لابی‌گری خطرناک نفتی‌ها

دکتر رویا خوشنویس* سازمان ملل متحد در توضیح اصطلاح Climate Finance آورده است که «این اصطلاح به تامین مالیِ محلی، ملی و فراملی اطلاق می‌شود که از منابع مالی دولتی و خصوصی یا جایگزین برای حمایت از اقدامات کاهشی یا پیشگیرانه در زمینه تغیرات اقلیمی استفاده شود.» به این منظور سازمان ملل متحد سعی دارد تا کشورهای با توانایی مالی بیشتر را به سرمایه‌گذاری در زمینه مشکلات اقلیمی جهانی تشویق کند.

اما این منابع مالی همیشه هم موافق اقدامات پیشگیرانه درباره شرایط اقلیمی زمین عمل نمی‌کنند. به‌طور مثال سرمایه‌گذاری کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس در زمینه مشکلات اقلیمی مساله‌ای است که خیلی هم باب میل فعالان محیط زیست و بخش‌های دیده‌بانی سازمان ملل متحد نیست. اما از طرف دیگر این کشورها منابع مالی دیگری برای گذار از انرژی فسیلی ندارند. تحلیلگران و فعالان محیط زیست معتقدند کشوری مانند امارات متحده عربی نه تنها با بالا بردن فروش نفت در بخش‌های کاهش مشکلات اقلیمی سرمایه‌گذاری می‌کند، بلکه با لابی‌گری در این زمینه بالابردن فروش نفت را توجیه‌پذیر می‌کند؛ اقدامی که در اصطلاح «سبز‌شویی خاموش» به حساب می‌آید.

ماه گذشته مجله فست کامپنی میدل‌ایست در گزارشی اعلام کرد که سلطان الجابر، رئیس مجمع COP ۲۸ و فرستاده ویژه امارات متحده عربی در این مجمع به این نکته اشاره کرده است که سرمایه‌گذاری‌های کنونی در زمینه مبارزه با تغیرات اقلیمی کافی نیست. سلطان جابر اذعان کرده است که امور مالی مهم‌ترین مانع برای دستیابی به موفقیت در رسیدگی به تغییرات آب و هوایی است و رسیدگی به این موضوع به‌طور واقعی یکی از مهم‌ترین اهداف COP۲۸ است. او بودجه لازم برای مقابله با تغییرات خطرناک اقلیمی را چیزی در حدود ۴۰بیلیون دلار پیش‌بینی کرده است و موضوع سرمایه‌گذاری را یکی از سرفصل‌های مهم این کنفرانس می‌داند.

بیست‌وهشتمین دوره از کنفرانس COP معروف به کنفرانس سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی در آبان و آذر امسال در دبی برگزار خواهد شد. این کنفرانس برای اولین‌بار در اوایل دهه ۹۰میلادی برگزار شد و از آن پس کشورهای مختلفی میزبان این کنفرانس بوده‌اند. اما امسال دبی میزبان این کنفرانس است و برگزاری این کنفرانس در یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت نکته عجیب این کنفرانس است. عجیب‌تر از آن، اینکه کنفرانس به ریاست سلطان الجابر برگزار خواهد شد. کسی که به قول معروف دو کرسی بسیار مهم در زمینه انرژی دارد: او علاوه بر اینکه رئیس برگزاری کنفرانس تغییرات اقلیمی است، مدیر کمپانی ملی نفت ابوظبی نیز هست.

اما حضور این چهره، مانند حضور امارات متحده عربی به‌عنوان میزبان این کنفرانس، خوشایند فعالان محیط زیست نیست. ساده‌لوحانه است اگر فکر کنیم امارات متحده عربی به‌طور خاص و دیگر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس به‌طور کلی، منشأ و منبع دیگری غیر از فروش نفت برای رسیدن به تغییرات اقلیمی و محیط زیستی در اختیار دارند. شرکت ملی نفت امارات قصد دارد تا تولید روزانه نفت خود را به ۵میلیون بشکه در روز تا سال۲۰۲۷ برساند. سلطان الجابر درباره این گفته است: «ما یک شرکت نفتی در حال پیشرفت هستیم... با هدف باقی ماندن در سطح بالای توسعه پتانسیل‌های نفت و گاز توسعه نیافته امارات متحده عربی.» به این معنا که رئیس کنفرانس تغیرات اقلیمی، مدیر یکی از آلوده‌کننده‌ترین شرکت‌های نفتی در حال حاضر در جهان است.

سوال این است که چگونه این کنفرانس می‌تواند اهداف یا برنامه‌هایی برای کم کردن گازهای گلخانه‌ای و انتشار کربن در سال‌های آینده داشته باشد؟ در یادداشتی با این عنوان که «چرا یک مدیر شرکت نفتی به‌عنوان رئیس نشست تغییرات اقلیمی انتخاب شده؟» زینا خلیج حاج، رئیس کمپین ۳۶۰.org که در زمینه پایان دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی فعالیت می‌کند، در این زمینه گفته است که«ما بسیار نگران این هستیم که کنفرانس دبی مسیری شود برای سبزشویی و معاملات نفت و گاز برای ادامه بهره‌برداری از سوخت‌های فسیلی. نگرانی دیگر ما این است که نشست سالانه تغییرات اقلیمی تبدیل به یک نمایشگاه برای صنعت سوخت‌های فسیلی شود.» او معتقد است که میزبانی این کنفرانس توسط کشوری مانند دبی «مانند این است که مدیر یک کمپانی تولید سیگار رئیس کنفرانس مبارزه با سرطان شود.»

با وجود اینکه در ظاهر امر سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های نفتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و تصمیم‌گیری‌های اقلیمی مفید به نظر می‌آید؛ اما فعالان محیط زیست معتقدند که حضور صدها نفر لابی‌گر شرکت‌کننده در کنفرانس COP ۲۷ در مصر روی تصمیم‌گیری‌های آخر این کنفرانس تاثیر گذاشت. به‌صورتی‌که در آخر، این کنفرانس فقط توانست رأیی مبنی بر حذف تدریجی استفاده از زغال‌سنگ صادر کند و قادر به حذف تدریجی استفاده از سوخت‌های فسیلی نشد. نکته‌ای که بعدها به‌عنوان نقطه ضعف نشست مصر شناخته شد. به همین دلیل فعالان محیط زیست مترصد تصمیم‌گیری‌های آقای الجابر در کنفرانس دبی هستند و اگر تصمیم‌های جدی درباره کم کردن تولید کربن گرفته نشود، سازمان ملل به‌طور جدی باید وارد عمل شود و تصمیمی قطعی‌تر درباره شرکت‌های نفتی بگیرد.

در ایران متاسفانه نگاه تمجیدآمیزی درباره فعالیت‌های کشورهای عربی در زمینه انرژی‌های خورشیدی وجود دارد. اما آنچه کسی در نظر نمی‌گیرد این است که نصب پنل‌های خورشیدی و دکل‌های انرژی بادی لزوما به معنای کم کردن انتشار کربن نیست و به تنهایی کمکی به بهتر شدن اوضاع اقلیمی زمین نمی‌کند. بر اساس نظر یکی از روسای پیشین تغییرات اقلیمی در سازمان ملل متحد، میزبانی کنفرانس COP ۲۸ از طرف دبی «خطرناک» است. کریستیانا فیگورس که چهره‌ای مهم در عهدنامه۲۰۱۵ پاریس بود معتقد است که حضور امارات متحده عربی به‌عنوان میزبان این کنفرانس می‌تواند تهدیدی مستقیم برای بقای ملت‌های آسیب‌پذیر باشد.