایی‌های جنگ نامتقارن، ارتش رژیم صهیونیستی را به چالش بکشد. ابراهیم عقیل به‌عنوان یکی از فرماندهان اصلی حزب‌الله در این جنگ، در طراحی و اجرای تاکتیک‌های موفق حزب‌الله نقش مهمی داشت. نقش ابراهیم عقیل در تقویت روابط میان اضلاع محور مقاومت به ویژه حزب‌الله و حماس بسیار مهم بوده است.
هدف اسرائیل از تشدید تنش چیست؟
انفجار پیجرها در روز سه‌شنبه، انفجارهای واکی‌تاکی‌ها در روز چهارشنبه، رگبار شدید و غیرمعمول بمب‌ها در روز پنج‌شنبه و یک حمله بزرگ در جنوب بیروت در روز جمعه. حملات اسرائیل به حزب‌الله، طی چند روز اخیر را می‌توان تشدید قابل توجهی در جنگ 11ماهه بین دو طرف دانست. نزدیک به یک‌سال است که اسرائیل و حزب‌الله در یک درگیری سطح پایین، عمدتا در امتداد مرز اسرائیل و لبنان با هم جنگیده‌اند، اما بیم آن می‌رود که به تدریج اوضاع به سوی جنگ تمام‌عیار حرکت کند. اکنون، اسرائیل در حال تلاش برای یک «بازی پرمخاطره» است. این رژیم شدت حملات خود را به‌طور قابل توجهی افزایش داده است تا بتواند حزب‌الله را مجبور به عقب‌نشینی کند.
این اقدام احتمال نتیجه معکوس را افزایش داده است: یعنی پاسخ تهاجمی‌تر حزب‌الله که به یک جنگ زمینی گسترده تبدیل شود .اسرائیل دستگاه‌های ارتباطی حزب‌الله را منفجر و هزاران نفر را زخمی کرد. جنگنده‌هایش جنوب لبنان را در اقدامی شدید اما نادر بمباران کرد. بعد از ظهر جمعه هم برای اولین بار از ماه ژوئیه به بیروت، پایتخت لبنان حمله کرد. در این حمله تعدادی از فرماندهان ارشد حزب‌الله به شهادت رسیدند. «پاتریک کینگزلی» در نیویورک تایمز نوشت، با این حال، به‌رغم تشدید تنش، به نظر می‌رسد که تعادل اساسی بین دو طرف در بعدازظهر جمعه بدون تغییر باقی مانده است (حداقل در حال حاضر). اسرائیل به دنبال یک ضربه به حزب‌الله و گسترش وحشت در لبنان بود تا حزب‌الله را وادار به تغییر رویکرد سازد.با این حال، حزب‌الله روز جمعه، ساعاتی پس از آنکه سیدحسن نصرالله، متعهد شد به کارزار خود ادامه دهد تا زمانی که اسرائیل به درگیری‌های خود در غزه پایان دهد، حملات کوتاه‌برد بیشتری به شمال اسرائیل انجام داد. حزب‌الله متعهد شده است که به حملات اسرائیل به پیجرها پاسخ مشخصی بدهد.
اما چارچوب زمانی برای انتقام‌جویی تعیین نکرده است. این امر نشان می‌دهد که حزب‌الله با وجود خسارتی که دیده، همچنان در حال بررسی گزینه‌های خود است. رهبران اسرائیل گفته‌اند که درگیری وارد مرحله جدیدی شده است و یوآو گالانت، وزیر جنگ روز پنج‌شنبه وعده داد که حزب‌الله بهای فزاینده‌ای را «با گذشت زمان» پرداخت خواهد کرد؛ اما او سخنی از وعده حمله زمینی به جنوب لبنان به میان نیاورد. به نوشته کینگزلی، ارتش اسرائیل گفته که یک لشکر چترباز را به شمال اسرائیل منتقل کرده است؛ اما به نظر نمی‌رسد در آستانه یک مانور زمینی بزرگ باشد.
در حال حاضر، هم درگیری در لبنان و هم جنگ در غزه در هاله‌ای از ابهام مانده است: به نظر می‌رسد که مناقشه اسرائیل و حزب‌الله بدون آتش‌بس در غزه کاهش نمی‌یابد. به نظر می‌رسد که هر دو درگیری راه‌حل نظامی ندارند. با وجود تمام تحرکات جدید، اسرائیل هنوز چندین قدم با یک ضربه قاطع نظامی در لبنان فاصله دارد و به‌رغم وارد آوردن خساراتی به نیروهای حماس در غزه، هنوز نتوانسته است این گروه را ریشه کن سازد. با این حال، شاید شرایط بی ثبات در مرز لبنان- اسرائیل به سویی رود که چاره‌ای جز درگیری زمینی باقی نماند. گذر زمان همه چیز را نشان خواهد داد.
