آیا گردشگری رقیب جامعه محلی در دست یافتن به منابع آب است؟

مهدیس مدنی

کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم

صنعت گردشگری با داشتن ۱۰ درصد از GDP جهان، همچنان در مسیر تبدیل شدن به بزرگ‌ترین صنعت دنیا به پیش می‌راند. اما در دنیایی که بسیاری از مردمانش با بحران کمبود آب سالم آشامیدنی مواجهند، حضور گردشگران چه تاثیری بر دسترسی جامعه محلی به آب خواهد داشت؟ تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر آب و هوای مقصدهای بسیاری را در سراسر دنیا دستخوش تغییر کرده است. تابستان‌های گرم‌تر و طولانی‌تر نیاز گردشگران به آب را بیشتر کرده است. زمستان‌های گرم‌تر و کوتاه‌تر نیز بسیاری از پیست‌های اسکی در آلپ را وادار به استفاده از برف مصنوعی کرده و این موضوع مصرف انرژی و آب در این تفریحگاه‌ها را تا حد بسیاری افزایش داده است.

این در حالی است که بسیاری بر این باورند که گردشگری بدون وجود بحرانی به نام تغییرات اقلیمی نیز از این پتانسیل برخوردار است که با وابستگی شدیدی که به منابع آبی دارد، با جامعه محلی بر سر تصاحب این منابع به رقابت بپردازد. استخرهای شنا، دوبار حمام در روز، آبیاری فضای سبز هتل‌ها و اماکنی که تنها مورد استفاده گردشگران قرار می‌گیرند همگی جزو مواردی هستند که بر نیاز ما انسان‌ها به آب، زمانی که در لباس گردشگر وارد یک منطقه می‌شویم می‌افزایند؛ تا جایی که گفته می‌شود ۱۵ هزار متر مکعب آب می‌تواند نیاز ۱۰۰ خانواده روستایی به آب را برای سه سال و نیاز ۱۰۰ خانواده شهری را برای مدت ۲ سال تامین کند، حال آنکه همین مقدار آب تنها برای ۲ ماه گردشگران ۱۰۰هتل لوکس کافی است. همین آمار نشان از درگیری سخت و سنگین میان صنعت گردشگری با جامعه محلی بر سر دسترسی به آب آشامیدنی سالم دارد. این نزاع به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که فاصله طبقاتی میان گردشگران با جامعه میزبان‌شان بسیار زیاد است به مراتب شدیدتر است. در جایی که جامعه محلی احساس می‌کند سهم او از آب، توسط گردشگران ثروتمندی که ساکن هتل‌های لوکس هستند به غارت برده می‌شود، خودش برای باز پس گرفتن سهمش از زندگی وارد عمل می‌شود. همین امر باعث شده که در کشورهای شمال شرقی آفریقا مردم بومی اقدام به شکستن لوله‌های آب آشامیدنی هتل‌ها کنند و هتل‌ها نیز برای مراقبت از این لوله‌ها از نیروهای امنیتی کمک بگیرند. این وضعیت با دودستگی موجود میان جامعه محلی وخیم‌تر نیز می‌شود. برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه گردشگری در ۲۰ درصد از GDP کشور سهم دارد و ۵۰ درصد شغل‌های موجود به نوعی به گردشگری وابسته هستند؛ بنابراین برای مقابله با چنین بحرانی نیاز به راه‌حلی کلان‌نگر داریم که منافع همه گروه‌های ذی‌نفع را تامین کند.

گردشگری پایدار، هتل‌های سبز و زنجیره تامین سبز مدعی هستند که تا حد زیادی می‌توانند در از میان بردن این بحران موثر باشند. اما آنچه در عمل شاهد هستیم موج جدیدی از بحران است که با وخیم شدن پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی به‌زودی کارزار تامین آب برای گردشگران را به سوی تقابل بیشتر با جامعه محلی به پیش می‌راند. اما شاید هنوز آگاهی‌بخشی و همراه کردن دو بازیگر اصلی این صحنه، یعنی جامعه محلی و گردشگران به دور از تمامی واسطه‌های موجود با تبلیغات پر زرق و برق‌شان درباره تجربه سفرهای لوکس و رویایی در چنین هتل‌ها و تفریحگاه‌هایی، در شرایط فعلی موثرترین راه‌حل ممکن باشد.